Istina o (ne)efikasnosti pravosuđa

Sa oštrim pismom Evropske komisije poklopilo se i formiranje, odnosno početak rada Privremene istražne komisije Predstavničkog doma Parlamenta BiH za utvrđivanje stanja u pravosudnim institucijama. U saopštenju objavljenom poslije konstitutivne sjednice ove komisije, za čijeg predsjednika je izabran nezavisni poslanik Damir Arnaut, a za njegovog zamjenika poslanik SDS-a i bivši ministar bezbjednosti BiH Dragan Mektić, navedeno je da je cilj komisije da “istraži stanje u pravosudnim institucijama s posebnim osvrtom na sposobnost VSTS BiH da učestvuje u procesima neophodnim na putu BiH ka Evropskoj uniji”. Predsjednik VSTS Milan Tegeltija ocijenio je da mandat parlamentarne komisije smatra neprimjerenim pokušajem pritiska na rad pravosuđa.

- Predstavnički dom BiH nema nikakvih ingerencija nad radom pravosuđa, osim donošenja zakona. Članovi te komisije su i lica protiv kojih se vodi krivični postupak, što dodatno govori o njenoj apsurdnosti. VSTS i pravosudni sistem ni na koji način neće učestvovati u takvom apsurdu i narušavanju osnovnih demokratskih načela podjele vlasti. Pri tome ničim ne osporavamo nadležnost parlamenta da donosi zakone kakve god smatra da treba - zaključio je Tegeltija.

Politički mandat

Da pomenuta komisija ima politički mandat tvrde i poslanici vladajućih stranaka iz Republike Srpske u Parlamentu BiH, kao i predstavnici Ministarstva pravde RS koji kao posebnu dimenziju ističu činjenicu da se prilikom govora o stanju u pravosuđu u BiH uporno izbjegava baratanje egzaktnim podacima.

Pomoćnik ministra pravde RS Slobodan Zec kaže da se stalno govori da je pravosuđe u BiH neefikasno, pri čemu se izbjegava poređenje stanja u pravosuđu u Srpskoj u odnosu na FBiH.

- Ja odgovorno tvrdim da je pravosuđe u RS efikasno. To potvrđuju podaci o ukupnom broju neriješenih predmeta, a posebno podaci o broju neriješenih komunalnih predmeta pred sudovima u Srpskoj i FBiH. Mi smo u RS 2015. godine imali ukupno 413.000 neriješenih predmeta i uz prosječan godišnji priliv od oko 200.000 novih predmeta na kraju 2019. godine smo imali 270.000 neriješenih predmeta. To znači da je u proteklih pet godina u Srpskoj rješavano oko 30.000 zaostalih predmeta - kaže Zec.

U prilog njegovim tvrdnjama idu i zvanični podaci VSTS BiH o broju neriješenih predmeta pred svim sudovima u BiH. Na kraju 2018. godine, što se navodi u zvaničnom godišnjem izvještaju VSTS-a, pred svim sudovima u BiH bilo je 302.986 neriješenih predmeta, ne računajući tzv. komunalne, odnosno predmete male vrijednosti. Od ukupnog broja, pred osnovnim, okružnim i okružnim privrednim sudovima, Višim privrednim sudom u Banjaluci i Vrhovnim sudom Republike Srpske bilo je 78.239 neriješenih predmeta, dok je pred opštinskim i kantonalnim sudovima i Vrhovnim sudom FBiH bilo 217.763 predmeta. Pred osnovnim i apelacionim sudom Brčko distrikta nalazilo se 4.330 predmeta, a pred Sudom BiH 2.654 predmeta.

Situacija je još nepovoljnija po sudove u FBiH kada se radi o komunalnim predmetima, jer je na kraju prošle godine pred opštinskim sudovima u “većem bh. entitetu” bilo neriješeno čak 1.478.614 komunalnih predmeta. U isto vrijeme, pred osnovnim sudovima u RS nalazilo se 309.551 komunalni predmet, odnosno predmet naplate potraživanja za komunalne usluge i RTV takse.

Daleko najopterećeniji je Opštinski sud u Sarajevu pred kojim se nalazi 1.050.106 neriješenih predmeta, što je trostruko više nego pred svim sudovima u Srpskoj. Istovremeno se pred najvećih sudom u Srpskoj - Osnovnim sudom u Banjaluci nalazi neriješeno svega 27.131 komunalni predmet. Na pitanje kako je moguće da pred sudom u Sarajevu ima 40 puta više neriješenih predmeta nego pred sudom u Banjaluci, svi iz pravosudne zajednice sliježu ramenima.

