Rudo pamti proletere
U gradiću Rudo 22. decembra 1941. godine u tadašnjoj BiH u Drugom svjetskom ratu formirana je Prva proleterska brigada Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije.
Poslije rata taj datum je slavljen kao Dan JNA. Odluku o formiranju brigade donio je tadašnji Centralni komitet KPJ, a formirao ju je Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito. Na dan formiranja imala je šest bataljona (četiri iz Srbije i dva iz Crne Gore) ukupne jačine 1.200 boraca. Prvi komandant brigade bio je Koča Popović, narodni heroj, a politički komesar Filip Kljajić Fića, narodni heroj.
Prva borba brigade kod sela Gaočića i Mioča odigrala se odmah 22. decembra 1941. godine. Prva proleterska udarna brigada je na svom ratnom putu prešla više od 20.000 kilometara. U njenim borbama borilo se više od 22.000 ljudi iz cijele Jugoslavije. Imala je više od 7.500 poginulih, ranjenih i nestalih boraca, a izbacila je iz stroja više hiljada neprijateljskih vojnika. Dala je više od 3.000 rukovodilaca i 83 narodna heroja. U toku Druge neprijateljske ofanzive, od 17. do 23. januara 1942. godine vodila je više borbi: na Pjenovcu, kod Rogatice, Vareša, Han Pijeska i Bijelih Voda. Glavnina brigade je izvela marš preko planine Igman, pri temperaturi od -32 stepena.
U Trećoj neprijateljskoj ofanzivi zajedno sa Drugom proleterskom brigadom dejstvovala je u istočnoj Bosni, Crnoj Gori, Hercegovini i u teškim borbama (Polja Kolašinska, Durmitor, Hercegovina) znatno pomogla uspješno povlačenje partizanskih snaga u rejon Tromeđe.
U sastav Prve proleterske divizije ušla je 1. novembra 1942. godine, a sedam dana kasnije u Bosanskom Petrovcu od Vrhovnog komandanta NOV i POJ Josipa Broza Tita dobila je proletersku zastavu. U skladu sa planom Vrhovnog komandanta o prodoru snaga NOVJ u centralnu Bosnu, novembra i decembra 1942. i januara 1943. godine izvela je više poduhvata u dolini Vrbasa i centralnoj Bosni; u noći 19/20. novembra uništila je jako neprijateljsko uporište Sitnicu; u noći 25/26. novembra učestvovala je u oslobođenju Jajca; u toku decembra je oslobodila Skender Vakuf i Kotor Varoš i područje Jošavke; u toku januara dijelom svojih snaga učestvuje u oslobođenju Teslića; u noći 15/16. januara oslobodila je Prnjavor. Uspjesi kod Teslića i Prnjavora bili su veliki: ubijeno je i ranjeno nekoliko stotina, a zarobljeno 2.000 neprijateljskih vojnika i zaplijenjena velika količina ratnog materijala.
U Četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi, u šestodnevnom maršu, prebacila se sa sektora Banjaluke, preko Šipraga, Bojske, Gornjeg Vakufa na željezničku prugu Sarajevo - Mostar, pa je u noći 17/18. februara likvidirala posade neprijatelja na odsjeku Raštelica - Brđani i poslije toga vodila teške borbe na Ivan-sedlu i Bradini i dijelom snaga učestvovala u napadu na Konjic. Poslije forsiranja Neretve u nastupanju Glavne operativne grupe NOVJ na istok, brigada prva nastupa opštim pravcem: Glatičevo, rejon Kalinovika, Ustikolina. Krajem marta izbila je na Drinu kod Ustikoline.
U bici na Sutjesci prvih dana vodi borbe sa Prvom njemačkom brdskom divizijom na sektoru Bijelo Polje, Mojkovac, Šahovići. Sa ovog sektora prebačena je na sektor Čelebića, radi zaštite Centralne bolnice i zatvaranja pravca Foča - Čelebić. Poslije sedmodnevnog marša, 21. maja kod Čelebića je iz pokreta napala i razbila 13. domobransku pukovniju. Učestvovala je 24. i 25. maja u pokušaju proboja jugoistočno od Foče. Do 6. juna vodila je borbe u dolini Sutjeske, a 8. juna je izbila na Zelengoru. Jurišem na Balinovcu 10. juna 1943. godine brigada je probila neprijateljski obruč na Zelengori, a dva dana kasnije probila je novi obruč na komunikaciji Kalinovik - Foča. U protivofanzivi Glavne operativne grupe u istočnoj Bosni u julu i avgustu vodila je više borbi (Vlasenica, Drinjača, Zvornik i na pruzi Sarajevo - Zenica). U septembru dejstvuje u Dalmaciji, a u oktobru i novembru na širem području Travnika.
U Beogradskoj operaciji istakla se u mnogim borbama za oslobođenje Beograda. Od decembra 1944. do aprila 1945. godine dejstvuje na Sremskom frontu. Učestvuje u proboju Sremskog fronta 12. aprila 1945. godine i učestvuje u više poduhvata u Sremu, Slavoniji i sve do Zagreba. Posljednju borbu vodila je za oslobođenje Zagreba, u koji ulazi 9. maja 1945. godine.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
