Ostvarenje srpskih ideala
Prvi balkanski rat, od 8. oktobra 1912. do 30. maja 1913, završen je oslobađanjem balkanskih naroda od turske vlasti. Rat su vodile Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska (članice Balkanskog saveza) protiv Osmanskog carstva.
Armije balkanskih država su uspjele da savladaju brojčano slabije i strateški loše organizovane armije Osmanskog carstva, što im je omogućilo da postignu brzu pobjedu. Rat je okončan mirom po kome je Osmansko carstvo bilo prinuđeno da se odrekne skoro svih svojih teritorija na Evropskom kontinentu.
Rad na stvaranju Balkanskog saveza otpočeo je u jesen 1911. i odvijao se putom dvostranih pregovora balkanskih država. Crna Gora je 8. oktobra prva objavila rat Turskoj. Da bi spriječile sukob, Rusija i Austrougarska su 10. oktobra uputile oštar protest saveznicima, naglašavajući da je Turska preduzela mjere izvršenja reformi po članku 23. ugovora postignutog na Berlinskom kongresu i da one neće dopustiti nikakve teritorijalne promjene na prostoru evropske Turske ukoliko bude došlo do rata. Srbija i Bugarska objavile su rat Turskoj 17. oktobra, a Grčka 19. oktobra.
Ratni plan za rat sa Turskom započet je 1878, kada je Srbija dobila novu granicu na jugu, ali je osnovna ideja o načinu djelovanja i rasporedu snaga konačno ustaljena tek 1898. godine. Tada se došlo do zaključka da Srbija treba, za ostvarenje nacionalnih ideala, računati s ofanzivnim ratom protiv Turske.
Plan srpske vojske je bio okružiti i poraziti turske jedinice na Ovčjem polju i to uzajamnim djelovanjem Prve, Druge i Treće armije. Budući da se Treća armija nalazila najudaljenije od mjesta sukoba, srpsko vrhovno zapovjedništvo je namjeravalo poslati dan ranije nego druge armije na put ka Ovčjem polju. Zbog prepada turskih jedinica kod Merdara između 15. i 19. oktobra, Treća armija se nije mogla pokrenuti sve do 21. oktobra, tj. kad i ostale dvije, a dan kasnije, 22. oktobra, zauzela je Prištinu.
Nakon izbijanja na Ovčje polje i u područje Skoplja uslijedila je reorganizacija srpskih snaga i planiranje daljih operacija. Cilj je bio uništenje turske Vardarske armije, koja se povukla ka Bitoli gdje je organizovala odbranu. Do odlučujuće bitke, koja je trajala tri dana, došlo je 16. novembra i srpska armija je ušla u Bitolu 19. novembra. Turske snage su protjerane, a nakon zauzimanja Ohrida i Debra ostvaren je dodir s grčkim snagama. Operacije su prekinute 4. decembra zbog primirja.
Vrijeme tokom primirja iskoristile su obje strane za reorganizaciju i obnovu svojih snaga i za pripremanje novih operacija. To je pogotovu dobrodošlo Turcima, jer su im snage bile demoralizovane i pod epidemijom kolere. Nakon odbijanja savezničkih zahtjeva 3. februara nastavljene su ratne operacije.
Turci su na frontu svoje Istočne vojske započeli napade na bugarske snage i u kratkoj ofanzivi (5-9. februara) uspjeli potisnuti bugarske predstraže i povratiti Čataldžu. Uprkos početnoj premoći, bugarske snage su uspjele da odbiju turske snage i slome posljednje pokušaje turskih snaga deblokiranja Jedrena.
Na crnogorskom frontu, odmah nakon prestanka primirja, crnogorske snage su u saradnji sa srpskim 7. februara otpočele napad na Skadar, koji je odbijen uz velike žrtve. Želeći da stavi velike sile pred svršen čin, crnogorski kralj Nikola, ponovo u saradnji sa jačim srpskim snagama, koje su prebačene iz Soluna, pripremao je ponovni napad na Skadar.
Zbog prijetnje velikih sila da Skadar mora pripasti Albaniji, Srbija je povukla snage u Srbiju, a kralj Nikola je sam nastavio opsadu Skadra, koja je završena predajom 23. aprila zbog gladi. Pod prijetnjom velikih sila, crnogorske snage su napustile 14. maja Skadar, predajući ga u ruke snagama velikih sila.
Konačan završetak rata bio je 30. maja 1913. godine, kad je Turska potpisala mirovni ugovor u Londonu i odrekla se svih područja zapadno od linije Enos - Midija. