Vizantijsko nasljeđe skriveno deset vijekova

Tako će ovo nalazište koje je, prema mišljenju stručnjaka, jedno od najzanimljivijih i najznačajnijih iz tog perioda u BiH, konačno biti zaštićeno od propadanja.

Ovo arheoloških mjesto vijekovima je bilo pod šikarom, a mještani sela često su odnosili kamen sa ovog lokaliteta i koristili ga kao građevinski materijal.

I ranije su na ovom lokalitetu rađena istraživanja, ali ona su bila samo djelimična, a lokalitet je svrstavan u XV. vijek. Ipak, pokazalo se da je riječ o mnogo starijim ostacima.

Arheolog Milan Đurđević iz Zavičajnog muzeja u Gradišci napominje da je 2009. godine započeo istraživanje ovog lokaliteta, o kojem se sve donedavno nije ništa ni znalo. Dodao je da su u toku završni radovi na njegovoj zaštiti i konzervaciji.

Tokom jednogodišnjeg istraživanja osim crkve, na "Zidinama" su iskopani mnogi zanimljivi materijalni ostaci.

- Pronađena crkva građena je u preromanici, odnosno za vrijeme vladavine Vizantije u ovim krajevima, te nosi sve odlike vizantijskog građenja. Riječ je o vizantijskoj arhitekturi koja je formirana na kasnoantičkim tradicijama u vrijeme obnove Istočnog carstva, a primijenjena u veoma širokoj oblasti vizantijskog uticaja iz čega se može zaključiti da zaista potiče iz X vijeka, a ne iz kasnijeg perioda - istakao je Đurđević.

Ostaci zidova crkve, što je iznenadilo arheologe, veoma su sačuvani, osim zapadnog zida koji je uništen tokom nestručnih arheoloških istraživanja devedesetih godina prošlog vijeka. Zidovi su građeni od netesanog kamena i vezani krečnim malterom.

I veliki broj arheološkog materijala pronađenog na lokalitetu, govori u prilog tome da se radi o bogomolji iz vizantijskog perioda.

Unutar crkve pronađeno je devet grobova, a oko crkve 23 groba sa nadgrobnim pločama. Na osnovu pronađenih ostataka pretpostavlja se da je tu postojalo značajnije srednjovjekovno naselje.

Jedan od interesantnijih pronađenih ostataka, kažu arheolozi, jeste ploča sa polukružnim udubljenjem i na kojoj je tankim urezima veoma arhaično prikazan lik ženske osobe ogrnute plaštom i uzdignutom kosom u obliku punđe. Riječ je o nadgrobnoj ploči, a crtež prikazuje najvjerovatnije pokojnicu koja je tu sahranjena, dok udubljenje predstavlja ostatke krstionice ili nekog žrtvenika iz ranijeg perioda. Uz sjeverni zid iskopana je nadgrobna ploča sa stilizovanim krstom.

Unutar crkve, na sjevernoj strani, pronađena je kamena kugla, a takve iste nalaze se na većem broju lokaliteta u BiH. U ovom slučaju najvjerovatnije se radi o nadgrobnom spomeniku, a kamena kugla je vulkanskog porijekla.

Najinteresantniji pronalazak je kamen na kome su skicirani crkva i njena okolina, u periodu njenog nastanka. Na kamenu se jasno uočava rijeka Vrbas pored koje se nalazi put, a iznad kojih se nalazi utvrđenje. Tu je prikazana crkva, njive koje su obrađivane i šuma. Dubljim urezom ucrtana su slova IS (Isus Hristos) i vizantijski krst. Na kamenu je prikazan i detalj lova: jelen za kojim trči pas. To je prvi kartografski prikaz na ovim prostorima.

Doktorant srednjovjekovne istorije, magistar Slavoljub Lukić rekao je da će pronađeno crkvište u Šušnjarima doprinijeti rasvjetljavanju srednjovjekovnih crkvenih prilika, te uticaja drugih civilizacija u tom periodu na području sjeverne Bosne.

- Srednjovjekovno nasljeđe brojno je na području između rijeka Bosne i Vrbasa, a to su pokazala istraživanje i evidentiranja tog nasljeđa u posljednje dvije godine. Više od 60 lokaliteta na kojima se nalaze mramori, nekropole, crkvišta i utvrđenja evidentirana su na području prnjavorskog i derventskog kraja - naglasio je Lukić.

Dodao je da ovakvo nasljeđe u sebi krije ogroman potencijal za razvoj turizma koji bi trebalo na adekvatan način vrednovati.

Na iskopavanjima i konzervaciji, radio je i mladi arheolog Bojan Vujinović koji je naglasio da istraživanje ovakvih lokaliteta doprinosi rasvjetljavanju istorijskih činjenica, te da bi istraživanje i zaštita srednjovjekovnog nasljeđa trebala da ima prioritet u razvojnim projektima republičke i lokalne vlasti.

Dimenzije

Crkva je duga 12 i široka osam metara. Apsida (četvrtasti dio crkve u kojem se nalazi oltar) je okrenuta ka istoku, a duga je četiri metra i široka tri metra. Debljina zidova crkve je 0,8 metara, a visina zidova koji su sačuvani oko jednog metra.

Gradina

Nedaleko od pronađene crkve nalazi se lokalitet Gradina, na kome su arheološkim iskopavanjima pronađeni materijalni ostaci iz raznih istorijskih perioda. Između ostalog, pronađeni su ostaci iz kasnog bronzanog doba, željeznog doba, a na tom mjestu nalazilo se i malo rimsko utvrđenje ispod koga je prolazio rimski put, te srednjovjekovno naselje. Na Gradini je pronađen i ostatak vizantijske kuhinjske keramike iz 10. vijeka na kojoj se nalazi vizantijski krst.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.