Regioni sa širokim stepenom autonomije

Zbog navedenih faktora u političkom životu Italije primjetna su dva snažna i međusobno suprotstavljena procesa: jedan s centrifugalnim (tendencija prema decentralizaciji), a drugi s centripetalnim efektima (tendencija prema centralizaciji).

Pored toga, snažne su suprotnosti između bogatog sjevera i siromašnog juga te pitanje jasnijeg profilisanja položaja Italije u međunarodnim političkim odnosima, kao članice Evropske unije i jedne od najrazvijenijih zemalja svijeta.

Četiri su nivoa vlasti: centralna državna uprava, 20 regiona, 103 provincije i 8.100 gradova i opština. Ustav iz 1948. ustanovio je dvodomni parlament, koji ima Zastupnički dom i Senat, nezavisno sudstvo te izvršnu vlast utjelovljenu u Savjetu ministara (kabinetu), koje predvodi predsjednik Savjeta, to jest premijer.

Predsjednik republike bira se svakih sedam godina, a bira ga parlament zajedno s malim brojem regionalnih poslanika. Predsjednik predlaže predsjednika vlade, koji predlaže ostale ministre (formalno ih imenuje predsjednik).

Poslanici domova parlamenta biraju se direktno kroz opšte izbore, a koristi se miješani većinsko-proporcionalni sistem. Mandat poslanika u oba doma je najviše pet godina, ali oba se doma mogu raspustiti i prije isteka tog roka. Zakoni se smiju predlagati iz oba doma, a mora ih prihvatiti većina u oba doma.

Ustavni sud, koji odlučuje o ustavnosti zakona, osnovan je tek poslije Drugog svjetskog rata.

Unitarni sistem Italije je na neki način i logičan, jer je Italija uz Njemačku posljednja od velikih evropskih država koja je uspjela da prevlada feudalne težnje za samostalnošću i stvori jedinstvenu nacionalnu državu.

Taj proces ujedinjenja italijanskog etničkog prostora odvijao se, u odnosu na ostale evropske nacije, relativno kasno, tokom sredine 19. vijeka. Upravo zbog toga italijanska politička elita tradicionalno je podozriva prema zahtjevima koji se mogu čuti iz različitih italijanskih regiona, a posebno onih sa sjevera, o potrebi političke i upravne decentralizacije.

Regioni su kao jedinice lokalne samouprave relativno novija pojava. Osnivanje 20 regiona predviđeno je tek Ustavom iz 1948. godine. Pet je regiona sa većom autonomijom, koji obuhvataju veća ostrva ili pak područja koja su bliže granici, i koji imaju značajnu neitalijansku populaciju, zovu se "regioni sa posebnim ovlašćenjima".

Četiri su uspostavljena 1949. godine, dok je peti, Furlanija-Julijska Krajina, uspostavljen 1964. godine, kako bi se umanjila separatistička kretanja i etničke tenzije.

Vale d'Aosta je planinski region u sjeverozapadnoj Italiji. On je dvojezičan, francuski je administrativni jezik, dok većina frankofonskog stanovništva govori arpitanski, to jest franko-provansalski. Lokalni jezik se naziva "valdoten". Za vrijeme Benita Musolinija provođena je nasilna italijanizacija.

Region Sardinija je po veličini drugo ostrvo u Italiji i Sredozemnom moru, odmah iza Sicilije. On ima poseban autonomni status regulisan statutom, koji mu daje pravo da donosi vlastite zakone, te da ima svoju administraciju. Zakonodavnu vlast predstavlja Regionalni savjet, a izvršnu Regionalna hunta odnosno predsjednik.

Trentino-Južni Tirol (Trentino-Alto Adiđe) je region na sjeveroistoku, takođe sa posebnim statusom. Sastoji se iz dva područja: Trentina, u kojem živi stanovništvo koje govori italijanski jezik, te Južnog Tirola (Autonomna pokrajina Bocen), u kojem većinu čini stanovništvo kome je maternji jezik njemački. Ovo područje je bilo dio Austrougarske do italijanske aneksije 1919. godine. Nosioci samouprave su regionalna skupština, te regionalna vlada na čelu sa premijerom.

Sicilija je najveći region u Italiji. Posjeduje široku političku i upravnu autonomiju. Zakonodavno tijelo je Sicilijanska regionalna skupština, koja se sastoji od 90 direktno biranih poslanika. Sicilijanski parlament je stvorio Rožer Drugi 1130. godine i jedan je od najstarijih u Evropi. Od 2001. se predsjednik regiona takođe bira direktno.

Poseban status Sicilija je dobila 15. maja 1946. godine, a stvaranjem Republike Italije autonomija Sicilije je ozakonjena i Ustavom. Time se ublažio jaki separatistički pokret koji se posebno razvio za vrijeme fašističkog režima. Separatistički pokret su podržavali i lokalni mafijaši. Danas je ovaj pokret razdijeljen u razne frakcije i stranke, a ima još uvijek značajnu podršku u stanovništvu. Veliki broj Sicilijanaca govori sicilijanski, koji je poseban romanski jezik s više od 250.000 riječi.

Furlanija-Julijska Krajina je region stvoren pripajanjem Zone A Italiji 1954. godine. Time je dobio i posebnu autonomiju. U regionu živi značajna slovenačka manjina, koja njeguje raznolike dijalekte slovenačkog jezika. Zastupljen je i furlanski, te njemački jezik. Ovaj region ima pravo da donosi vlastite zakonodavne akte u oblasti zaštite čovjekove okoline, zdravstva, industrije i nauke. Najviše regionalno zakonodavno tijelo je Regionalni savjet koji se bira na pet godina.

Pobornici separatizma, naročito oni s bogatijeg sjevera, najjače uporište imaju u partiji Liga sjever (Lega nord) Umberta Bosija. Veterani italijanske političke scene isprva su Bosija smatrali čudakom, pogotovo kad je govorio o težnjama da se Lombardija otcijepi od Italije i postane nezavisna država.

Osuđivali su ga i zato što odbacuje ono što se u Italiji decenijama smatralo razumljivim: da bogati sjever pomaže siromašnom jugu.

Ali, pokazalo se da u sjevernoj Italiji Bosi ima mnogo istomišljenika, koji su uvjereni da previše novca daju za nerazvijeni jug, gdje vladaju nerad, korupcija i mafija, pogotovo osamdesetih kad je Italiju zahvatila recesija.

Bosi je stranku Lega Lombarda osnovao 1984. Ona je s godinama ublažila političku liniju, fokusirajući se na federalizaciju Italije, a ne na otcjepljenje Lombardije, te proširila teritorijalnu bazu, ističući interese cijele sjeverne Italije, zbog čega je 1992. promijenila ime u Lega nord.

Bosi je prijetio da će, ako se ozbiljno ne shvate težnje sjevernjaka i ne preduzmu ozbiljni koraci da se Italija decentralizuje i federalizuje, u sjevernoj Italiji nastati nova nezavisna država Padanija. Mnogi su to shvatili kao pravo svetogrđe, jer je napao postavku koju veliki dio Italijana smatra  svetinjom - jedinstvo Italije.

Podrška

Politički analitičari upozoravali su da Bosi i Sjeverna liga na sjeveru Italije imaju znatnu podršku i da ne bi bilo mudro pokušati ih uništiti optužnicom za subverziju, o čemu se neko vrijeme razmišljalo u državnom tužilaštvu. I dok Bosi na italijanskim izborima dobija desetak odsto glasova, na sjeveru njegov je postotak veći iz iznosi oko 20 odsto.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.