Borac za spas i ujedinjenje srpskog naroda

 "Ljudi koji ne mogu vidjeti svijet u sebi još manje mogu vidjeti sebe u svijetu."

"Učini dobro i zakopaj pod kamen, ono će od kamena načiniti sebi jezik i objaviti se."

"Ljudi koji ne mogu učestvovati u tuđem bolu, još manje mogu učestvovati u tuđoj radosti."

**************

Ovo su samo neke od velikih mudrosti koje je izrekao sveti vladika Nikolaj Ohridski i Žički (Nikola Velimirović), koji je rođen 4. januara 1881. godine. On je bio episkop ohridski i žički, istaknuti teolog, filozof i besjednik.

Djetinjstvo i studije

Nikola Velimirović rodio se u selu Leliću, nedaleko od Valjeva. Njegovi roditelji, Dragomir i Katarina, bili su zemljoradnici i pobožni hrišćani. Obrazovanje je Nikola otpočeo u manastiru Ćelijama, gdje ga je otac odveo da se opismeni makar toliko "da zna čitati pozive od vlasti i na njih odgovarati". Od prvih dana pokazivao je izuzetnu revnost u učenju.

Njegov dar zapazio je i učitelj Mihajlo Stuparević i preporučio mu nastavak školovanja u valjevskoj gimnaziji, gdje se Nikola pokazao kao dobar đak, iako je, da bi se školovao, služio u varoškim kućama.

Po završetku šestog razreda gimnazije, Nikola je konkurisao u Vojnu akademiju, ali ga je ljekarska komisija odbila, jer je bio "sitan". Odmah po odbijanju ove komisije, Nikola podnosi dokumenta za beogradsku Bogosloviju, gdje je bio primljen, iako ne bez teškoća, navodno zbog slabog sluha za pjevanje.

Posebno je u Bogosloviji bio zapažen svojim mislima o Njegošu, koga je kao pjesnika i mislioca volio i još u valjevskoj gimnaziji dobro prostudirao.

Nikola je bio izabran od strane Crkve da sa drugim pitomcima, državnim stipendistima, pođe na dalje školovanje u Rusiju ili Evropu.

Nikolaj je studije u 28. godini, okončao doktoratom iz teologije, odbranivši disertaciju pod naslovom "Vera u Vaskrsenje Hristovo kao osnovna dogma Apostolske Crkve". Sljedeću 1909. godinu Nikola je proveo u Oksfordu, gdje je pripremao doktorat iz filozofije i zatim ga u Ženevi, na francuskom, i odbranio.

Godine 1912. pozvan je u Sarajevo na proslavu lista "Prosveta", a poznate su tadašnje njegove riječi da su "svojom velikom ljubavlju i velikim srcem Srbi Bosanci anektirali Srbiju Bosni", što je u eri austrijske aneksije bilo izazovno, pa je pri povratku u Beograd skinut sa voza u Zemunu i zadržan nekoliko dana. Iste austrijske vlasti nisu mu dozvolile da sljedeće godine otputuje u Zagreb i govori na tamošnjoj proslavi Njegoša, ali je njegova besjeda ipak dospjela u Zagreb i bila pročitana.

Važna uloga u vrijeme ratova

Srpska vlada uputila je aprila 1915. godine Nikolaja iz Niša u Ameriku i Englesku, da radi na nacionalnoj srpskoj i jugoslovenskoj stvari. On je po Americi, i zatim Engleskoj, držao brojna predavanja: u crkvama, univerzitetima, hotelima i drugim ustanovama, boreći se na taj način za spas i ujedinjenje Srba i južnoslovenskih naroda. Već avgusta 1915. on je na velikom zboru u Čikagu objedinio i pridobio veliki broj naroda i sveštenstva, i to ne samo pravoslavnog, nego i rimokatoličkog, unijatskog i protestantskog, koji su tada javno izrazili želju za oslobođenjem i ujedinjenjem Srbije.

Veliki broj dobrovoljaca iz Amerike otišao je tada na Solunski front, tako da nije neosnovano mišljenje engleskog načelnika armije da je "otac Nikolaj bio treća armija" za srpsku i jugoslovensku stvar, jer je njegov doprinos tada zaista bio veliki.

Kapitulacija stare Jugoslavije zatekla je Nikolaja u manastiru Žiči. Od prvih dana okupacije vladika je, kao i manastir Žiča, dijelio sudbinu svoga naroda.

Nikolaj je uhapšen 1941. godine i odmah zatvoren u manastir Ljubostinju, a zatim prebačen u zatvor u manastir Vojlovicu kod Pančeva i zatočen tamo zajedno sa patrijarhom srpskim Gavrilom Dožićem.

Nijemci su vladiku Nikolaja i patrijarha Gavrila 14. septembra 1944. sproveli iz Vojlovice u koncentracioni logor Dahau. Tamo su oni zatvoreni u posebnom dijelu za visoke oficire i sveštenstvo i tretirani bolje od ostalih jer su imali status posebnih zatočenika.

Kontroverze

Velimirovića neki smatraju kontroverznom ličnošću. U knjizi "Kroz tamnički prozor", napisanoj tokom zarobljeništva u Dahauu, za rat optužuju nehrišćanske ideologije Evrope, poput demokratije, komunizma, socijalizma, ateizma i vjerske tolerancije.

Adolf Hitler je 1934. godine odlikovao Velimirovića zbog njegovih napora na obnavljanju njemačkog vojnog groblja u Bitolju.

Godine 1935. Nikolaj Velimirović je održao predavanje u Beogradu pod naslovom "Nacionalizam Svetog Save". U tom izlaganju iznio je tvrdnju da su pokušaji Adolfa Hitlera o njemačkoj nacionalnoj crkvi slični idejama Svetog Save o narodnoj vjeri i crkvi.

Kanonizacija

Na proljećnom zasjedanju Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve u maju 2003. Nikolaj Velimirović je proglašen za svetitelja. Svečana kanonizacija obavljena je u Hramu Svetog Save na Vračaru, u Beogradu, 24. maja 2003. godine. Već sljedeće godine episkop šabačko-valjevski Lavrentije je svoju zadužbinu, manastir Soko blizu Ljubovije i Krupnja, posvetio svetom Nikolaju. Manastir Soko je osveštan 8. maja 2004. godine. U ovom manastiru postoji i muzej posvećen svetom Nikolaju, kao i njegova velika bista u dvorištu manastira.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.