Zapisi iz Arhiva Republike Srpske (7) - Osnivanje Banjalučkog šahovskog kluba

Na području Vrbaske oblasti, sa Banjalukom kao centrom, počinje da se značajno mijenja i kulturna klima. Ali, to je bio spor i mukotrpan proces.

Razvoj

Bečki, praški, zagrebački i beogradski studenti, ruski, češki, italijanski, istarski i ini emigranti donesoše nam i neke nove navike i dobre običaje. Jedna od njih, bez sumnje, bio je i šah. Iako je u našim zemljama šah bio poznat još u srednjem vijeku, organizovani šahovski život počinje znatno kasnije, potkraj 19. i početkom 20. vijeka. Značajan napredak u organizacionom smislu, nagla ekspanzija i rast ugleda našeg šaha bilježe se po završetku Prvog svjetskog rata. Polako ali sigurno, Jugoslavija je postajala šahovski obećana zemlja, a u goste nam, kao na traci, stižu asovi najvišeg renomea. Razvijen kulturni i prosvjetni život i značajan broj studenata i đaka učiniše da i u Banjaluci oživi interesovanje za šah.

Prije nego što je institucionalizovan, šah je u Banjaluci bio privilegija viših društvenih krugova. Šahovska snaga odmjeravana je za kafanskim stolovima "Balkana" i "Bosne".

Profesor Franjo Harazim došao je u Banjaluku 1897, a iz Karlovca je ponio značajno praktično i organizaciono šahovsko iskustvo. Profesor Ilija Mihić je u Banjaluci od 1911, Nikola Kozomara se 1912. zaposli na Velikoj realki, Kirilo Dimitrijević je rođeni Banjalučanin, inženjer Martin Rajner je u to vrijeme živio u Banjaluci, a 1924. u Zagrebu je remizirao sa svjetskim prvakom Emanuelom Laskerom.

Između 1920. i 1926. u Banjaluci su odigrana dva šahovska turnira. Na jednom od njih pobijedio je Branislav Simić, jedan od osnivača Sportskog kluba "Balkan", a na drugom talentovani Novljanin Jovan Nikolić, potonji beogradski šampion, koji 1943. tragično nestade u banjičkom logoru. U sjećanju ostade i njegov brat Radivoj, španski borac, koji je sa velikim uspjehom prevodio španske pjesnike. Očigledno, šah je u Banjaluci bio više od sporadične pojave i svakim je danom sticao sve više poklonika.

Formiranje

Od značajnog omasovljenja pa do formiranja šahovskog kluba bio je samo jedan korak. Vjerovatno su problemi finansijske prirode bili presudni kada su se osnivači opredijelili za osnivanje sekcije u okviru postojećeg sportskog udruženja, ali ne treba smetnuti s uma ni činjenicu da su u formiranju Đačkog sportskog kluba "Balkan" presudnu ulogu odigrali ljudi koje smo nešto kasnije viđali kao učesnike šahovskih turnira.

Idejni pokretači osnivanja šahovskog kluba bili su braća Veljko, Vojislav i Sveto Đorđević, Nikola Kozomara, Ranko Zečević, Emil Herman, Rudolf Keler i drugi. Šahovska sekcija formirana je početkom novembra 1926. u okviru Đačkog sportskog kluba "Balkan". Predsjednik ovog kluba bio je Veselin Masleša, a potpredsjednik Vojislav Đorđević.

Odmah po formiranju Sekcija je pristupila Šahovskom savezu Kraljevine SHS, razvila živu aktivnost i već 21. novembra organizovala turnir za titulu prvaka Sekcije za 1926/27. Činjenica da je prvenstvo Sekcije organizovano tako brzo, kao i da se na startu pojavio impozantan broj učesnika, njih devetnaestorica, snažno potkrepljuje pretpostavku da je, istina neorganizovano, u Banjaluci i prije toga bujao šahovski život.

Takmičenje je završilo petnaest učesnika. Nenavikli na turnirsku disciplinu i napore, a možda i obeshrabreni početnim neuspjesima, četvorica igrača su ustuknuli.

Turnir je igran u kafani hotela "Bosna", koji će i kasnije nebrojeno puta pod svoj krov primiti šahiste. Prvo mjesto podijelili su Emil Herman i Salamon Poljokan, a pobjednikom je, na osnovu dodatnog kriterijuma, proglašen ovaj prvi, koji je i prije starta smatran favoritom. Tek četvrto mjesto pripalo je Martinu Rajneru koji je, upravo tih dana, na turniru Zagrebačkog ŠK stekao status prvorazrednog igrača. Ovaj podatak rječito govori o snazi učesnika klupskog prvenstva za 1926/27.

Zoran S. Mačkić

(Autor je arhivski savjetnik u Arhivu RS)

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.