Dječiji domovi u Banjaluci poslije Drugog svjetskog rata (6): Za sedam godina kroz dom prošlo 15.000 djece

Prijedlog ministarstva je bio da se dom otvori u zgradi Zavoda sestara milosrdnica sv. Vinka Paulskog (bijele none) u Ulici fra Grge Martića, za čiji je popravak GNO Banjaluka uložio 50.000 dinara, s namjerom da otvori dječije jaslice - obdanište.

Kako nije otvoreno obdanište, odlučeno je da tu počne sa radom dječije prihvatilište, najkasnije do 1. novembra 1947.

Za otvaranje doma ministarstvo je angažovalo svog službenika Miru Kesić. Posao oko otvaranja doma išao je sporo, jer su u zgradi bijelih časnih sestara u dvije prostorije bile smještene kancelarije Državnog automobilsko-saobraćajnog preduzeća (DASP) Banjaluka („Autoprevoz”).

GNO je dodijelio DASP-u druge prostorije u Sime Šolaje 13a, ali u te prostorije se uselila vojska. Tek nakon deložacije vojske, dom se u martu 1948. uselio u zgradu u Ul. fra Grge Martića 6 i počeo sa radom.

Zadatak prihvatilišta je bio da privremeno smjesti djecu, ratnu siročad, i da ih dalje šalje u druge domove, na ljetovanja, u bolnice na liječenje od zaraznih bolesti ili u druge republike na školovanje. Dom je bio prihvatna stanica u kojoj su djeca provodila vrijeme do stalnog smještaja. Zadržavana su od 10 do 20 dana (period inkubacije) da bi se očistila, potpuno izliječila od svraba i drugih kožnih infekcija i učila redu i disciplini, kako bi se lakše snašla u novoj sredini. Isto tako primana su na prenoćište i djeca koja su dolazila u Banjaluku na ljekarski pregled i slično. Prihvatilište je na početku rada imalo 12 kreveta.

Zbog nehigijenskih uslova u Martićevoj, u septembru iste godine prihvatilište je preseljeno u bivši Omladinski dom, koji se nalazio u vili iza željezničke stanice, u Ulici Nikole Tesle bb, vlasništvo Marka Rebca. Nakon adaptacije, kapacitet zgrade je bio 60 kreveta. Bilo je slučajeva da je prihvatilište primalo nakratko i po 300 djece, koja su dalje transportovana na ljetovanje ili upućivana na izučavanje zanata.

Tu je prihvatilište ostalo do septembra 1950. Nakon formiranja Partijske škole u istoj zgradi, prihvatilište je preseljeno u Ulicu Vase Pelagića 31. U prizemlju je bilo smješteno 20 kreveta i primana su djeca različitog uzrasta, koja su odlazila dalje, a prerasla djeca odmah su se uključivala na zanate. Oblasni narodni odbor je 1950. godine donio rješenje kojim se Dječije prihvatilište, kao ustanova oblasnog značaja, prenosi u nadležnost Gradskog narodnog odbora Banjaluka.

U septembru 1951. godine, zbog skučenog prostora u zgradi, kuhinja prihvatilišta je preseljena u podrumske prostorije Škole za babice, magacin i učionica u kojoj je bila blagajna u zgradu u Ulici fra Grge Martića br. 36, dok su spavaonice i dalje ostale u Ulici Vase Pelagića. U Školi za babice učenici su se hranili zajedno s djecom iz prihvatilišta. Kada je u septembru 1952. godine prestala sa radom ova škola, uprava prihvatilišta je preuzela cijelu vilu „Božić”.

Na sjednici Gradskog vijeća Narodnog odbora grada Banjaluke od 17. decembra 1952. godine doneseno je rješenje kojim se Dječije prihvatilište u Banjaluci proglašava ustanovom sa samostalnim finansiranjem pod nazivom Državni dom učenica u privredi sa sjedištem u Ulici fra Grge Martića br. 28 (Vila „Božić”), kasnije na broju 34. Djelokrug rada, odnosno zadatak ustanove bio je zbrinjavanje i vaspitanje učenica u privredi pod starateljstvom.

Organi upravljanja u Državnom domu učenica u privredi bili su upravnik i Upravni odbor.

Na sjednici Gradskog vijeća NOG-a Banjaluka 1953. godine doneseno je rješenje kojim je naziv doma promijenjen i glasi Dječije prihvatilište u Banjaluci. Do promjene naziva došlo je da bi NOG Banjaluka izbjegao finansiranje ustanove, jer je Uredba o samostalnom finansiranju socijalnih ustanova regulisala da troškove izdržavanja u ustanovi kao što je dječije prihvatilište snose narodni odbori srezova sa čijeg područja dolaze štićenice, dok bi dom učenica u privredi finansirao Gradski narodni odbor Banjaluka.

Kroz Dječije prihvatilište Banjaluka prošlo je od 1948. do 1955. godine 15.370 djece. Pola njih su bila djeca palih boraca i žrtava fašističkog terora, a ostalo socijalno ugrožena i djeca bez roditelja. Kapacitet Dječijeg prihvatilišta u 1954. godini bio je 60 pitomica sa 18 srezova.

Upravnik Dječijeg prihvatilišta od osnivanja 1. marta 1948. do jula 1949. bio je Milan Mandić, pa Helena Rakić od 26. jula 1949. do 31. avgusta 1950. i Zorica Kordić od 1. septembra 1950. do 5. februara 1951. Dužnost je predala Milanu Mandiću, koji je tu funkciju obavljao do 28. januara 1954. godine, kada dužnost preuzima Sofija (rođ. Petrović) Mačkić. Vaspitači su radili honorarno i često su se mijenjali.

Bilo je perioda kada je u domu sa djecom radio samo upravnik. Upravnik doma od 6. septembra 1954. do ukidanja 30. jula 1955. bila je Derviša Kapetanović.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.