“Glasov” vodič kroz Svjetska prvenstva - Švajcarska 1954: Čudo u Bernu

Svjetski šampion Urugvaj i domaćin automatski su se kvalifikovali dok se 37 reprezentacija u kvalifikacijama borilo za 14 preostalih mjesta. Turska i Španija su odigrale tri utakmice u kojima nije bilo pobjednika pa su Turci otišli dalje nakon što je dječak u Italiji sa povezom preko očiju izvukao kuglicu sa imenom Turske. Japanu i Zapadnoj Njemačkoj skinuta je zabrana nastupa pa su zaigrali na međunarodnoj sceni. Nijemci su u kvalifikacijama igrali protiv Sara (Sarland), koji je bio pod francuskim protektoratom, dok Istočna Njemačka nije nastupila. Treći Mundijal zaredom Argentina je bojkotovala, a debitanti na završnom takmičenju bili su Škotska, Turska i Južna Koreja.

Sistem takmičenja bio je nevjerovatno glup. Ekipe su bile podijeljene u četiri grupe i one sa istim brojem bodova nakon dvije odigrane utakmice morale su da igraju majstorice za plasman. Mečevi su igrani na šest stadiona u Bernu, Bazelu, Lozani, Ženevi, Luganu i Cirihu.

Nove boje Brazilaca

Nakon nacionalne tragedije 1950. godine i poraza u finalu SP od Urugvaja Brazilci su se odrekli bijelih dresova, jer su smatrali da im donose nesreću pa su 1954. prvi put nastupili u žutim dresovima koji podsjećaju na njihovu zastavu.

I pored toga očekivalo se da će Mađarska bez većih problema stići do trofeja. “Laka konjica” četiri godine nije izgubila utakmicu i na 32 meča sa 19 različitih selekcija upisala je 28 pobjeda i samo četiri remija, dok je ujedno bila i olimpijski šampion. Ta reprezentacija nije znala za odbranu i svima je davala po dva, tri, četiri gola... a selektor Gustav Šebeš imao je na raspolaganju nevjerovatno talentovane igrače i bio pretpionir totalnog fudbala, kojeg je kasnije popularizovao Rinus Mihels. Ipak, oni nikad nisu postali šampioni svijeta, što mnogi stručnjaci smatraju najvećem nepravdom na mundijalima.

Mađari su demolirali Južnu Koreju sa 9:0 na startu takmičenja, a zatim su razbili Zapadnu Njemačku sa 8:3, što niko nije očekivao, jer su Nijemci igrali sasvim dobro do tada. Ipak, selektor “pancera” Sep Herberger izveo je drugu postavu na teren u tom meču, koja je isprebijala Mađare, a mnoge igrače povrijedila, među njima i slavnog Ferenca Puškaša, koji nije igrao naredna dva meča protiv Brazila i Urugvaja. Nijemci su sa Turskom igrali majstoricu i lako ih dobili sa 7:2.

Mađari su imali mnogo teži put do finala od Nijemaca. Četvrtfinale je donijelo “bitku za Bern”, kada se “laka konjica” sastala sa Brazilom i slavila rezultatom 4:2. Tokom meča dosuđena su dva penala, isključena tri igrača (Jozef Božik, Nilton Santos, Humberto Toci), a svađa i tuča nastavljeni su u tunelu ka svlačionici pa je policija morala da smiruje situaciju. Novi težak rival čekao ih je u polufinalu. Aktuelni šampion svijeta Urugvaj nije imao namjeru da se odrekne titule. Mađari su u 46. minutu vodili sa 2:0 i tada se opustili, da bi Huan Hohberg golovima u 75. i 86. minutu donio izjednačenje i od radosti pretrpio nervni slom, od kojeg se oporavio tek u bolnici. Ipak, Šandor Kočiš donio je finale sa dva gola u produžetku. Poslije utakmice u Lozani zakasnili su na autobus za Bern pa su morali da putuju privatnim automobilima, što je ih je dodatno iscrpilo. Tokom noći prije finala ispred njihovog hotela održavao se vašar pa fudbaleri nisu mogli ni da odspavaju kako treba.

Prvi put na televiziji

Prvi put u istoriji utakmice Mundijala prenošene su na televiziji, dok su izdati posebni novčići za ovu priliku. U to vrijeme TV kuće uopšte nisu razmatrale prenose utakmica, tako da je nakon Švajcarske popularnost fudbala počela drastično da raste.

Nijemci su u četvrtfinalu lako eliminisali Jugoslaviju (2:0), a u polufinalu još lakše Austriju sa 6:1, koja je u meču za treće mjesto nadigrala Urugvajce rezultatom 3:1.

