Evropa iza zatvorenih vrata
Ako američki predsjednik nekad bude morao da sa Evropskom unijom prodiskutuje o nekom hitnom pitanju, koga će pozvati? Naravno, nekog u Berlinu, Londonu ili Parizu, kao i do sada - ali nikog u Briselu. Složno, kao nikad do sada, na nedavnom samitu Evropske unije, velika trojka - njemačka kancelarka Angela Merkel, francuski predsjednik Nikola Sarkozi i premijer Britanije Gordon Braun - pobrinuli su se da ubuduće Brisel ni na koji način ne dovede u pitanje njihovu političku moć.
Lideri zemalja članica Unije izabrali su belgijskog premijera Hermana van Rompuja za prvog stalnog predsjednika Savjeta Evrope, a evropski komesar za trgovinu Ketrin Ešton (Britanija) postala je prvi visoki predstavnik EU za spoljne poslove i bezbjednost. Njihov izbor je "odraz trenutnog stanja i mogućnosti unutar Unije", kaže Martin Šulc, šef poslaničke grupe socijalista u Evropskom parlamentu.
A te mogućnosti nisu velike.
Evropska unija potrošila je gotovo deset godina nastojeći da učvrsti evropsko zajedništvo. Prvo je ustav trebalo da donese jedinstvenu zastavu i himnu, kao izraz njene nove snage. Ipak, ustav je odbačen pošto nije prošao na referendumima u Holandiji i Francuskoj.
Uprošćena verzija tog ustava, Lisabonski sporazum, trebalo je da pojednostavi odnose u 27-članoj evropskoj zajednici i Evropskoj uniji ubuduće da jedinstven lik i glas. Tako je imenovanje dva najviša evropska zvaničnika prokomentarisao švedski premijer Fredrik Rajnfelt, čija je zemlja trenutno na čelu Predsjedništva EU.
Međutim, ništa nije ostalo od nekadašnjih planova o važnosti novih funkcija i dužnosti evropskih zvaničnika. Predsjednici kao bivši britanski premijer Toni Bler ili ministri spoljnih poslova kao na primjer bivši šef diplomatije Njemačke Joška Fišer mnogo bi poboljšali i učvrstili pozicije Evropske unije na svjetskoj političkoj sceni. Međutim, upravo takav pristup su najvažniji politički predstavnici zemalja članica nastojali izbjeći, iz straha da bi političari velikog kalibra na čelu EU mogli da ugroze njihov status.
Političari izgrađenog profila, kao što je premijer Luksemburga Žan-Klod Junker, nisu imali šansu da dobiju ove najznačajnije položaje na čelu EU. "Mnogo je onih koji ih podržavaju, ali isto toliko je i njihovih ljutih protivnika", kaže luksemburški šef diplomatije Žan Aselborn, opisujući podmuklu logiku pregovaračkog procesa. Sa druge strane, kandidati kao Van Rompuj ne ostavljaju utisak osoba sa puno elana, ali istovremeno nema opasnosti da će se nekom zamjeriti.
Onaj koji je u sjenci imao najviše uticaja na izbor bezličnosg Van Rompuja bio je britanski premijer Gordon Braun koji je, uz sadejstvo sa francuskim predsjednikom Nikolom Sarkozijem, spriječio izbor energičnog Junkera. U zamjenu za odustajanja od insistiranja da mjesto prvog čovjeka Evropske unije zauzme Toni Bler, Braun je mjesto evropskog ministra spoljnih poslova rezervisao za predstavnika Britanije.
Braun je zatim evropskim socijalistima ponudio listu od tri imena na kojoj su bili: Piter Mandelson, britanski ministar ekonomije, Džef Hun, ministar odbrane Velike Britanije za vrijeme rata u Iraku, i Ketrin Ešton, nadaleko nepoznati komesar EU za trgovinu. Socijalisti su glasali za Ešton, kao i grupacija desnog centra uz odobrenje Angele Merkel. Kao protivusluga, na mjesto predsjednika izabran je Van Rompuj. I sve je bilo jednoglasno.
Ishod cijelog dogovora je da je na mjesto prvog evropskog ministra spoljnih poslova izabrana osoba bez iskustva u diplomatiji. Ketrin Ešton je još za mandata Tonija Blera dodijeljena titula baronese Ešton od Apholanda. Kasnije je došla na čelo Doma lordova, gdje je odigrala ključnu ulogu u usvajanju Lisabonskog sporazuma u Gornjem domu britanskog parlamenta. Svoju novu dužnost namjerava da obavlja kao i one ranije - nenametljivo, ali vješto.
Kao i njegove kolege u Savjetu Evrope, predsjednik Evropske komisije Hoze Manuel Barozo je najvjerovatnije prezadovoljan što neće biti u sjenci novih prvih ljudi EU. Van Rompuja, novog predsjednik Savjeta Evrope, ne ubrajaju među najiskusnije evropske političare, ali kažu da je veliki stručnjak za postizanje rezultata u komplikovanim pregovorima. Zbog toga će u budućnosti najvjerovatnije nastojati svakom da ugodi. "Svaka zemlja treba iz pregovora da izađe kao pobjednik", rekao je jednom prilikom.
Tobijas van Aše, politički analitičar iz Belgije, Van Rompuja vidi kao "idealnog lidera Evropske unije". U dosadašnjim anketama, ovaj 62-godišnji belgijski premijer je, u poređenju sa drugim političarima, ocijenjen prilično slabo, naročito u kategorijama "samopouzdanje" i "želja za vlašću".
- On umije da postigne konsenzus i pažljivo sluša - smatra Aše.
Moglo bi se takođe reći da je Van Rompuj najmanji zajednički imenilac. Zajedno sa Barozom i Eštonovom, on je i garancija da će stanje u EU više-manje ostati kakvo je i bilo. Dogovori će i dalje biti postizani iza zatvorenih vrata. To je mali rizik za opstanak "Nove Evrope".
Haiku
Van Rompuja kolege zovu Haiku Herman zbog njegovog hobija pisanja haiku poezije. U jednoj od pjesama Van Rompuj daje presjek sopstvenog životnog iskustva: "Vjetar mrsi kose/Godinama kasnije, vjetar je još tu/Nažalost, kose više nema."
preveo: Milenko KINDL
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
