Sumrak Austrougarske carevine
Prvi svjetski rat je trajao od 1914. do 1918. godine. U njemu je učestvovala većina velikih svjetskih sila, grupisanih u dva sukobljena saveza: saveznika (okupljenih oko Trojne antante) i Centralnih sila. Više od 70 miliona ljudi je bilo pod oružjem, a od toga više od 60 miliona ljudi u Evropi je bilo mobilisano u jedan od najvećih ratova u istoriji.
Posljedice rata su bile više od 15 miliona ubijenih, 20 miliona ranjeno, a direktne učesnice rata pretrpjele su i ogromna razaranja država i privreda. Prvi svjetski rat poznat je i pod imenima Veliki rat i Svjetski rat (do izbijanja Drugog svjetskog rata).
Prvi svjetski rat vodila su dva velika saveza. Sile Antante su na početku činile Ujedinjeno Kraljevstvo, Rusija i Francuska i njihove pridružene teritorije i protektorati. Brojne druge države pridružile su se silama Antante, od kojih su najvažnije bile Italija, koja se pridružila aprila 1915. i Sjedinjene Američke Države, koje su u rat stupile aprila 1917.
Centralne sile su prije početka rata činile Njemačka, Austrougarska i Italija, koja je zbog Londonskog ugovora od 26. aprila 1915. godine, kojim je za Italiju predviđen dio Dalmacije, Istra, Gorica, Kvarnerska ostrva i Dodokanezi, pristupila silama Antante.
Osmansko carstvo pridružilo se Centralnim silama oktobra 1914, a godinu kasnije to je uradila i Bugarska. Do završetka rata, od evropskih zemalja Holandija, Švajcarska, Španija i skandinavske države ostale su zvanično neutralne.
Neposredni povod za rat je bio atentat na nasljednika austrougarskog prestola, nadvojvodu Franca Ferdinanda u Sarajevu 28. juna 1914, koga je ubio Gavrilo Princip, Srbin iz Bosne, koja je tada bila dio Austrougarske. Objava rata Austrougarske Srbiji aktivirala je niz savezništava koja su pokrenula lančanu reakciju objava rata. Do kraja avgusta 1914. veći dio Evrope se našao u ratu.
Rat se vodio na nekoliko ratišta koji su presijecali Evropu. Zapadni front se odlikovao sistemom rovova i utvrđenja koje je odvajala ničija zemlja. Pored toga, žestoki sukobi vođeni su na Balkanskom, Bliskoistočnom i Italijanskom frontu, a neprijateljstva su se odvijala na moru, i prvi put, u vazduhu.
Rat je okončan potpisivanjem nekoliko mirovnih sporazuma, od kojih je najvažniji Versajski mir 28. juna 1919, iako su sile Antante potpisale primirje sa Njemačkom 11. novembra 1918. Najuočljivija posljedica rata je bila nova teritorijalna podjela Evrope. Sve članice Centralnih sila izgubile su teritorije, a stvorene su nove države. Njemačko carstvo je izgubilo svoje kolonije, proglašeno je odgovornom za rat i prinuđeno da plaća veliku odštetu.
Austrougarska i Osmansko carstvo su bili raspušteni. Od teritorija koje je zauzimala Austrougarska stvorene su Austrija, Mađarska, Čehoslovačka i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Osmansko carstvo je ukinuto, teritorije Carstva van Anadolije su bile dodijeljene kao protektorati silama Antante, dok je jezgro Osmanskog carstva reorganizovano u Republiku Tursku. Ruska imperija, koja je izašla iz rata poslije Oktobarske revolucije, je izgubila veliki dio teritorije na zapadu, a na tim teritorijama stvorene su nove države: Finska, Estonija, Letonija, Litvanija i Poljska.
Prvi svjetski rat je označio kraj poretka koji je postojao poslije Napoleonovih ratova i bio je važan faktor izbijanju Drugog svjetskog rata.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
