Posrnuli Keltski tigar
Onih nekoliko "ferarija" i "BMW"-a koji još uvijek prođu ulicama Dablina, sve više se povlače u sjenku blijedih simbola nekadašnjeg ekonomskog uspjeha i moći tzv. Keltskog tigra: krcatim kafićima, novim stambenim naseljima na periferiji u kojima niko ne živi, te javnim kuhinjama u kojima je stalno gužva.
Irsku, koju su zbog niskih poreza komentatori i eksperti početkom devedesetih prozvali "Irskim čudom", pogodio je ekonomski kolaps, i to snažniji i opasniji nego što je to bilo ko mogao da predvidi.
Uz nezaposlenost koja će vrlo brzo dostići 15 procenata i vladu koja nije u stanju da se riješi javnih dugova, jedini tigrovi na tom ostrvu su oni u zoološkom vrtu u Dablinu.
Ekonomsko nazadovanje dogodilo se uporedo sa užasnim otkrićima o raširenom fizičkom i seksualnom zlostavljanju koja su nad dječacima i djevojčicama godinama provodili sveštenici u institucijama Rimokatoličke crkve.
Irci, koji su odbijanjem Lisabonskog sporazuma na referendumu prošle godine bezobzirno okrenuli leđa Evropi, trebali bi da 2. oktobra ponovo glasaju, i očekuje se da će ovog puta promijeniti mišljenje.
Sve više se smatra da Irska, za koju je magazin "Ekonomist" upozorio da postoji "mala, ali realna" šansa da neće uspjeti da izmiri svoje dugove, sada očajnički treba pomoć od evropskih lidera, koje je zbog bezrazložnih strahova o ujedinjenoj Evropi prošle godine odbila.
Tužni scenario daljeg razvoja događaja danas nije ni odjek perioda između 1990. i 2007. godine, kada je ekonomija rasla 6,5 odsto godišnje, a cijena novih kuća se od 100 hiljada uzdigla nebu pod oblake i dostigla gotovo nevjerovatnih pola miliona dolara.
Ovako žalosno stanje odrazilo se i na ustanove kao što je Kapucinski manastir, koji služi tople obroke beskućnicima i sirotinji u Dablinu.
Broj dnevnih podijeljenih obroka se udvostručio i iznosi više od 600, a među novim korisnicima besplatnog doručka i ručka su i oni koji su nedavno dobili otkaz - neki od njih imaju i po 40 godina i po prvi put su ostali bez posla - i sada jedu za istim stolom sa beskućnicima i alkoholičarima.
Jedan mladić azijskog porijekla, sa mobilnim telefonom za pasom, sjedi blizu kuhinje i tiho jede svoju porciju kaće. Tik pored njega sjedi nekoliko muškaraca i žena u odrpanoj odjeći, jedući drugo jelo koje je tog dana ponuđeno na jelovniku - tri masno ispržena pileća krilca na komadu hljeba.
Miris iz velike šerpe pune piletine začinjene karijem miješa se sa neprijatnim mirisom trojice beskućnika, koji na drugom kraju sale gledaju televiziju.
Fratar Kevin Krauli kaže da u svoje 74 godine nikad nije vidio ovoliko oskudice, nevolje i beznađa. U javnoj kuhinji susreo se sa pripadnicima svih slojeva društva, uključujući i jednog ljekara iz Poljske.
- Mislim da ljudi nisu mogli ni pretpostaviti da bi se mogli naći u ovakvoj situaciji, pa su zato samo trošili zarađeno i nisu štedjeli za budućnost. A kada se to dogodilo, njihov najveći strah je kako će da nađu posao ili potreban novac. A mnogi od njih se plaše da bi mogli izgubiti svoje domove - kaže on.
Irska je procvjetala devedesetih godina prošlog vijeka razvijajući okruženje pogodno za poslovanje, i na taj način je iskoristila prednost vlastite uloge jednog od osnivača takozvane evrozone. I ostale zemlje učesnice u tom projektu su pomoću evra i usaglašene fiskalne i monetarne politike stvorile dinamično, jedinstveno evropsko tržište sa slobodnim kretanjem ljudi i dobara.
Irska je snizila porez na dohodak preduzeća na 12,5 odsto čime je postala magnet za strane, uglavnom američke multinacionalne kompanije naročito iz oblasti tehnologije, hemijskih proizvoda i finansijskih usluga. One su željele da se probiju na evropsko tržište i iskoriste mladu, obrazovanu radnu snagu iz Irske, koja je govorila engleski jezik a nije puno koštala.
Ekonomski rast zasnovan na ulaganju dostigao je vrhunac 2002. godine, kada je zamijenjen procvatom trgovine nekretninama, što se kasnije pokazalo kobnim.
Novac se slivao u komercijalnu i stambenu imovinu, i to zbog niskih kamata po standardima EU, koji nisu uzeli u obzir previše stimulisanu irsku ekonomiju. Pored toga velikodušne mjere vlade za smanjenje poreza činile su ulaganje u nepokretnu imovinu još privlačnijim.
Zbog opšte ekonomske krize cijene nepokretne imovine prošle su godine doživjele sunovrat, zbog čega je nastala kriza u bankarskom sistemu, a 17 milijardi dolara iz državnog budžeta nije bilo dovoljno za njegov oporavak. Vlada je u tolikim dugovima da je prinuđena da "kreše" troškove a ne da novcem stimuliše ekonomiju kao što su to uradile Kanada i još neke zemlje, planira ove jeseni da ipak izdvoji još nekoliko milijardi dolara kako bi bankarski sistem preživio.
Sekretarice
Za vrijeme te privredne euforije, bio je čest slučaj da su sekretarice koje su radile u kompanijama koje dobro posluju, pošto kupe drugu ili treću kuću, davale otkaz. Irci koji su postajali sve bogatiji s prezirom su gledali na mnoge uslužne poslove, rezervisane samo za doseljenike.
preveo: Milenko Kindl
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
