Pionir kritičkog istorijskog istraživanja
Ilarion Ruvarac bio je srpski istoričar, osnivač srpske kritičke istorijske škole, član Srpske kraljevske akademije. Bio je kaluđer, profesor i rektor bogoslovije u Sremskim Karlovcima, a od 1882. arhimandrit (starješina) fruškogorskog manastira Grgeteg.
Obavio je pionirski posao kritičkog istorijskog istraživanja, suzbijajući nenaučne postupke u proučavanju srpske prošlosti. Posebno je naglašavao neophodan oprez prema narodnom predanju kao istorijskom izvoru.
Ruvarac je prvi koji je uspio da pobijedi epski pristup tumačenju prošlosti zbog čega je ostao neomiljen. Bio je jedan od najučenijih Srba svoga vremena i ostavio je za sobom ogromnu veoma kvalitetnu biblioteku.
Mladost
Rođen je 1. septembra 1832. Osnovnu školu završio je u Starom Slankamenu i Starim Banovcima gdje je i proveo djetinjstvo. Šest razreda gimnazije završio je u Sremskim Karlovcima a sedmi i osmi u Beču. U Beču se razvila kod njega težnja za proširivanjem znanja o srpskoj istoriji. U Beču je studirao prava između 1852. i 1856, istovremeno se baveći i istorijom.
Interesovao se za proučavanje istorijskih izvora i komparativno proučavanje narodne tradicije. Karlovačku bogosloviju je završio 1859. godine.
Zamonašio se u Krušedolu i dobio monaško ime Ilarion 1. januara 1861. godine. Pod ovim imenom objavio je i najveći broj svojih naučnih radova. Ubrzo je zbog svog obrazovanja imenovan na položaj bilježnika crkvenog suda, a 1872. postao je profesor Karlovačke bogoslovije.
U ovom periodu intenzivno čita istoriografske rasprave i uči jezike koji su mu bili neophodni za proučavanje prošlosti. Znao je latinski, grčki, njemački a služio se i italijanskim i mađarskim jezikom.
Rad
Može se reći da je Ruvarac prvi obrazovani srpski istoričar. Postavljen je za arhimandrita manastira Grgeteg 1874. a sljedeće godine za rektora Karlovačke bogoslovije. Zbog sukobljavanja sa patrijarhom Germanom Anđelićem 1882. je uklonjen iz Karlovca sa mjesta rektora. Prvo je sklonjen u manastir Grgeteg a potom je poslat za mandatara temišvarske eparhije, ali je odbio da bude vladika. Vratio se u Grgeteg gdje je ostao nastojitelj do kraja života. Manastir je obnovio i unaprijedio. Tu se intenzivno bavio naučnim radom. Poznat po svom nepokolebljivom stavu u brojnim polemikama često je zapadao u neprilike, ali je i dobijao brojna priznanja. Godine 1869. izabran je za člana Srpskog učenog društva. Postao je jedan od prvih redovnih članova Srpske kraljevske akademije 1888. godine.
Njegov istoriografski rad predstavlja period borbe za kritičku istoriografiju u srpskoj nauci. Ovaj pravac je na kraju i prevladao.
Obračun sa romantičarima izvršen je prije svega na polju proučavanja srednjovjekovne srpske istorije. Prednost kritičkih istoriografa bilo je veliko stručno obrazovanje koje predstavnici romantičarskog pravca uglavnom nisu imali. Najžešće polemike vodio je upravo sa glavnim predstavnikom romantičarske struje Pantom Srećkovićem.
Svoje prve radove počeo je da objavljuje još kao bogoslov, poslije povratka iz Beča. Ruvarac je tokom čitavog radnog vijeka tragao za izvorima za srpsku istoriju i kritički ih objavljivao. Njegov način kritike izvora prihvatio je veliki broj njegovih savremenika, srpskih istoričara. Prihvatio je stav Leopolda fon Rankea da prošlost treba prikazivati onakvu kakva je bila, bez sopstvenog uljepšavanja i domišljanja.
Njegov veliki opus obuhvata radove iz gotovo svih perioda srpske istorije. Pisao je živo, polemički, nastojeći da čitaocu prikaže put istraživanja do konačnog razrješenja problema.
Preminuo je u manastiru Grgeteg, 8. avgusta 1905.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
