Tiktokeri - moderni ribari ljudskih duša

Najveći dio problema i kompletne histerije u SAD zbog “Tik toka”, jeste njegova moć u svim elementima društvenog života, od politike do pop kulture, zbog čega ga i politička elita SAD želi staviti pod kontrolu, kao što su uradili sa drugim tehnološkim gigantima poput “Gugla” ili “Mete”. I tu ne treba imati iluzija u vezi sa motivima hajke na ovu društvenu mrežu. Ono što “Tik tok” ima u odnosu na ostale konkurente jeste prije svega odsustvo državne kontrole, a potom brzina sa kojom dopire do svojih korisnika, a što je najvidljivije upravo u oblasti pop kulture, kao najdinamičnije oblasti društvenog života u modernom svijetu.

A osim što je stvorio ozbiljan politički problem u odnosima Pekinga i Vašingtona, “Tik tok” zajedno sa drugim društvenim mrežama postaje prijetnja i tradicionalnim medijima, jer polako, ali sigurno preuzima publiku, naročito mlade koji su najvažnija ciljna kategorija.

Borba

Malo je televizijskih kuća, naročito štampanih medija na Balkanu, pa čak i u Evropi, koji se mogu pohvaliti milionskim auditorijom, dok sa druge strane postoji poplava tiktokera, jutjubera i influensera na “Instagramu”, čiji video-snimci na ovim platformama za samo par sati dostižu milionske preglede.

Mlađe generacije koje su doslovno od rođenja prisutne na internetu i koje kreiraju virtuelni svijet više vjeruju onome što kaže njihov omiljeni tiktoker ili jutjuber, bez obzira na to što nema stručne ili obrazovne kompetencije, nego klasičnim medijima i dokazanim novinarima.

To je naročito vidljivo na slučaju britanske princeze Kejt Midlton, čije je tromjesečno nepojavljivanje u javnosti izazvalo brojne spekulacije i teorije zavjere. Neistine koje su kružile, ali i sve veći pritisak mase, natjerali su princezu da sjedne ispred kamere Bi-Bi-Sija i saopšti da boluje od raka i da je na hemoterapiji.

Međutim, ispostavilo se da princezino obraćanje ni izbliza nije uvjerilo mlade da je bolesna i tako su na društvenim mrežama počela dodatna nagađanja i teorije da je Midltonova odavno mrtva. Niz različitih teorija zavjere plasiran je na društvenim mrežama i ispostavilo se da mladi više vjeruju i njih nego u ono što tvrdi renomirani britanski medij.

Ono što je posebno vidljivo kod “Tik toka”, gledano iz segmenta pop kulture, jeste način na koji ova aplikacija vrlo elegantno iz igre izbacuje konkurenciju, kako u vidu klasičnih medija, tako i drugih mreža, što naravno ne može proći bez njihove reakcije. Tako najveća pop zvijezda današnjice Tejlor Svift skoro da i ne komunicira sa svojim fanovima putem klasičnih medija, već upravo putem društvenih mreža, uključujući naravno i “Tik tok”, gdje plasira odabrane sadržaje, a njeni fanovi uzvraćaju svojim materijalima, praveći direktnu komunikaciju na relaciji fanovi-zvijezda. Da ne pričamo o zvijezdama fenomena južnokorejskog popa takozvanog K-popa, koji svoju enormnu popularnost širom planete dobrim dijelom duguju sadržajima koje su stvarali direktno za “Tik tok”, a to je samo vrh ledenog brijega moći te mreže u industriji zabave teškoj stotinama milijardi dolara i što sigurno neće proći bez pravog vidljivog i nevidljivog rata u vezi sa podjelom kolača, da bi se “Tik tok” ili stavio pod kontrolu ili izbacio iz igre.

Stručnjak za komunikacije, osnivač i predsjednik uprave kompanije “Represent sistem” Borislav Miljanović kaže za “Glas” da su mladim generacijama društvene mreže osnovni, ako ne i jedini izvor informacija te da influenseri postaju glavni kreatori javnog mnjenja.

- Mlađe generacije će pre poverovati nekom čoveku kojeg u stvarnom životu uopšte ne poznaju, ali koga prate dugo na društvenim mrežama neko recimo nekom zvaničnom mediju u Srbiji i Republici Srpskoj, koji postoje i rade decenijama. To proizvodi takvu situaciju da se može mnogo lakše manipulisati javnim mnjenjem nego što je to bilo moguće ranije - navodi Miljanović.

Uz sve to, naglašava, tim svijetom dominira mnogo laži, spekulacija, nagađanja, jer društvene mreže nisu mediji, to je biznis kao i svaki drugi.

