Pucanj u Jugoslaviju
Na marseljskim ulicama sunčanog oktobarskog dana 1934. godine u atentatu ubijen je jugoslovenski kralj Aleksandar Prvi Karađorđević, "kralj ujedinitelj", prva žrtva fašizma, kome je - u planovima za razbijanje Jugoslavije - smetala njegova jaka ličnost.
Atentat u Marselju, u kojem je ubijen i šef francuske diplomatije Žan Luj Bartu, organizovale su ustaše i italijanski fašisti, a pasoš nađen kod ubice izdat je u Zagrebu na ime Petra Kelemana (Vlado Černozemski).
Atentat u Marselju na kralja Aleksandra Prvog Karađorđevića izvršen je prilikom kraljeve zvanične posjete Francuskoj, ispred Palate Burze, u 16.20 časova.
Atentator Vlado Černozemski, pripadnik Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije (VMRO), usmrtio je kralja Aleksandra sa četiri metka, a jednim je lakše ranio francuskog ministra inostranih poslova Luja Bartua, koji je usljed neadekvatne medicinske pomoći iskrvario i umro.
Oko atentata su sarađivali ustaše i VMRO, koji nisu željeli da Hrvati i Makedonci (koji su smatrani Bugarima) žive u Kraljevini Jugoslaviji, nego u nezavisnim državama Makedoniji i Hrvatskoj. U atentat su bile umiješane i pojedine strane sile, u prvom redu Musolinijeva Italija, koja je imala teritorijalne pretenzije ka Jugoslaviji, odnosno njenoj jadranskoj obali.
Na jugoistoku Kraljevine SHS i dalje je bilo otvoreno "makedonsko pitanje". Bugarska vlada je prećutno odobravala djelovanje Unutrašnje makedonske revolucionarne organizacije (VMRO) na njenoj teritoriji, odakle su vršeni napadi na pogranične oblasti Makedonije koje su se našle u sastavu Kraljevine SHS.
U Vardarskoj Makedoniji vođene su prave oružane borbe žandarmerije sa komitima. U 1923. i 1924. godini su u regionu Vardarske Makedonije djelovale 53 čete, od čega 36 iz Bugarske, 12 lokalnih i pet iz Albanije. Ukupna brojno stanje ljudstva je bilo 3.245 komita, predvođenih od 79 vojvoda. Zabilježeno je 119 bitki i 73 teroristička akta. Srpski gubici su bili 304 poginula vojnika i više od 1.300 ranjenih.
VMRO je sarađivala sa vlastima Bugarske, a kritikovali su uvođenje srpskog jezika u Vardarskoj Makedoniji, zalažući se za uvođenje bugarskog. Kritikovali su i što se vardarska Makedonija nazivala Južnom Srbijom (neslužbeno) ili Vardarskom banovinom (službeno). Govorni jezik makedonskih Slovena je službeno smatram dijalektom srpsko-hrvatskog jezika, pa je VMRO kritikovala potiskivanje južnog dijalekta.
Usljed ovakve politike vlada je morala da se konfrontira aktivnostima makedonskih i probugarskih bandi. U Vardarskoj Makedoniji vođene su prave oružane borbe žandarmerije sa komitima, a hiljade ljudi je maltretirala jugoslovenska vlast pod sumnjom da sarađuju sa Unutrašnjom makedonskom revolucionarnom organizacijom.
Atentator Veličko Dimitrov Kerin, zvani Vlado Černozemski, pogođen sa više metaka u tijelo, koga je gnjevna masa isjekla udarcima sablje i linčovala, prebačen je u kancelariju marseljske službe bezbjednosti, gdje je i umro, ne izgovorivši nijednu riječ.
Francuska policija je uhapsila trojicu preživjelih atentatora (Pospišil, Rajić i Mijo Kralj) i saznala da su instrukcije dobili od Ante Pavelića i Eugena Kvaternika.
Smrt kralja Aleksandra uzburkala je cjelokupnu jugoslovensku javnost. Pošto je najstariji Aleksandrov sin Petar bio maloljetan, tročlano namjesništvo je preuzelo ulogu kralja.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