Finale je bilo priča za sebe. Poznato je pod nazivom “Čudo u Bernu” i donijelo je senzaciju, kao i ono odigrano četiri godine ranije, kada je Urugvaj pobijedio Brazil. Odigrano je po velikoj kiši, a takav teren najviše je odgovarao najboljem njemačkom igraču i kapitenu Fricu Valteru. Selektor Mađarske uvrstio je Puškaša u tim da bi podigao moral ekipi, koja je vodila sa 2:0 već u osmom minutu golovima “galopirajućeg pukovnika” i Zoltana Cibora. Ipak, u 18. minut bilo je 2:2 (Morlok 10, Ran 18) da bi Helmut Ran u 84. minutu donio preokret, a dva minuta kasnije Mađarima je poništen gol zbog navodnog ofsajda u kojem se našao Puškaš.

- Vratili smo se krišom u Budimpeštu i zavukli u kuće poznanika i prijatelja, da izbjegnemo gnjev naroda. Svojim kućama stigli smo tek desetak dana kasnije, kada se atmosfera u prestonici malo smirila - pričao je Šebeš.

Od tada je krenulo propadanje Mađarske, dok je krenuo uspon Zapadne Njemačke, za koju su u na tom Mundijalu igrali poluamateri, jer nije bilo državnog prvenstva, a zanimljivo je da su titulu osvojili igrajući samo protiv evropskih ekipa.

Navodni doping

Mnogi su se bavili finalnom utakmicom i povezivali Nijemce sa navodnim dopingom. Jedni su tvrdili da su igračima na poluvremenu davane injekcije glukoze, drugi da su dobili samo vitamin C, dok su treći išli daleko i naveli da su dobili metamfetamin. Najstariji preživjeli član mađarskog tima Jeno Buzanski preminuo je 2015, dok je posljednji živi učesnik finala Horst Ekel umro decembra 2021. godine.

Predvodnik “lake konjice”

Šandor Kočiš prvi je igrač koji je probio magični broj i na jednom Mundijalu postigao više od deset golova, a u Švajcarskoj je 11 puta tresao protivničke mreže, dva puta je postigao het-trik (četiri gola dao Nijemcima u grupi) i bio dio najslavnije mađarske navale zajedno sa Ferencom Puškašom i Nandorom Hidekutijem. Jedino nije postigao gol u finalu, koje je donio svom timu sa dva gola u produžecima polufinala sa Urugvajem. Rođen je 21. septembra 1929. u Budimpešti i za Mađarsku je odigrao 68 utakmica, na kojima je postigao 75 golova.

Tokom karijere igrao je za Kobanjaji, Ferencvaroš, Honved, Jang feluos Cirih, Barselonu i Valensiju. Sa Brazilcem Evaristom činio je udarni tandem Barselone od 1958. do 1965. godine. Preminuo je u 49. godini, nakon pada sa četvrtog sprata bolnice u kojoj se liječio od leukemije i tumora stomaka.

Šampioni prejaki za “plave”

Jugoslavija je bez poraza okončala kvalifikacije u grupi sa Izraelom i Grčkom, a sve četiri utakmice dobila je rezultatom 1:0.

Reprezentaciju je kao selektor predvodio Aleksandar Tirnanić zajedno sa komisijom u kojoj su bili Leo Lemešić, Milovan Ćirić, Franjo Velfl i Branko Pešić, a žrijeb ih je smjestio u u grupu jedan zajedno sa Brazilom, Francuskom i Meksikom.

“Plavi” su slavili u prvom kolu protiv Francuske sa 1:0, golom Miloša Milutinovića, dok su se po treći put sastali sa Brazilom na mundijalima, odnosno svaki put kada su nastupali.

Bruka na “Vembliju”

Godinu pred Mundijal Englezi su doživjeli jedno od najvećih poniženja u istoriji. Naime, pred 105.000 gledalaca na “Vembliju” pobijedila ih je Mađarska sa 6:3, što je bio prvi poraz na domaćem terenu od bilo koje ekipe van Ostrva. Nakon toga prepotentni Englezi počeli su mnogo ozbiljnije da shvataju ostale reprezentacije, kao i značaj SP.

“Karioke” su pobijedili u Urugvaju 1930, kada je upravo Tirnanić bio jedan od strijelaca, dok su izgubili u Brazilu 1950.

U Lozani je prvi put zabilježen remi 1:1 (Didi 69 - Zebec 48), dok sa Meksikom nisu igrali zbog nakaradnog sistema takmičenja. Takmičenje u grupi Jugoslavija je završila na drugom mjestu nakon izvlačenja kuglica, iako je imala isti broj bodova kao Brazil, što im je za protivnika u četvrtfinalu donijelo selekciju Zapadne Njemačke.

“Panceri” su bili bolji sa 2:0 (Horvat 9ag, Ran 85), dok su “plavi” u konačnom plasmanu zauzeli osmo mjesto.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.