- Formirane su i napravljene tako da privlače što više pažnje i da što više zadržavaju korisnike na svojim platformama. One nemaju odgovornost kao klasični mediji za ono što bude saopšteno na aplikaciji i onda naravno da tračevi, poluistine i neistine bolje prolaze nego klasične vesti, koje često nisu mnogo interesantne - kazao je Miljanović i dodao da su izmišljene priče današnjoj publici interesantnije i duže drže pažnju, što je i cilj društvenih mreža.

Miljanović kaže da se o lošem uticaju društvenih mreža sve ozbiljnije polemiše na Zapadu i da sve više ljudi govori o tome da bi vjerovatano cjelokupno moderno društvo bilo bolje da ih nema.

To je vidljivo i na primjeru grada Njujorka, koji je nedavno označio društvene medije kao opasnost po javno zdravlje zbog njihovog uticaja na mentalno zdravlje mladih, postavši tako prvi veliki grad u SAD koji je preduzeo takav korak.

- Nažalost ne verujem da je u ovom trenutku moguće da se bilo šta menja te smatram da ćemo živeti u sve većim i većim izazovima kada je reč o tačnosti informacija, kada je reč o formiranju javnog mnjenja. Mislim da nam tek sa veštačkom inteligencijom dolazi vreme kada ćemo bukvalno za svaku vest morati da se preispitujemo da li je istinita ili ne - istakao je Miljanović.

Prema njegovim riječima, tradicionalni mediji nisu u lakoj poziciji, a jedini način da opstanu i zadrže dio publike je da ostanu relevantan izvor informacija.

- Bez obzira na to što će njihov uticaj biti manji, klasični mediji moraju da se izbore za to da se zna da su informacije i sadržaj koji plasiraju potpuno tačni. I da ljudi koji žele proverene informacije znaju i gde da ih potraže, da su sigurni ko je relevantan izvor i ko im može ponuditi pravu vest. To je jedini način da klasični mediji mogu opstati - da se zna ko je izvor informacije. Nažalost problem je što i sve više medija juri klikove pa vesti izmišljaju. Umesto da naprave tu priču kakao treba, kvare utisak - kategoričan je Miljanović.

Kultura bankrotirala

Profesor na Fakultetu političkih nauka u Banjaluci Đorđe Vuković smatra da je udaljavanje mladih od tradicionalnih medija i vjerovanje omiljenim tiktokerima globalni fenomen, koji se može posmatrati iz tri ugla.

- Rezultat toga je pad povjerenja u tradicionalne autoritete pa između ostalog i u medije, nauku, medicinu... To je obilježje savremenog doba, nažalost, koje je prouzrokovano populizmom, banalizacijama, konzumerizmom, potrošačkom kulturom, negativnim kampanjama... Tako da novinarstvo kao tradicionalni medij dijeli sudbinu univerziteta ili zdravstvenih ustanova. To se vidjelo i u vrijeme pandemije virusa korona, jer smo tada vidjeli kakav odnos ljudi imaju prema medicinarima, a kakav prema nadristručnjacima na društvenim mrežama - rekao je “Glasu Srpske” Vuković.

Naglasio je da društvo drugačije reaguje na samozvane učenjake na društvenim mrežama, a sa druge strane omalovažava akademike i pravu nauku.

- Pa pogledajmo samo kakav odnos imaju ljudi prema politici, odnosno ljudima sa iskustvom i vizijom, a kakav prema pojedinim populistima. I ovdje nije riječ o medijima, već je to obilježje civilizacije koja je obezdušena, površna. To je jednostavno globalni fenomen - poručio je Vuković.

Naglašava da, kada je formirano takozvano građansko novinarstvo, ono je automatski značilo odricanje od profesionalizama istovremeno omogućujući svakom laiku koji ima telefon da interpretira događaj.

- To je bio ozbiljan udarac novinarstvu, a na koji tradicionalni mediji nisu mogli da nađu odgovor, a sve je to pratila politika, koja je stavljala pod kontrolu medije u autoritarnim društvima. Dakle, tu se slobodno i kritičko novinarstvo potiskivalo. To je kod ljudi kojima je stalo do medija slabilo povjerenje u njih, jer vide da oni koji se bave tim poslom, poslije nekog izbornog ciklusa postanu savjetnici, portparoli, saradnici... Dakle, promijene profesiju i pokažu da su zloupotrebljavali rad u njoj zarad nekih ličnih, političkih interesa ili ideološke koristi - kazao je Vuković.

