“Glasov” vodič kroz evropska prvenstva - Francuska 1960: Ponedeljnik koban za “plave”
Ekspanzija fudbala u Evropi tokom pedesetih godina HH vijeka, posebno nakon svjetskih prvenstava 1954. i 1958. godine, donijela je želju za novim reprezentativnim takmičenjem.
Ideju za organizovanje takmičenja na Starom kontinentu još 1927. godine predložio je generalni sekretar Fudbalske federacije Francuske Anri Delone, ali ona nije realizovana sve do 1958, odnosno tri godine nakon smrti Delonea. Evropska fudbalska federacija preuzela je organizaciju turnira i prvo domaćinstvo dodijeljeno je Francuskoj, a odlučeno je da svjetska prvenstva budu igrana na svake četiri godine, ali da ne bi došlo do poklapanja termina biće organizovano “u sredini godina” odnosno dvije godine nakon posljednjeg SP.
Iako je Mundijal doživljavao ekspanziju ideja o EP nije odmah prihvaćena sa velikim oduševljenjem o čemu svjedoči i broj prijavljenih ekipa. Ipak, trebalo bi imati u vidu da u to vrijeme na teritoriji Evrope nije bilo država koliko ih ima sada jer je Sovjetski savez okupljao 15 republika, SFRJ šest, a Češka i Slovačka su bile u savezu dok je fudbal u pojedinim manjim državama bio na amaterskom nivou. Uvijek je gledana ekonomska isplativnost i malo koji savez je mogao da se prihvati toga pa da posluje sa dobitkom, za razliku od sadašnjeg vremena.
Određeno je da na završnom turniru nastupe četiri najbolje ekipe iz kvalifikacija koje su okupile 17 reprezentacija. Republika Irska i Čehoslovačka su igrale preliminarnu rundu i pobjednik (Čehoslovaci) je potom nastupio u šesnaestini finala koje je igrano po nokaut sistemu (dvije utakmice, kod kuće i u gostima). Takmičenje je počelo 28. septembra 1958. utakmicom SSSR - Mađarska (3:1, 0:1), pred više od 100.000 gledalaca na “Centralnom Lenjinovom stadionu” u Moskvi.
Prvu utakmicu u kvalifikacijama Jugoslavija je odigrala 31. maja 1959. godine protiv Bugarske pred 23.000 navijača na stadionu JNA u Beogradu. Golovima Milana Galića i Lazara Tasića slavila je sa 2:0, dok je revanšu 25. oktobra iste godine bilo 1:1 (Todor Diev - Muhamed Mujić).
Protivnik u četvrtfinalu bila je selekcija Portugalije. Prvu utakmicu 8. maja 1960. dobio je domaćin u Lisabonu sa 2:1 (Žoakim Santana, Sebastiao Matateu - Bora Kostić) da bi se “plavi” razgoropadili u revanšu 22. maja i slavili sa ubjedljivih 5:1 (Dragoslav Šekularac, Zvezdan Čebinac, Bora Kostić dva, Milan Galić - Domisijano Kavem). Tom pobjedom izborili su nastup na završnom turniru. Pored Jugoslavije među četiri najbolja tima probili su se Francuska, Čehoslovačka i SSSR.
Na završnom turniru od 6. do 10. jula odigrane su četiri utakmice. Spektakl je viđen u polufinalu na pariskom “Parku prinčeva”. Francuska je vodila sa 3:1 protiv Jugoslavije u 53. minutu i 4:2 u 62, ali su “plavi” odigrali jednu od svojih najboljih utakmica u istoriji i na kraju bili bolji sa 5:4. (Galić 11, Žanetić 55, Knez 75, Jerković 78, 79 - Vensan 12, Ot 43, 62, Višnjevski 53). SSSR je u drugom polufinalu na marseljskom “Velodromu” nadigrao Čehoslovačku sa laganih 3:0 koja je u susretu za treće mjesto porazila “trikolore” sa 2:0.
Finale je odigrano pred skoro 18.000 gledalaca u Parizu i Jugoslavija je povela sa 1:0 golom Milana Galića u 43. minutu iako mnogi smatraju da je to autogol kapitena Igora Neta. Slava Metreveli je izjednačio u 49. da bi Viktor Ponedeljnik u 113. minutu donio pobjedu Sovjetima koji su tako postali prvi šampioni Evrope.
