Jurij Gagarin prvi putnik u svemiru
Prije pedeset godina čovjek je prvi put odletio u svemir, čime je započela era svemirskih letova sa ljudskom posadom, ali i trka za osvajanje beskrajnih svemirskih prostranstava.
Prvi je u svemir odletio ruski astronaut Jurij Gagarin 12. aprila 1961. godine. Njegovim letom krenula je i međunarodna trka "osvajanja svemira" između tadašnjeg Saveza Sovjetskih Socijalističkih Republika (SSSR) i Sjedinjenih Američkih Država (SAD). Odlaskom Gagarina u svemir ostvarena je do tada nedostižna želja ljudskog roda "da se vine u nebesa" mimo granica planete Zemlje.
Let
Gagarin je poletio u 9.07 časova po moskovskom vremenu u letjelici "vostok 1" s kosmodroma u Bajkonuru na jugu Kazahstana. Lokacija lansiranja držana je u strogoj tajnosti. Gagarin se u Zemljinoj orbiti nalazio na visini od 302 kilometra i putovao je brzinom od gotovo 29.000 kilometara na čas. Poslije pet minuta leta izgovorio je prvu rečenicu: Vidim Zemlju, veličanstvena je.
Let od 108 minuta oko Zemljine kugle zauvijek je ušao u istoriju, a u Rusiji je postao simbol dominacije SSSR-a nad SAD.
Tokom Gagarinovog leta tadašnje vlasti SSSR-a unaprijed su pripremile tri varijante saopštenja za javnost: jednu za slučaj uspješnog završetka svemirske misije, a dvije za slučaj neuspjeha. Dugo je držana u tajnosti i činjenica da se na povratku Gagarin katapultirao te se padobranom spustio na tlo kod Saratova, jer je SSSR to skrivao pošto je u svijetu na snazi bilo pravilo da pilot mora sletjeti u letjelici.
Gagarin je sletio tri kilometra dalje od planiranog mjesta. Iako je želio ponovo da leti u svemir, želja mu se nikada nije ostvarila.
Gagarin postao zvijezda
Gagarin je potvrđen kao pilot samo četiri dana prije lansiranja, a taj izbor doveo ga je do statusa zvijezde, dok je njegova rezerva German Titov, koji je kasnije postao drugi sovjetski astronaut u svemiru, ostao relativno nepoznat.
Gagarin i Titov su ušli u najuži krug između 20 odabranih astronauta zbog vanrednih rezultata pokazanih tokom obuke, ali i zbog fizičkih osobina. U letjelici "vostok" bilo je izuzetno malo mjesta. Gagarin je imao 157 centimetara, što je bio još jedan preduslov da on bude izabran za "prvog putnika u svemir". Ipak, konačna odluka, koja je donesena u najužem rukovodstvu Komunističke partije Sovjetskog Saveza je, kako su kasnije spekulisali mediji, bila rezultat Gagarinovog skromnog porijekla i vesele ličnosti, nasuprot Titovu, koji je poticao iz srednje klase. Titov je u svemir poletio samo četiri mjeseca kasnije, 6. avgusta 1961. u letjelici "vostok 2".
Gagarinova smrt
Gagarin je poginuo 27. marta 1968. godine pri rutinskom letu u nesreći vojnog aviona "mig" koja je najvjerovatnije bila povezana s atmosferskom sondom koju je htio izbjeći, navedeno je u tadašnjim arhivskim dokumentima. Njegov pepeo pohranjen je u Kremaljskom zidu. Kada je Gagarin poginuo u njegovom džepu nađeni su vozačka dozvola, 40 rubalja i fotografija Koroljova.
Avion "mig-15UTI" kojim je upravljao "prvi astronaut planete" Jurij Gagarin pao je najvjerovatnije zbog naglog manevra koji je Gagarin izveo, pokazali su rezultati istrage vladine komisije krajem šezdesetih godina prošlog vijeka sa kojih je skinuta oznaka tajnosti.
Gagrin je prije pogibije pripremao sovjetske astronaute i vodio eksperimente. Nedugo prije smrti 1968. godine, Gagarin je završio inženjersko-pilotsku vojnu akademiju "Žukovski" i dobio zvanje inženjera astronauta. Bavio se i teorijom astronautike. On je do 1951. išao u školu u okolini Moskve, potom u tehničku školu u Saratovu, gdje je naučio da leti u avionu. Vojnu pilotsku školu pohađao je u Orenburgu. Poslije diplomiranja postao je pilot aviona "mig-15" i raspoređen je u jednu vojnu bazu u Murmanskoj oblasti.
Gagarin je bacio u sjenu i Sergeja Pavloviča Koroljova, sovjetskog raketnog inženjera i oca svemirskog programa SSSR-a 1950-ih i 1960-ih, tokom svemirske trke između SSSR-a i SAD. Koroljov je po struci bio dizajner aviona.
Nagrade
Sovjetske vlasti su u vrijeme hladnog rata između istočnih sila predvođenih SSSR-om i zapada predvođenog SAD, ocijenile da je Gagarinov let - "specijalni državni zadatak" postao i podvig koji je označio "komunističku nadmoć nad Amerikom u trci za osvajanje svemira", pa su bogato nagradile Gagarina, koji je, dok je još letio svemirom, unaprijeđen u čin majora.
Jedan ruski tabloid uspio je, mnogo kasnije, da "sazna" spisak "tajnih nagrada" koje su mu sovjetske vlasti uručile - 15.000 rubalja, što je tada predstavljalo ogromnu sumu, jer je prosječna plata iznosila oko 80 rubalja. Gagarin je dobio i kuću u Zvezdanom Gradu, nadomak Moskve, gdje je bio na obuci. Na poklon je dobio i automobil "volgu" i aparate za domaćinstvo - usisivač, frižider, mašinu za pranje veša, radio aparat i televizor. Prvi putnik u svemir dobio je i dva kofera. Njegovi roditelji dobili su montažnu kuću, radio i televiziju, a dva brata i sestra po 1.000 rubalja.
"Sputnjik"
Sovjetski Savez je četiri godine ranije, odnosno 1957. godine postao prva zemlja koja je poslala satelit u svemir. Bio je to čuveni "Sputnjik 1". Uspjeh "Sputnjika 1" zaprepastio je SAD, jer je pokazao američku inferiornost u tom trenutku.
Sovjeti su od "svemirskog suparništva" odustali sedamdesetih godina prošlog vijeka, nakon što je američki astronaut Nil Armstrong 20. jula 1969. prvi stupio na Mjesec.
Porijeklo
Gagarin je rođen 1934. godine u seljačkoj porodici u selu Kljušinu kod grada Gžatska u ruskoj regiji Smoljensku. Gžatsk je 1968. preimenovan u Gagarin u čast svom tragično poginulom najslavnijem stanovniku.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