Pored svega navedenog Vuković naglašava i da su novinari zbog teške ekonomske situacije, ali i manjka hrabrosti, znanja i entuzijazma odustali od istraživačkog novinarstva, a posvetili se “hvatanju klikova” i time je moralo da podilazi ukusu takve publike.

- Dakle, na neki način ima tu odgovornosti i na medijima, na novinarima, ali sve je to ipak uslovljeno, kao i druge profesije, opštim stanjem i tendencijama. Istorija civilizacije poznaje situacije kada kultura doživi tu vrstu bankrota. Kada oslabi povjerenje u znanje, u profesionalizam, onda na površinu isplivaju, kao što je sada u našem vremenu, jutjuberi, tiktokeri, zabavljači i razni šarlatani, a u nekim ranijim vremenima su to bili ljudi koji nisu ništa drugo bili do ribari ljudskih duša, bavili se raznim poluistinama, jednostavno cilj im je bio samo da privuku pažnju javnosti - poručio je Vuković.

Nadalje dodaje da borba medija protiv tiktokera, jutjubera i drugih najnovijih izmišljenih profesija nije ništa drugo do Sizifov posao.

- To je jako teška borba. Ali odustajanje od te borbe znači prestati biti novinar, prestati raditi i samo loviti čitanost i gledanost, a to znači saučestvovati u jednoj sveopštoj dekadenciji i urušavanju onog društva u kojem živimo - zaključio je Vuković.

Starije generacije

Sociolog Ivan Šijaković kaže da štampi i televiziji danas mahom vjeruju pripadnici starijih generacija, dok mladi pažnju posvećuju samo internetu.

- Klasična medijska scena za mlade je neinteresantna, troma, neuverljiva. Mladi smatraju da je sadržaj u klasičnim medijima uglavnom proizvod određene političke struje, da je lažan i slično. Rekao bih da su mediji sami sebe zarobili, posebno televizija i novine, jer su pohrlili da prate politiku i svakodnevni društveni rijaliti šou. To je za mlade dodatno odbojno - govori Šijaković.

Navodi da su mediji sami krivi, jer među njima nema više slobodnih i nezavisnih.

- Takvi su vrlo retki. Praktično su se pretvorili u navijače. Jedni prate jednu političku struju, drugi drugu, a mladi zaziru od toga. Od 20 mladih danas će vam svega troje, četvoro njih reći da gleda povremeno televiziju i to filmove i slične sadržaje - poručuje Šijaković.

On smatra da se mladi opredjeljuju za društvene mreže, jer njihov sadržaj ima dinamiku, njihov senzibilitet im je mnogo bliži.

- Mladima se čini da učestvuju u kreiranju sadržaja putem komentara, spotovima koje snimaju i slično. I jeste istina da oni zaista mogu učestvovati i ostvariti određenu interakciju, ali to je jedna vrsta lažne slobode i lažnog osećaja da oni tu zaista učestvuju. Proces diktiraju velike mreže i njihovi klijenti. Pravila su takva da se ljudi često izgube u poplavi informacija - istakao je Šijaković, koji smatra da klasični mediji gube trku sa mrežama i da će vjerovatno za desetak godina, ako se potpuno ne transformišu, biti ugašeni.

Filmska industrija

Prilagođeni sadržaji na “Tik toku” šire se poput požara, u čemu filmska industrija traži svoju šansu. Da je tako vidljivo je na primjeru snimka glumca Majlsa Tejlera, koji je plesao na svjetskoj premijeri filma “Top gan: Maverik” 2022. i upravo tim snimkom doslovno je privukao mlađu publiku u bioskopske sale. Da ne pominjemo ulogu “Tik toka” u stvaranju fenomena “Barbihajmer” prošlog ljeta. Film režisera Vila Gluka “Bilo ko osim tebe” labavo zasnovan na Šekspirovoj drami “Mnogo buke ni oko čega”, potpuno neočekivano postao je hit na blagajnama i zaradio više od 185 miliona dolara na globalnom tržištu, uz budžet od 25 miliona dolara, zato što je studio “Soni” smišljeno nakon premijere plasirao prilagođen sadržaja za “Tik tok”, uključujući vratolomije između svojih zvijezda Sidni Svini i Glena Pauela, a jedan od njih dobio je 18 miliona pregleda na “Tik toku”, dok je zvanični trejler stigao samo do osam. Uz sugestiju da gledaoci objavljuju sopstvene rekreacije i glavna zvijezda Svini, koja ima milione pratilaca, takođe je ponovo objavila svoje rekreacije na različitim društvenim kanalima i dok ste rekli “Tik tok”, film od kojeg niko ništa nije očekivao postao je prvi bioskopski fenomen 2024. godine.

B.P.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.