Sastav Jugoslavije
Finale je prenošeno na televiziji, a odigrano je u lošim vremenskim uslovima jer je padala kiša u Parizu. Jugoslaviju je predvodila selektorska komisija Ljubomir Lovrić, Dragomir Nikolić i Aleksandar Tirnanić. Golman u finalu bio je Blagoje Vidinić koji je zamijenio Milutina Šoškića jer je imao problema sa povredom oka, a priliku je dobio i Željko Matuš. Finalni susret Jugoslavija je odigrala u sastavu: Blagoje Vidinić, Vladimir Durković, Jovan Miladinović, Fahrudin Jusufi, Ante Žanetić, Željko Perušić, Željko Matuš, Dragoslav Šekularac, Dražan Jerković, Milan Galić i kapiten Bora Kostić. U sastavu su još bili Milutin Šoškić, Tomislav Crnković, Žarko Nikolić, Željko Perušić, Branko Zebec i Muhamed Mujić.
Galić u istoriji
Prvi gol u istoriji završnih turnira evropskih prvenstava postigao je Milan Galić u 11. minutu polufinala protiv Francuske. On je zajedno sa još čak četiri fudbalera podijelio priznanje za najboljeg strijelca prvog Evropskog prvenstva na kojem su samo računate utakmice završnog turnira dok golovi iz kvalifikacija nisu uzimani u zbrajanje.
Po dva gola na završnom turniru postigli su Fransoa Ot (Francuska), Valentin Ivanov, Viktor Ponedeljnik (SSSR), Milan Galić i Dražen Jerković (Jugoslavija). Postignuto je 17 golova na četiri utakmice odnosno 4,25 po meču. Galić je u kvalifikacijama postigao tri gola dok je Bora Kostić dao šest takođe u kvalifikacijama. Utakmice završnog turnira uživo je gledalo 78.958 gledaoca (19.740) po meču. SSSR, Jugoslavija i Čehoslovačka imale su po 17 fudbalera u timu dok je domaćin Francuska imala jednog više.
Dolari za nagradu
Svaki član šampionskog tima dobio je po 200 dolara i imali su prijem na Ajfelovom tornju gdje su slavili titulu. Po povratku u SSSR dočekalo ih je više od 100.000 ljudi u paradi na “Centralnom Lenjinovom stadionu”.
Knez donio medalju u Banjaluku
Banjaluka je imala predstavnika u finalu, a riječ je o fudbaleru Borca Tomislavu Tomi Knezu. Rođen je u Banjaluci 9. juna 1938. godine i igračku karijeru počeo je u Borcu gdje je prošao sve omladinske kategorije te se u potpunosti afirmisao. Sa seniorskim sastavom počeo je da trenira kada je imao samo 16 godina dok je 1956. godine debitovao u prvom timu. Nakon pet sezona napustio je rodni grad i prešao u zagrebački Dinamo gdje je proveo tri sezone i osvojio dva Kupa Jugoslavije. Potom je dvije sezone igrao za austrijske klubove Švehat, Rapid Beč, Kapfenberg i Gising. Sa bečkim klubom postao je šampion države 1967.
Godine 1960. bio je prvi fudbaler iz Druge lige koji je nastupao za reprezentaciju Jugoslavije. Poslije Evropskog prvenstva u Francuskoj nastupio je i na Olimpijskim igrama u Rimu gdje je stigao do zlatne medalje.
Za reprezentaciju je nastupao tokom 1960. i 1961. godine i u tom periodu odigrao 14 utakmica na kojima je postigao osam golova dok je jedan dao upravo na prvom EP i to u polufinalu protiv Francuske.
Povjerenje u Elisa
Pravdu u finalu dijelio je engleski sudija Artur Elis koji je ostao zapamćen kao arbitar sa utakmice Svjetskog prvenstva 1954. godine u Švajcarskoj između Mađarske i Brazila, poznatije kao “bitka za Bern”.
Bez borbe u polufinale
Nastup na završnom turniru SSSR je osigurao bez borbe jer je Španija odbila da doputuje na prvu utakmicu u Moskvu. Naime, Španija je tada bila fašistička država na čelu sa generalom Franciskom Frankom, dok je SSSR bio komunistički pa zbog političkih neslaganja nisu međusobno igrali.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
