Prije 44 godine umro je Tito, najveća misterija Jugoslavije

Umro je 4. maja 1980. godine, u Ljubljani, nekolko dana prije nego što bi, zvanično, napunio 88 godina.

Neprikosnovenog lidera socijalističke Jugoslavije danas se uglavnom sjećaju po vremenu višedecenijskog mira, relativne stabilnosti i kontinuiranog postepenog uspona, ali i kao kontroverzne ličnosti čiji su biografski podaci nejasni, a veliki dijelovi karijere nerazjašnjeni.

Prema zvaničnoj verziji, rođen je u Kumrovcu u Austrougarskoj, maja 1892. Otac Franja je bio Hrvat, a majka Marija Slovenka.

U vrijeme dok je bio šef jugoslovenske države, kao njegov rođendan obeležavan je 25. maj, kao svojevrsni državni praznik, u skladu sa sveprisutnim kultom ličnosti.

Dan mladosti, kako je nazivan 25. maj, proslavljan je nizom manifestacija, čiji je vrhunac bio veliki slet održavan u večernjim časovima, tog dana na stadionu JNA, kada mu je dodjeljivana štafeta mladosti.

Ovome je prethodilo višemjesečno kruženje štafete, ili prethodno štafeta, kroz sve krajeve tadašnje Federativne Narodne Republike Jugoslavije, odnosno od 1963, Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

Josip Broz Tito rođen je zapravo 7. maja 1892, kao sedmo od petnaestero djece u porodici.

Bravarski zanat učio je u Sisku. Za poslom se potom kretao od Zagreba, preko Trsta, Kamnika, Čenkova u Češkoj, do Beča i Bečkog novog mesta. Sve u okviru ondašnje Austrougarske. Takođe je izvesno vrijeme radio u Minhenu kao i u Manhajmu u Njemačkoj.

Godine 1913. odlazi na obavezno odsluženje vojnog roka.

Kao austrougarski kaplar Broz je učestvovao u Prvom svjetskom ratu. Borio se protiv srpske vojske tokom austrougarske agresije na Srbiju, o čemu se nikada nije govorilo u njegovoj biografiji.

Broz je teško ranjen i zarobljen 1915. godine na Karpatima, na Istočnom frontu.

Revolucije februara i novembra 1917, dočekao je Rusiji. Navodno je, pošto su boljševici preuzeli vlast, pokušao da im se pridruži.  U njegovim zvaničnim biografijama, poslije Drugog svjetskog rata, navođeno je da je učestvovao u Oktobarskoj revoluciji.

U novoobrazovanu Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca dolazi krajem oktobra 1920, kada je postao član Komunističke partije.

Radio je potom kod Bjelovara u Velikom Trojstvu, pa u Zagrebu, Kraljevici, Beogradu, Smederevskoj Palanci. 

Uhapšen je avgusta 1928. U to vreme on je sekretar mesne partijske organizacije u Zagrebu.

Osuđen je na pet godina. Kaznu služi u Lepoglavi, zatim od početka 1931. u Mariboru.

Godine 1937. postaje generalni sekretar partije, i to voljom Josifa Visarionoviča Staljina, poslije smjenjivanja i strijeljanja Milana Gorkića. Bio je zagovornik povratka rukovodstva KPJ u zemlju iz Beča, u čemu se nije slagao sa dotadašnjnim vođstvom. Prema drugim navodima, Moskva ga je za prvu ličnost KPJ prihvatila tek 1940, ili možda 1939

Kao vođa Komunističke partije Jugoslavije Broz je u Drugom svjetskom ratu vodio partizanski ustanak protiv Nijemaca od 1941. godine do kraja rata.

Iz rata je izašao kao legendarni vođa. Od Drugog zasedanja AVNOJ-a, novembra 1943, nosio je zvanje - maršala.

Osim borbe protiv okupatora, jedinice pod njegovom komandom  sprovele su i komunističku revoluciju, tokom i nakon rata, tokom koje su, između ostalog, u sprovođenju revolucionarne "pravde" nestale i desetine hiljada nekomunista, pod vidom "borbe protiv saradnika okupatora". Oštrica je najviše bila uperena protiv aparata međuratne Kraljevine Jugoslavije.

Godine 1948. odbacio je Rezoluciju Informbiroa komunističkih partija, kojom je osuđen on i KPJ. Odnosno, odbio je da se povinuje nalozima iz Moskve.

U teškim okolnostima, u zemlji koja je bila takoreći gladna, odlučuje se na otpor Staljinu.

Tokom pedesetih godina, Jugoslavija je zbog toga dobijala značajnu finansijsku i vojnu pomoć od SAD.

Jedan je od osnivača Pokreta nesvrstanih, što je u tadašnjim međunarodnim okolnostima, tokom procesa dekolonizacije, imalo veliki značaj. Njegova uloga u tom Pokretu, u poznijoj fazi, upamćena je i po dosljednom nastojanju da se nesvrstani zadrže po strani od uticaja pojedinih problokovski opredijeljnih članica.

Josip Broz Tito nikada nije posjetio ustaški koncentracioni logor Jasenovac, a bio je jedan od kreatora Ustava iz 1974. godine, kada je Jugoslavija konfederalizovana.

U unutrašnjoj politici, sticajem okolnosti, ostavio je ustrojstvo koje se na kraju pokazalo kao neodrživo za funkcionisanje SFRJ - Ustav iz 1974. godine. Prenošenje funkcija savezne države na nivo republika trajalo je zapravo od 1963. Centralna država vodila je nadalje samo odbranu, ali ne u potpunosti, spoljnu i monetarnu politiku. Pri čemu je takozvani ključ, ravnopravna zastupljenost svih republika i pokrajina, zahtjevan i u spoljnoj politici, pa čak i u vojsci. To je značilo da je od stručnosti i kvaliteta važniji bio nacionalni, odnosno republičko pokrajinski ključ.  Srbija je tada postala jedina republika sa dvije autonomne pokrajine, nemoćna da odlučuje u svoje ime.

Paralelno sa totalnom decentralizacijom, započinje period ekonomske stagnacije. U to vreme privremeno rješenje je pronađeno u otvaranju granica, čime je omogućen odlazak stotina hiljada nezaposlenih.

Specifičan sistem konsenzusa predstavnika republika i pokrajina u Predsjedništvu države pokazao se kao nerešiv problem kada se SKJ raspao januara 1990.

Sahrani Josipa Broza Tita, u Beogradu, prisustvovalo je više od 200 visokih ličnosti iz cijelog svijeta, što je nesumnjivo pokazatelj njegove istorijske uloge, odnosno međunarodnog ugleda koji je uživao.

Zemlja koju je vodio, kao neprikosnoveni autoritet, Jugoslavija, raspala se desetak godina poslije njegove smrti, čemu je nesumnjivo doprineo i ishod takozvanog hladnog rata, a ne samo unutrašnji problemi.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.