Dušan Nemanjić vladar pod kojim je Srbija procvjetala
Dušan Nemanjić, poznat i kao Dušan Silni, umro je 20. decembra 1355. godine. Bio je srpski srednjovjekovni kralj (1331 - 1345) i prvi srpski car (1346 - 1355). Sin je kralja Stefana Dečanskog i otac cara Uroša Nejakog.
On je značajno proširio granice srpske države prema jugu, iskoristivši unutrašnje nemire u Vizantiji. Pod njim Srbija doživljava procvat na svim poljima.
Preuzimanje vlasti i krunisanje
Kralj Milutin je sina Stefana zbog sukoba oko vlasti protjerao u Skoplje, gdje je naredio da se oslijepi (u srednjem vijeku se vjerovalo da slijep čovjek ne može da vodi državu). Poslije djelimičnog osljepljenja, Stefan je sa ženom i dvoje djece, Dušicom i Dušanom, protjeran na vizantijski dvor kod Milutinovog tasta cara Andronika drugog u Carigrad.
Na zahtjev Crkve, Milutin dopušta Stefanu da se vrati u Srbiju, ali zadržava Dušana kod sebe. Poslije Milutinove smrti, Stefan je uz pomoć crkve i arhiepiskopa Danila postao novi kralj, a njegov sin Stefan Dušan "mlađi kralj".
U vrijeme bitke kod Velbužda, Dušan se veoma istakao, pa mu je kralj Stefan, osjećajući da mu je sin miljenik kod vlastele, te da bi mu možda moglo pasti na pamet da pokuša da preuzme kraljevski presto još dok je on živ, dodijelio na vladanje Zetu. Vlastela okupljena oko Dušana neprestano ga je nagovarala da se pobuni protiv oca i da uzme vlast.
U jesen 1330. godine došlo je do otvorenog sukoba sina Dušana i oca kralja Stefana Dečanskog koji je sakupio vojsku i ušao u Zetu, došavši sve do Skadra. Kada je Dušan saznao da mu otac sprema likvidaciju, odlučuje da pokuša da obori Stefana iznenadnim napadom.
Radilo se o dobro pripremljenoj akciji u kojoj su učestvovali samo vojnički najspremniji. Kralj Stefan nije mogao da vjeruje da bi Dušan bio u stanju da izvrši tako drsku gerilsku akciju i napadne ga sa malim brojem vojnika u centru njegove države Srbije. Dušan je 21. avgusta 1331. godine napao Stefanov dvor dok je ovaj bio u lovu kod tvrđave Peterco sa nekoliko sluga. Stefan na konju bježi sa nešto malo svoje vlastele, zaboravivši čak i na kraljicu i na djecu, ali je uhvaćen i zatočen u tvrđavi Petrič.
Stefan Dečanski očigledno nije bio omiljen i njegov pad nije prouzrokovao nikakva uznemirenja, ali imajući na umu ulogu Crkve i samog arhiepiskopa drugog u dovođenju Stefana na kraljevski presto, Dušan je zamolio Danila da dođe i da ga kruniše za kralja. Ovaj je mirno primio smjenu na prestolu i veoma svečano krunisao Dušana za kralja svih srpskih i pomorskih zemalja 8. septembra 1331. godine na dvoru u Svrčinu.
Budući da Dušan sa Jelenom nije imao djece, radilo se na tome da se od nje rastavi i oženi Jelisavetom, kćerkom njemačkog cara Fridriha Lepog. Međutim, kada je mlada kneginjica čula za koga treba da se uda, "u jednu varvarsku zemlju na istoku, za jednog kralja tuđe vjere i već ženjena" pala je u postelju iz koje nije ni ustala. Poslije ovog događaja Jelena se požurila da rodi sina i tako umiri Dušana. U zimu 1336. ili proljeće 1337. godine Jelena je na sumnjiv način dobila sina Uroša.
Uzdizanje srpskog kraljevstva na carstvo
Dušan je odlučio da na ruševinama Vizantije podigne imperiju jednog mladog naroda punog snage. Poslije svih osvajanja Stefan Dušan je odlučio da se proglasi za cara. Sklopio je dogovor sa Svetom gorom, koja je vizantijskog cara oduvijek smatrala za svog jedinog i legitimnog vladara.
Kralj Stefan Dušan se proglasio za cara oko Božića (1345) u gradu Seru. Prema ustaljenim običajima carigradski patrijarh je krunisao careve na Istoku, a papa careve na Zapadu. Pošto se nije mogao nadati da će ga iko od ove dvojice krunisati, srpska arhiepiskopija je uzdignuta na rang patrijaršije. Arhiepiskop Joanikije je postao prvi srpski patrijarh.
Stefan Dušan je krunisan za cara Srba i Grka na Uskrs 1346. godine, u Skoplju.
Nastojeći da se u svemu ponaša kao pravi car Stefan Dušan je razvio i široku zakonodavnu djelatnost. Dušanov zakonik vrhunac je ovih nastojanja. Donijet je na saboru vlastele i crkvenih velikodostojnika, održanom na Vaznesenje 21. maja 1349. godine u Skoplju.
Zakon je usvojen sa ciljem da se srpska država uredi propisima koji bi važili za cijelo carstvo i podjednako za sve podanike. U zakoniku se car Dušan deklariše kao pravoslavni car, zaštitnik i čuvar vjere, branilac od jeretika i kome je pripadalo pravo da upravlja i crkvenim poslovima. Dušanov zakonik je najvažniji zakon srednjovjekovne Srbije. Sudije su bile dužne da sude po zakonu, a ne u strahu od cara.
Smrt
Car Stefan Dušan je umro 20. decembra 1355. godine, mlad i u punoj snazi. Uzrok smrti nikada nije utvrđen, ali se govorilo o trovanju, moždanom udaru, pa čak i epilepsiji. Sahranjen je u svojoj zadužbini, manastiru Svetih Arhanđela kod Prizrena. Poslije Dušanove smrti Srpsko carstvo je postepeno počelo da se raspada. Njegove kosti se nalaze u crkvi Svetog Marka u Beogradu.
Legenda o prokletstvu
Postajala je teorija da Stefan Dečanski nije umro prirodnom smrću. Za njegovu smrt vezana je i legenda o prokletstvu Dušanovih kasnijih potomaka, a kasnije i cijele srpske države. Naime, Stefan je, kada su došli ljudi da ga ubiju, prokleo sina i njegove potomke. Mada se ovo prokletstvo nije ispunilo na sinu, palo je ipak na njegovog unuka Uroša, koji je izgubio carstvo. Ova legenda prepričavala se mnogo vijekova, a svi su se tog prokletstva sjetili kada je knez Lazar sa svojim ratnicima pao na Kosovu, a Srbija pala pod Turke.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
