Otadžbina južnoslovenskih naroda
Kraljevina Jugoslavija (od 1. decembra 1918. do 3. oktobra 1929. Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca) bila je kraljevina na Balkanu koja je postojala od kraja Prvog svjetskog rata do Drugog svjetskog rata. Zauzimala je teritoriju današnjih država Srbije, Bosne i Hercegovine, Makedonije i Crne Gore i najveći dio današnje Hrvatske i Slovenije. Na čelu monarhije se nalazila dinastija Karađorđevića.
Ideja da se stvori država koja bi okupljala sve ili barem većinu južnoslavenskih naroda postojala je još od prve polovice 19. vijeka, ali su joj snažan podsticaj dala politička zbivanja u Austrougarskoj i na Balkanskom poluostrvu početkom 20. vijeka. S jedne strane je to bila austrougarska aneksija Bosne i Hercegovine, a s druge strane balkanski ratovi, odnosno širenje teritorija Srbije i Crne Gore, koji su olakšali uslove da se područja nastanjena Južnim Slovenima spoje u jednu širu cjelinu. Svi ti procesi su, s druge strane, postali izvor međunarodne napetosti, s obzirom na to da se postavilo pitanje hoće li buduća država biti novi entitet u okviru trijalistički preuređene Habzburške monarhije ili će se stvoriti tako da se južnoslovenska područja Habzburške monarhije otcijepe i priključe Srbiji i Crnoj Gori na isti način na koji je za vrijeme risorgimenta Pijemont ujedinio Italiju.
Ta je napetost s vremenom eskalirala do krize koja će dovesti do izbijanja Prvog svjetskog rata. Srbija, koja se našla pod udarom Austrougarske prvi put službeno iznosi stav o ujedinjenju Južnih Slovena u jednu državu kroz Nišku deklaraciju 7. decembra 1914. godine. Već ranije, manje emigrantske grupe iz južnoslavenskih krajeva Austrougarske iznose stav o nužnosti ujedinjenja sa Srbijom, da bi se konkretno organizovale u Jugoslovenski odbor u Londonu 1915. godine, kojem je cilj, između ostalog, i sprečavanje da Italija, koja je preko Londonskog ugovora ušla u rat na strani Antante nakon pobjede za nagradu dobije južnoslovenski dio Austrougarske. Nakon što je Crna Gora okupirana od strane Austrougarske, u emigraciji dolazi do formiranja Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje 1917. godine.
Konkretni pregovori o uređenju buduće države vođeni su direktno u dva navrata - na Krfu 1917. godine, što je rezultovalo Krfskom deklaracijom i u Ženevi 1918. godine, što će dovesti do Ženevskog sporazuma. Istovremeno se južnoslovenski političari u Austrougarskoj organizuju u Jugoslavenski klub i eksplicitno traže da se Monarhija nakon rata preuredi tako da Južni Sloveni čine jedinstvenu državnopravnu cjelinu.
Objavljivanje Vilsonovog plana od 14 tačaka i proklamovanje načela o samoodređenju naroda kao temelja poratnog svijeta je dalo dodatni podsticaj za zahtjeve za stvaranje nove države, isto kao i sve izgledniji poraz Centralnih sila. Kada se u jesen 1918. austrougarska vojska počela raspadati, a srpska nakon proboja Solunskog fronta počela oslobađati Srbiju i Crnu Goru, u Zagrebu se formira Narodno vijeće, koje će 29. oktobra 1918. formirati Državu Srba, Hrvata i Slovenaca.
Istovremeno su tzv. crnogorski delegati, koji su bili izabrani nelegalno i protivno crnogorskom izbornom zakonu i Crnogorskom ustavu i pod okupacijom dotadašnjeg saveznika Kraljevine Srbije, na "Podgoričkoj skupštini" donijeli odluku o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji. Sa druge strane i delegati Velike narodne skupštine Vojvodine su 25. novembra donijeli odluku da se direktno pripoje Srbiji. Istovremeno se i Skupština Srema odlučila za direktno pristupanje Srbiji umjesto Državi SHS.
U takvim uslovima u Beograd dolazi delegacija Narodnog vijeća Države SHS, koja je pod vodstvom dr Ante Pavelića, kako bi, u skladu sa tzv. Uputstvom, sa srpskom vladom pregovarala o stvaranju zajedničke države na ravnopravnim osnovama. Međutim, postalo je jasno da Država SHS naglo gubi autoritet, a da haos koriste italijanske, austrijske i mađarske trupe, da bi dograbile što više teritorija. U tim uslovima delegacija Države SHS odlučuje da ignoriše Uputstvo i što prije sklopi sporazum o stvaranju nove države. Proglašenje stvaranja nove država je obavio regent Aleksandar I Karađorđević, u ime svog oca kralja Petra I 1. decembra 1918. pod imenom Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. A od 3. oktobra 1929. Kraljevina Jugoslavija.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
