ORIJENTALISTA - Kada će Zapad upoznati Istok

Na kavkaskim planinama potomci krstaških vitezova i muslimanskih ratnika ne samo da su živjeli u harmoniji sa Jevrejima već su se, u piščevoj imaginaciji, gotovo stopili s njima

***********************

U sveščicama sa samrtne postelje, Lev sebe opisuje kao polukomičnu sanjalicu, uglednog profesora izgubljenog sred mnoštva tomova "hijeroglifa" i "svetih spisa", ovenčanog slavom koja počiva na životu prepunom pustinjskih avantura, sličnom Indijana Džonsovom. Nikada nisam našao dokaze Levovih putovanja u Saudijsku Arabiju i Libiju, koje on često opisuje sa upečatljivim intenzitetom, ali je u ovom aspektu izgradnje identiteta bio u dobrom društvu. Berlin iz vajmarske ere bio je stecište jevrejskih orijentalista, svesrdno angažovanih u brojnim zavađenim frakcijama vibrantnog cionističkog pokreta.

Neki od najistaknutijih, poput Leva, oživljavali su staru tradiciju: orijentalizam koji je gotovo nadrealno povezivao judaizam i islam, Istok i Zapad, u zajedničku, skladnu prošlost, težeći ostvarenju zajedničke, skladne budućnosti. Jevrejski orijentalisti će pasti u zaborav mnogo pre pojave bestselera Edvarda Saida iz 1978. koji će terminu orijentalizam vratiti popularnost. On će preživeti samo kao negativna konotacija, isključivo preko uvredljivih paradigmi kolonizatorskog Zapada.

Neobjašnjive tajne Kavkaza

Ovo bi nesumnjivo u potpunosti zbunilo Leva. Izgradio je život i karijeru na neodoljivoj želji da objasni Istok Zapadu, slaveći superiornost prvog nad drugim (istovremeno se koristeći prepoznatljivom satirom koja je ljutila ostale izbeglice).

Delo Dvanaest tajni Kavkaza pojavilo se iste godine u kojoj su nacisti napravili "proboj" na izborima. Stranice njegovog dela pružale su utočište od tame koja se spuštala na redovne posetioce Megalomanskog kafea. Na kavkaskim planinama potomci krstaških vitezova i muslimanskih ratnika ne samo da su živeli u harmoniji sa Jevrejima već su se, u piščevoj imaginaciji, gotovo stopili s njima.

Lev je prigrlio tradiciju jevrejskog orijentalizma, nastalu u devetnaestom veku - stvorili su je Bendžamin Dizraeli, Arminijus Vamberi i Vilijam Giford Palgrejv ("otac Koen") - obogativši je novim elementom. Za razliku od viktorijanskih jevrejskih orijentalista, Lev je poticao sa Istoka. Njegov otac možda nije bio musliman niti "planinski Jevrejin", ali je on mogao pronaći Orijent u samom sebi.

Naravno, gotovo svi njegovi emigrantski prijatelji su pripadali miljeu ruskih Jevreja. Piščev muslimanski identitet stvoren je ako ne zbog njih, onda bar delimično s njima na umu. Vamberi, Koen i Dizraeli "postali su orijentalci" oblačeći muslimansku odeću da bi ojačali status u svetu u koji su se njihovi jevrejski očevi tako dobro asimilovali.

Lev je odrastao u vremenu koje je takvu asimilaciju učinilo anahronom, u kome je revolucija - ruske ili nemačke vrste, sleva ili zdesna - naterala ljude da izaberu strane. Evropski Jevreji su najviše dobili liberalizmom, on im je omogućio da žive i razvijaju se kao pojedinci; novi tribalizam je iznova podizao zidove geta. Neočekivano ih je ugrozila propast starih carstava i monarhija, na kojoj su mnogi od njih radili, a još u većem broju priželjkivali.

Autokratske imperije

Stare imperije i autokratije, čak i one najrepresivnije, nudile su prostor u kome su podanici mogli da se bave svojim poslom. Totalitarni ideološki sistemi Levovog vremena nisu ostavljali takav prostor. Nova evropska mapa biće krcata stalnim opasnostima za liberale, slobodne mislioce, neprilagođene svih vrsta i, pre svega, Jevreje. Potraga za izlazom izrasla je na podzemnom talasu očajanja.

Lev je bio jedinstven, ali je u vajmarskom Berlinu sreo iznenađujući broj jevrejskih pisaca koji su utočište od novih političkih realnosti tražili u ezoteričnim vidicima dobrohotnog orijentalizma. Takav je bio Eugen Hoflih, koji je pisao knjige u kojima se zalagao za ujedinjenje svih azijskih naroda - Jevreja, muslimana, budista, konfučijanaca - na stvaranje jedinstvenog fronta protiv snaga evropske mehanizacije i masovnog ubijanja.

Hoflih je dočekao s oduševljenjem Levovu knjigu o Bliskom istoku, Alah je veliki: Pad i uspon islamskog sveta, napisanu u saradnji sa vodećim cionistom, Volfgangom fon Vizlom. Fon Vizl je bio desna ruka Vladimira Jabotinskog. Najviše zadovoljstva mu je pričinjavalo lutanje pustinjom u muslimanskoj odeći, naročito kada bi ga pokatkad pomešali sa Lorensom od Arabije.

Navedene vajmarske ličnosti - među kojima je bilo dosta pripadnika panazijatskog krila cionističkog pokreta, zagovornika ujedinjenja sa muslimanima - kao i Lev u Orijentu su nalazile neku vrstu izlaza za bekstvo od nadolazeće pretnje brutalne modernizacije.

                                 (Nastaviće se )

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.