Advokat iz Banjaluke Aleksandar Jokić za “Glas Srpske” kaže da mu nije jasno kako je moguće da u ladicama Opštinskog suda u Sarajevu leži milion neriješenih komunalnih predmeta.

- Bio sam u nekoliko navrata u tom sudu i tamo prosto vrvi od naroda i stranaka, tako da su nevjerovatni podaci o broju neriješenih predmeta. Nezahvalno je da govorim zašto je to tako, ali ako je tačno da je iznos novčanih potraživanja u tim predmetima veći od 150 miliona maraka, onda ne treba isključiti mogućnost da se ti predmeti svjesno drže u ladicama kako se građanima ne bi zavlačila ruka u džepove i na taj način održava socijalni mir - ocjenjuje Jokić.

Ipak, oni koji su najodgovorniji za stanje u pravosuđu BiH i koji od 2002. godine učestvuju u njegovoj reformi, a to su predstavnici međunarodne zajednice na vrlo licemjeran način odgovornost za nepovjerenje koje građani gaje prema pravosudnim institucijama distribuiraju na VSTS BiH, vješto izbjegavajući bilo kakav razgovor o broju neriješenih predmeta, jer bi time morali priznati da je pravosuđe u RS višestruko efikasnije od federalnog i pravosuđa na nivou BiH. Naprotiv, samo par dana prije oštrog pisma Evropske komisije upućenog prvom čovjeku VSTS-a, Savjet za implementaciju mira (PIK) u svom kominikeu od 3. juna ocijenio je da je problem u načinu funkcionisanja VSTV-a. 

- Upravni odbor PIK-a primio je k znanju potrebu da se izvrši reforma VSTS-a, kako bi se rješavala pitanja sukoba interesa i druga pitanja vezana za integritet, ojačala nezavisnost, disciplinska i profesionalna odgovornost i omogućili pravni lijekovi protiv odluka VSTS-a, pozivajući sve organe vlasti da što prije osiguraju donošenje izmjena i dopuna Zakona o VSTS-u - navodi se u kominikeu.

Strukturalno veliko ništa

Posebno interesantno je što je na zasjedanje PIK-a pozvan i Damir Arnaut, kao predsjedavajući pomenute Privremene istražne komisije za utvrđivanje stanja u pravosudnim institucijama.

- Tu je vrlo jasno izražen stav nekoliko evropskih zemalja da BiH ne može ni jedan korak napraviti ka Evropskoj uniji dok ne počne ozbiljno adresirati probleme u pravosuđu - rekao je Arnaut poslije sjednice PIK-a.

Pored licemjernog kominikea PIK-a u prilog tvrdnji da reforma pravosuđa u rukama najviših međunarodnih zvaničnika nije uspjela, služi i jedan zaboravljeni proces koji je započet u maju 2011. godine nakon posjete tadašnje visoke predstavnice EU za spoljnu politiku i bezbjednost Ketrin Ešton Banjaluci.

Riječ je o famoznom strukturalnom dijalogu koji je pompezno najavljivan, uz tvrdnje najviših međunarodnih zvaničnika da će doprinijeti reformi pravosuđa u BiH. A kakav je njegov rezultat najbolje pokazuje pismo Evropske komisije sa početka ovog teksta u kojem upozoravaju da bi mogli obustaviti dalje finansiranje te “reforme”.

Donatori

U izvještaju za 2018. godinu VSTS navodi da je od 2004. do kraja 2018. godine osigurao 97 miliona maraka za realizaciju projektnih aktivnosti u pravosudnim institucijama na svim nivoima vlasti.

- U ovaj iznos uključeni su projekti koje je VSTS direktno realizovao, kao i projekti koje je realizovala Delegacija Evropske unije u BiH. Najveći donator je Evropska unija sa 48,6 miliona KM. Slijede Norveška sa donacijama od 14,2 miliona te Švedska sa 9,2 miliona KM - navodi se u izvještaju.

Opterećenost sudija

U mišljenju Ministarstva pravde RS o izvještaju VSTS-a za 2018. godinu navodi se da je svaki sudija u Republici Srpskoj u prosjeku bio zadužen sa oko 1.476 predmeta, dok su sudije Suda BiH u prosjeku bili zaduženi sa oko 192 predmeta u toku 2018. godine.

- Takođe, potrebno je naglasiti da se za rad Suda i Tužilaštva BiH izdvajaju nesrazmjerno veća finansijska sredstva u odnosu na sudove i javna tužilaštva u Republici Srpskoj, uzimajući u obzir broj sudija i tužilaca, kao i broj predmeta. Imajući sve to u vidu, može se zaključiti da su pravosudne institucije u RS efikasnije i ekonomičnije u radu u odnosu na pravosudne institucije BiH - navodi se u mišljenju.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.