Zatvoren logor smrti

U ovom logoru u Drugom svjetskom ratu ubijeno je oko milion i po ljudi, među kojima više od milion Jevreja. Ovaj datum se u Evropi obilježava kao Dan holokausta.

Aušvic

Aušvic je bio najveći nacistički koncentracioni logor za masovno uništenje stanovništva. Nalazio se u južnoj Poljskoj, 50 kilometara zapadno od Krakova i 286 km od Varšave. Ime je dobio po obližnjem selu Osvjenćim (Aušvic na njemačkom). Poslije njemačke okupacije Poljske septembra 1939, Osvjenćim je priključen Njemačkoj i ime mu je promijenjeno u Aušvic.

U koncentracioni logor Aušvic deportovani su ljudi iz raznih dijelova Evrope. Od tog broja pobijeno je oko 1,5 miliona ljudi. Većina žrtava je ubijena odmah po prispjeću u logor u gasnim komorama Aušvica II. Ostali su umrli od sistematskog izgladnjivanja, prinudnog rada, nekontrolisanih epidemija, u egzekucijama strijeljanjem i u medicinskim eksperimentima.

Komandant logora Rudolf Hes je na Nirnberškom procesu svjedočio da je i do 2,5 miliona ljudi umrlo u Aušvicu.

Do danas su sačuvani mnogi objekti logora Aušvic. Oni su zvanično pod zaštitom Državnog muzeja Aušvic-Birkenau, osnovanog 1947, koji ima i funkciju istraživačkog centra za proučavanje holokausta.

Opis logora u Aušvicu

Kompleks se sastojao od tri glavna logora. Aušvic I, otvoren je 20. maja 1940, bio je centar administracije, a u njemu je stradalo oko 70.000 ljudi, uglavnom Poljaka i sovjetskih ratnih zarobljenika. Aušvic II (Birkenau), otvoren 8. oktobra 1941, bio je logor smrti u kojem je ubijeno 960.000 Jevreja, 75.000 Poljaka i 19.000 Roma. On je bio najveći od tri logora. Aušvic III (Monovic), otvoren 31. maja 1942, bio je radni logor fabrike "IG boje".

Postojalo je oko 40 pomoćnih logora pod zajedničkom upravom, od kojih su neki bili nekoliko desetina kilometara od glavnih logora, sa od nekoliko desetina do nekoliko hiljada logoraša.

Kao što je bio slučaj u svim nacističkim koncentracionim logorima, Aušvicom je upravljala paramilitarna grana nacističke partije, takozvani SS. Do ljeta 1943. logorom je komandovao Rudolf Hes, a kasnije Artur Libehenšel i Rihard Baer. Hes je poslije rata tokom suđenja dao detaljan opis rada logora, a opisao ga je i u svojoj autobiografiji. Obješen je 16. aprila 1947. na ulazu u krematorijum Aušvica I.

Osoblje logora su djelom činili logoraši, od kojih su neki imali ulogu kapoa (većinom robijaši) i radnika u krematorijumima (zonderkomando). Kapoi su održavali red u barakama. Jedinice zonderkomandoa su pripremale novopridošle za egzekuciju (skidanje odjeće i oduzimanje ličnih predmeta), uklanjale zlatne zube iz vilica leševa i prenosile tijela u krematorijume. Nijemci bi povremeno likvidirali cijele jedinice zonderkomandoa. Oko 6.000 pripadnika SS je radilo u Aušvicu.

Logor smrti Birkenau - Aušvic II

Zarobljenici su dovoženi u Aušvic - Birkenau kompozicijama vozova. Kada bi prispjeli u logor, dijelili su ih u dvije grupe; one koje bi odmah pogubili i one koje bi registrovali kao logoraše. Prva grupa bi ubrzo bila sprovedena u gasne komore. U njoj su bila sva djeca, majke sa djecom, starci i svi oni koji nisu djelovali snažni na kratkoj inspekciji logorskih ljekara.

Pripadnici SS trupa su govorili žrtvama da ih vode na tuširanje i proces uklanjanja vaši. Gasne komore su bile prerušene u prostorije za tuširanje. Kada bi ih napunili, zatvarali bi vrata i u prostoriju ubacivali tablete cijanida kroz rupe u tavanici ili prozorčiće sa strane. Kapacitet za ubijanje i kremiranje iznosio je 20.000 žrtava dnevno. Preostali logoraši su radili kao ropski radnici u fabrikama "IG boje" i "Krup".

Otpor logoraša

Do 1943. u logoru su se pojavile organizacije logoraša. Uz njihovu pomoć pobjeglo je par zarobljenika, koji su nosili vijesti o istrebljenju stotina hiljada mađarskih Jevreja u periodu maj-jun 1944. Dana 7. oktobra 1944. na ustanak se podiglo 250 članova jedinice zadužene za uklanjanje leševa. Napali su vojnike SS improvizovanim oružjem: kamenjem, sjekirama, alatom i granatama kućne izrade. Mlade Jevrejke koje su radile u fabrici municije prokrijumčarile su eksploziv u logor. Oni su presjekli električnu žicu i pobjegli u šumu. Većina grupe je kasnije uhvaćena i likvidirana.

Tokom postojanja logora u Aušvicu bjekstvo je pokušalo oko 700 logoraša, od kojih je 300 to i uspjelo. Uobičajena kazna za one koje bi uhvatili u bjekstvu bila je smrt izgladnjivanjem. Porodice onih koji su pobjegli su ponekad hapšene i dovođene u Aušvic, da bi odvratili ostale logoraše od pokušaja bjekstva. Ako bi neko uspio da pobjegne, SS bi nasumice birao deset logoraša iz njegovog bloka i ostavljao ih da umru bez hrane.

Evakuacija logora i oslobođenje

Novembra 1944. godine Hajnrih Himler je naredio uništenje krematorijuma u Aušvicu. Gasne komore u Birkenau SS je digao u vazduh januara 1945. u pokušaju da sakrije njemačke ratne zločine pred sovjetskim trupama koje su se približavale.

SS komanda je 20. januara naredila da se pobiju svi preostali logoraši, ali ova naredba nije izvršena u haosu njemačkog povlačenja.

Nacističko osoblje je 17. januara 1945. počelo evakuaciju; blizu 60.000 logoraša natjerani su na marš smrti prema logoru Loslau. Oko 20.000 logoraša iz Aušvica uspjelo je da stigne do logora Bergen-Belzen u Njemačkoj, gdje su ih oslobodili Britanci aprila 1945. Najslabijih 7.500 ostavljeno je u logoru. Njih je oslobodila 322. streljačka divizija Crvene armije 27. januara 1945. U logoru su našli i 348.820 muških odijela i 836.255 ženskih odjevnih predmeta, koji su pripadali žrtvama.

Izgradnja

Za izgradnju najvećeg koncentracionog logora na tom području postojala su tri presudna razloga: U Aušvicu je postojala poljska kasarna, znači infrastruktura je barem djelimično već postojala. Sljedeći argument za Aušvic je bila pozicija uz željeznički čvor, jer su se deportacije uglavnom odvijale uz pomoć željeznice. Posljednji motiv je bio veliki i nenaseljen prostor, što je omogućavalo lakše skrivanje dešavanja unutar logora.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.