Velika seoba Srba

Prva velika seoba Srba se odigrala pod pećkim patrijarhom Arsenijem III Čarnojevićem početkom 1690. godine, tokom Velikog bečkog rata, koji je trajao od 1683. do 1699. godine. Druga velika seoba Srba se odigrala pod pećkim patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem 1740. godine, nakon Rusko-austro-turskog rata, koji je trajao od 1735. do 1739. godine.

Usljed ovih seoba broj srpskog stanovništva na Kosovu se drastično smanjio. Nakon srpskih seoba, Albanci iz planinskih područja Malesije se spuštaju u plodne i opustjele doline Metohije. Nakon migracija, srpski etnički centar se seli iz starih područja Raške i Kosova u Šumadiju i Vojvodinu.

Usljed ovih migracija, srpsko stanovništvo na Kosovu krajem 18. vijeka postaje manjinsko. Povod ovim seobama bilo je angažovanje Pećke patrijaršije u austro-turskim ratovima na strani Austrije.

Evropske sile su pozivale narode Balkana u borbu protiv Turske. Austrijski car Leopold I je 20. septembra 1688. dodijelio Đorđu Brankoviću grofovsku titulu, obećavajući mu obnovu srpske despotovine. Branković je trebalo da, uz austrijsku pomoć, podigne Srbe na sveopšti ustanak protiv Turaka. Sa Austrijancima je stupio u vezu i pećki patrijarh Arsenije Čarnojević, za vrijeme boravka u Beogradu i sjevernoj Srbiji, koja se tada nalazila pod njihovom vlašću. Srpski patrijarh Arsenije je 5. maja 1688. godine uputio pismo Đorđu Brankoviću u kome mu šalje blagoslov i želje za uspjeh njegove misije, kao vođe srpskog naroda.

Austrijska vojska je uspješno ratovala, oslobodila je Ugarsku, Srbiju i prodrla do Makedonije. Prilikom prolaska kroz srpske krajeve, Srbi su dizali ustanke i priključivali se austrijskoj vojsci 1689. godine. U ovome je pećki patrijarh Arsenije III Črnojević bio izuzetno angažovan, pa je čak prijetio i izopštenjem iz Crkve svakome ko je bio u vezama sa Turcima.

Broj Srba i Albanaca u austrijskoj vojsci cijenjen je na 20.000; pred Prizrenom je dočekalo Austrijance oko 6.000 Srba i Albanaca. Kada su Turci potisnuti, Branković je počeo da predstavlja prijetnju austrijskim vlastima, te je uhapšen u Kladovu 29. oktobra 1689, odakle je sproveden u Beč, gdje je ostao zatočen do svoje smrti.

Krajem 1689. godine Turci su povratili snagu i krenuli u kontraofanzivu protiv Austrijanaca. Plašeći se osvete Turaka, mnogi Srbi, predvođeni Črnojevićem, koji su u ovom ratu vojno pomagali Austrijance, krenuli su za austrijskom vojskom 1690. godine u veliku seobu ka Ugarskoj. Vuk Karadžić u svojim zapisima navodi da je Arsenije preveo 37.000 familija.

Srbi bježe pred Turcima, sklanjajući se u Beograd 1690. godine. Izbjeglice su se na putu ka Austriji zaustavljale u Beogradu. Patrijarh Arsenije je 18. juna 1690. u Beogradu sazvao crkveno-narodni sabor Srba u izbjeglištvu. Zboru je, pored patrijarha, prisustvovalo i pet episkopa. Pri pregovorima u Beču, Đaković je sarađivao sa Đorđem Brankovićem, koji se tu nalazio u internaciji.

Car je izdao povelju kojom im dozvoljava da se nasele sve do Budima i Komorana i garantovao im je crkveno-školsku autonomiju uz uslov da budu austrijski vojnici. Ovom poveljom je ozakonjen položaj Srba u Ugarskoj. Oko 37.000 familija prešlo je u Austriju, što je najmanje 185.000 ljudi, a na Kosovu je 360 sela opustjelo. Poslije velike seobe Srba, 1690. godine, kosovskometohijsko stanovništvo je vrlo razrijeđeno, a Kosovo zaraslo u korov.

Ponovno uspostavljanje turske vlasti dovelo je do Druge velike seobe Srba. Plašeći se turske odmazde, Srbi su na čelu sa patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem krenuli na sjever, u Ugarsku i Austriju, 1740. godine. Međutim, Vuk Karadžić u svojim zapisima bilježi da su ih Turci presreli, pa je mnogo više onih koji su krenuli za patrijarhom pobijeno (oko 80.000 ljudi), no što je stiglo do Austrije.

Beogradskim mirom, Turska je povratila izubljene teritorije u prošlom ratu i ponovo je granica uspostavljena na Savi i Dunavu, a Beograd je postao središte pašaluka.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.