Zapisi iz Arhiva Republike Srpske (5) - Ljekarska komora Vrbaske banovine (1929–1941)

Inicijativu za osnivanje komore pokrenuo je tadašnji predsjednik društva dr Karlo Bajer. Skupština je prihvatila osnivanje i ovlastila Odbor Liječničkog udruženja za BiH “da se pobrine za otvaranje komore”. Odluka o osnivanju komore ostvarena je tek u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca.

Četiri komore

Poslije priprema dvije do tri godine, ustanovljene su državnom Uredbom o ljekarskim komorama od 27. marta 1923. četiri ljekarske komore na teritoriji Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. To su bile: Ljekarska komora za Srbiju, Vojvodinu i Srem sa sjedištem u Beogradu, Ljekarska komora za Hrvatsku, Slavoniju i Međimurje sa sjedištem u Zagrebu, Ljekarska komora za BiH, Crnu Goru i Dalmaciju sa sjedištem u Sarajevu i Ljekarska komora za Sloveniju sa sjedištem u Ljubljani. Svaku komoru su sačinjavali svi ljekari upisani u ljekarski imenik, koji su stalno živjeli na njenoj teritoriji i vršili na njoj ljekarsku praksu.

Iako je Uredba kao elaborat ljekara prošla sve potrebne institucije, ipak je ona prilikom početne primjene pokazala svoje nedostatke. Zbog toga su najprije tražene izmjene pojedinih odredbi Uredbe, a zatim i njena zamjena u obliku posebnog zakona o komorama.

Poslije podjele države na banovine i donošenjem Zakona o ljekarima (1931) ukinuta je Uredba o ljekarskim komorama. Odlukom ministra socijalne politike i narodnog zdravlja od 13. novembra 1929. osnovano je deset ljekarskih komora na teritoriji Kraljevine Jugoslavije: Ljekarska komora za gradove Beograd, Zemun i Pančevo sa sjedištem u Beogradu, Ljekarska komora za Dravsku banovinu sa sjedištem u Ljubljani, Ljekarska komora za Savsku banovinu sa sjedištem u Zagrebu, Ljekarska komora za Primorsku banovinu sa sjedištem u Splitu, Ljekarska komora za Zetsku banovinu sa sjedištem u Cetinju, Ljekarska komora za Vrbasku banovinu sa sjedištem u Banjaluci, Ljekarska komora za Drinsku banovinu sa sjedištem u Sarajevu, Ljekarska komora za Dunavsku banovinu sa sjedištem u Novom Sadu, Ljekarska komora za Moravsku banovinu sa sjedištem u Nišu i Ljekarska komora za Vardarsku banovinu sa sjedištem u Skoplju. Nadležnost komora poklapala se teritorijalno sa područjima banovina, odnosno sa područjem Uprave grada Beograda. Nešto kasnije je formirana i krovna organizacija pod nazivom Savez ljekarskih komora Kraljevine Jugoslavije sa sjedištem u Beogradu.

Zakon

Zakon o ljekarima od 14. januara 1931. dao je velika ovlašćenja ljekarskim komorama u Kraljevini Jugoslaviji. Ljekarske komore su bile samostalne ustanove javnopravnog značaja, sa nadležnošću vlasti u odnosu na ljekare i ljekarske pripravnike. One su bile pravna lica i autonomne staleške ustanove svih ljekara. Ljekari članovi komore činili su poseban stalež. Oni su bili obavezni na organizovanje i učlanjenje u ljekarske komore, pa makar se bavili i povremenom ljekarskom praksom. Od ove obaveze bili su oslobođeni oni ljekari koji nisu završili pripravničku ljekarsku službu ili su se posvetili naučnom radu, odnosno nekom drugom pozivu koji nije bio u vezi sa ljekarskom praksom.

Zadatak ljekarskih komora bio je da upisuju sve prijavljene ljekare, odnosno ljekarske pripravnike u spisak (imenik) ljekarskih komora, da uređuju položaj ljekara, njihovo napredovanje i odnose prema drugim ustanovama i licima, da se staraju o unapređenju ljekarskog staleža, da zaštite prava ljekara, da obezbjeđuju i njihove porodice i da se brinu o održavanju staleškog ugleda, discipline i ljekarske etike.

Osnivačka skupština

Osnivačka skupština Ljekarske komore Vrbaske banovine održana je 15. decembra 1929, a posljednja redovna godišnja skupština 23. marta 1941. u dvorani Higijenskog zavoda u Banjaluci. Na redovnim godišnjim skupštinama Ljekarske komore Vrbaske banovine diskutovalo se o poslovnom redu, izboru rukovodstva, budžetu, visini članarine, izdavanju stručnog časopisa, zakonima, pravilnicima i uredbama iz oblasti zdravstva, bolestima, osnivanju bolnica, načinu ubiranja doprinosa za smrtne slučajeve, nekolegijalnom ponašanju ljekara prema ljekarima, odnosu ljekara i apotekara, sporednoj ljekarskoj službi, nazivu ljekara specijaliste, itd. Komora je donosila rezolucije protiv zakona i propisa koji su išli na štetu ljekara i zdravstvene službe Vrbaske banovine. Članovi Ljekarske komore Vrbaske banovine bili su aktivni u radu Saveza ljekarskih komora Kraljevine Jugoslavije u Beogradu. Ljekarska komora Vrbaske banovine je sarađivala sa svim ljekarskim komorama u Kraljevini Jugoslaviji.

Predsjednici Ljekarske komore Vrbaske banovine bili su ugledni banjalučki ljekari: dr Todor Jeremić (1929-1932), dr Ejub Mujezinović (1932-1934), dr Đorđe Bukinac (1934-1938), dr Branko Čubrilović (1938-1941) i dr Pero Stjepanović (1941).

Ljekarska komora Vrbaske banovine kao staleška organizacija okupljala je sve ljekare iz Vrbaske banovine, koja je 1938. brojala 118 članova. Tokom tridesetih godina DžDž vijeka ljekarsku službu na području Vrbaske banovine obavljalo je više od 200 ljekara.

Glasnik

Komora je izdavala stručno i staleško glasilo pod nazivom “Glasnik Ljekarske komore Vrbaske banovine”. Prvi, a vjerovatno i jedini broj ovog časopisa izašao je kao trobroj u martu 1930. godine. Izdavač časopisa u ime Ljekarske komore Vrbaske banovine bio je dr Todor Jeremić. Uredništvo i administraciju časopisa, koji su se nalazili u Kralja Alfonza ulici broj 12 (danas Veselina Masleše - Gospodska ulica), u Banjaluci činili su dr B. Čubrilović i dr Vukašin Babunović.

Stvaranjem Nezavisne države Hrvatske u aprilu 1941. Ljekarska komora Vrbaske banovine prestala je sa radom. Formalno je ukinuta nešto kasnije. Zakonskom odredbom o privremenom uređenju i djelokrugu Liječničke komore u Zagrebu od 20. decembra 1941. ukinuta je Ljekarska komora za bivšu Vrbasku banovinu sa sjedištem u Banjaluci. Područje nekadašnje Ljekarske komore Vrbaske banovine pripojeno je Liječničkoj komori u Zagrebu, koja je postala jedina ljekarska komora na teritoriji Nezavisne države Hrvatske.

Mr Bojan Stojnić

(Autor je pomoćnik direktora Arhiva RS)

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.