Da li sve bolesti nasljeđujemo od roditelja i od čega zavisi da li ćemo se od njih i razboljeti?

Da li se po istom principu prenose i nasljedne bolesti – one za koje nosimo genetsku predispoziciju, objašnjava dr Miloš Brkušanin.

Nasljedne bolesti su segment procesa prenošenja naših nasljednih informacija. Ovaj proces označava se kao „nasljeđivanje“. Nasljedni materijal koji se sa roditeljskih generacija prenosi na potomke označava se kao genetsko nasljeđe.

Kako funkcioniše princip prenosa genetskih informacija

Posmatrano okom običnog čoveka, ljudsko tijelo je savršena „mašina“. Trebalo bi da se u našem organizmu svi procesi odvijaju po savršeno zamišljenom redu. Početak ovog niza predstavlja naš DNK.

„Molekul DNK je nosilac nasledne informacije, a geni su mali deo molekula DNK. U njima su na specifičan način zapisana i regulisana uputstva koja naše ćelije koriste za normalno funkcionisanje i život. Na taj način obezbeđuje se skladno funkcionisanje celog organizma. Tokom ostavljanja potomstva, na dete se polovina genetskog materijala prenosi sa majke, polovina sa oca. Upravo kao posledica nasleđivanja kod srodnih osoba mogu se zapaziti brojne iste ili slične osobine (boja očiju, kose, kože…)“, objašnjava ovaj mehanizam za e-Klinika portal dr Miloš Brkušanin.

Da li se po istom principu po kome se nasljeđuju osobine, nasljeđuju i bolesti. Da li, ukoliko u nasljednom materijalu roditelja postoji nekakva greška, postoji rizik da se ona prenese na potomstvo.

„Postoji. U zavisnosti od toga gde se desila i kakva je greška u pitanju, informacija sadržana u molekulu DNK može biti izmenjena i neispravna. Ako je reč o bolestima koje su isključivo genetski uzrokovane, osoba koja u svom naslednom materijalu ima grešku, ispoljavaće simptome određene bolesti. Ukoliko je reč o složenim bolestima kod kojih je genetski faktor samo jedan od nekoliko koji uzrokuju bolest, osoba koja u svom naslednom materijalu nosi nekakvu grešku, može da ima povećan rizik da oboli od određene bolesti. Zbog nasleđivanja, u jednoj porodici veći broj osoba može bolovati od iste bolesti. Ali u porodici može postojati i jedna obolela osoba, a ostali članovi porodice mogu samo biti zdravi nosioci greške (mutacije)“, navodi dr Brkušanin.

Postoje bolesti koje su isključivo genetski uzrokovane, priča doktor. One imaju jasan genetski uzrok. Naime, konkretna greška u nasljednom materijalu je direktan uzrok bolesti i osoba koja tu grešku posjeduje zasigurno će razviti simptome bolesti.

„Međutim, postoje i bolesti čija je osnova izuzetno složena. Razvoj bolesti zavisi jednim delom od genetskih činilaca, a udela imaju i životni stil i uticaj sredine. Tako često možemo čuti da osoba ima povećan rizik da oboli od malignih bolesti, gojaznosti, dijabetesa, srčanih bolesti ili psihijatrijskih oboljenja. Kod ovakvih bolesti, promene u naslednom materijalu nisu direktan uzrok bolesti. Odnosno, nisu dovoljne da uzrokuju bolest. Međutim, one mogu u manjoj ili većoj meri povećavati rizik da osoba oboli. Taj povećan rizik da osoba oboli predstavlja genetsku predispoziciju“, precizira doktor.

„Ukoliko osoba ima povećanu genetsku predispoziciju da razvije određenu bolest, ne znači nužno da će se simptomi bolesti ispoljiti. To samo implicira da osoba ima povećan rizik. Ali krajnje ispoljavanje bolesti zavisi i od stila života i uticaja sredine. Tu su pušenje, fizička aktivnost, način ishrane, kvalitet vode i vazduha, stresni događaji, zračenje…“, kaže mladi stručnjak koji se naučnim radom bavi u Centar za humanu molekularnu genetiku Biološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu.

Kod bolesti koje su isključivo genetski uzrokovane, uticaj sredine nije važan za ispoljavanje bolesti. Drugim riječima, objašnjava dr Brkušanin, osoba koja ima nekakvu promjenu u nasljednom materijalu sigurno će ispoljiti simptome bolesti čak i ako živi u idealnim uslovima sredine. Sa druge strane, kod bolesti čije ispoljavanje zavisi od genetske predispozicije i od uticaja sredine, sredina i te kako utiče na ispoljavanje bolesti.

Ogromna važnost prenatalnih i neonatalnih testova u prevenciji i liječenju

Prenatalne genetske analize podrazumijevaju testiranje fetusa tokom trudnoće. Cilj je otkrivanje različitih genetskih poremećaja kod ploda. Prenatalna analiza savjetuje se onim porodicama u kojima već postoji osoba oboljela od određene nasljedne bolesti, budući da i druga djeca mogu da se rode sa istom bolešću. Na ovaj način, navodi dr Brkušanin, sprečava se rađanje djece sa teškim nasljednim oboljenjima, a sve u cilju dobijanja zdravog potomstva, prenosi B92.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.