Zašto je pravi zločin kao žanr postao fenomen 21. vijeka: Strah i fascinacija istinskim događajima
Krimi priče bazirane ili inspirisane istinitim događajima uvijek su privlačile pažnju javnosti, čak i onih koji nisu imali naviku gledanja takvih serija i filmova, ali je priča o stvarnom zločinu, kao žanru, tokom 21. vijeka regrutovao poklonike tolikom brzinom da je postao jedan od najpopularnijih globalnih fenomena današnjice.
Priče inspirisane stvarnim zločinima, kako dokumentarnog tako i igranog formata popularnije su nego ikad. Sve je veći broj platformi i načina na koje se one pričaju publici, od klasičnih serija i filmova prilagođenih “Netfliksu”, “Amazonu”, “HBO”, ostalim striming servisima i televizijskim mrežama, preko podkasta, do bezbrojnih kanala na “Jutjubu”.
U teoriji, riječ je o književnom i filmskom žanru u kojem autori istražuju stvarni zločin i detaljno opisuju postupke stvarnih ljudi, bez ili uz vrlo malo fikcijskih momenata. Ubistvo je najčešći zločin, tačnije preko 40 odsto radova fokusira se na priče o zloglasnim serijskim ubicama poput Džeka Trbosjeka, Zodijaka ili Eda Gejna, ali se jednako bave i prevarama, terorističkim aktima, otmicama i drugim teškim zločinima.
Proteklih godina brojni dokumentarni i igrani naslovi inspirisani stvarnim zločinima, poput serijala “Tiger King”, “American Crime Story” “Catching Killers” “Makin a Muderer”, “Don't F**k with Cats: Hunting an Internet Killer”, “The Jinx”, “ Michigan Murders”, “The Keepers”, “Dirty John”, “Mindhunter” i drugih, harali su kablovskim i striming kanalima uz visoke rejtinge i pravu medijsku histeriju na društvenim mrežama.
Sličan trend se nastavlja i ove godine, jer stižu brojni novi naslovi, temeljeni na stvarnim zločinima poput dokumentarnih ili igranih serija “Four Lives” (priča o stvarnom serijskom ubici Stivenu Portu), “Inventing Anna” (priču o Ani Delvej, prevarantkinji koja se lažima ugurala na vrh društvene ljestvice u Njujorku), “Love or Death” (priča o Kendi Montgomeri koja je ubila najbolju prijateljicu iz crkvene zajednice u Teksasu), “Tinder Swindler” (o prevarantu Sajmonu Hautu, koji je varao i pljačako žene putem Tindera glumeći ruskog milijardera), “The Dropout” (skandal vezan za uspon i pad prevarantske medicinske kompanije “Teranos” i njene predsjednice Elizabete Holms), a to je samo vrh ledenog brijega na ovu temu.
Sve to zanima milione gledalaca što neminovno privlači ulagače, oglase i reklame što znači da pravi zločini privlače pravi novac. Produkcije su sve skuplje, a velika glumačka, scenaristička i režiserska imena sve su prisutnija kao članovi autorskih ekipa.
Mnogi radovi bave se senzacionalnim zločinima kao što su ubistvo dječije misice Džonbenet Remzi, slučaj bejzbol zvijezde O. Džej. Simpsona ili Pamele Smart koja je nagovorila dječake da ubiju njenog muža, ali i manje poznati slučajevi dobijaju pažnju.
Poznati američki kriminolog Skot Bon bio je krajnje jasan u intervjuu za magazin “Psychology Today” navodeći da je najvažniji razlog zbog kojeg gledaoce privlači ovakva vrsta programa jednostavan i da se zove - strah.
- Odgovor zašto smo opsjednuti ovim žanrom jeste strah, kao najjača i najbazičnija emocija kod ljudskoga roda. Osim što nas vuče da gledamo krimi program, dozvoljava nam da to radimo sa sigurne distance - rekao je Bon.
Sa druge strane, žanr je kritikovan kao nepoštovanje prema žrtvama zločina i njihovim porodicama. Poznati autor Džek Majls vjeruje da ovaj žanr ima veliki potencijal da nanese štetu i mentalnu traumu stvarnim ljudima koji su uključeni u njihovo stvaranje, jer se objektivno ne mogu proizvoditi bez pristanka porodice žrtve, što može dovesti do njihove ponovne traumatizacije. Pisci i režiseri mogu selektivno birati koje informacije će predstaviti, a koje izostaviti kako bi podržali svoju priču i privukli publiku senzacionalizmom.
Istražni proces žanra može dovesti do promjena u slučajevima koji se pokrivaju, kao što je slučaj kada je zloglasni milijarder Robert Durst slučajno pred kamerama priznao ubistvo supruge, najbolje prijateljice i komšiju u HBO dokumentarcu “The Jinx” i bio uhapšen. Takođe, kako je gledanost ovih programa rasla podrška smrtnoj kazni je porasla, dok je podrška sistemu krivičnog pravosuđa opala. “Netfliksova” kultna serija “Making a Murder” imala je niz efekata iz stvarnog života, u rasponu od prikazivanja na pravnim fakultetima kao nastavnog materijala do rasta nepovjerenja u kriminalističke istražitelje.
Zanimljivo je da je najveći rast gledalaca ovog sadržaja kod ženske populacije. Na primjer, publika u Velikoj Britaniji koja gleda “Crime Chanel” uglavnom je ženska, dok je publika podkasta “All Killa no Filla” o serijskim ubicama 80-85 odsto ženska. Ova činjenica u marketinškom smislu predstavlja raj za proizvođače, oglašivače i prodavače što dodatno objašnjava ogromna budžetska ulaganja u svim segmentima produkcije.
Ukratko, ovaj žanr je trenutno najvrelija roba na tržištu, a kad postoji potražnja sigurno će biti prisutna i ponuda, koja će igrati na niske instinkte publike, koja od početaka ljudske civilizacije do danas ostaje istovremeno preplašena i fascinirana zločinom i nasiljem.
Istorija
Fascinacija pravim zločinom oduvijek je plijenila pažnju publike, od stare Kine do viktorijanske Britanije, ali je tek razvojem interneta, kablovskih i striming mreža postala masovno dostupna.
Od brojnih knjižica koje su se bavile ovim fenomenom u Britaniji 19. i 18. vijeka, te serijom časopisa koji su u prvoj polovini prošlog vijeka plijenili pažnju publike i širenjem televizije stvarni kriminal i kriminalistička fikcija postali su dominantna sila na tržištu. Do pada interesa došlo je krajem šezdesetih.
Temelji oživljavanja žanra postavljeni su romanima “Hladnokrvno ubistvo” Trumana Kapota, “Dželatova pjesma” Normana Majlera ili najprodavanije žanrovske knjige “Helter Skelter” o suđenju Čarlsu Mensonu, koje su doživjele ekranizacije i vratile “true crime” u velikim stilu.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
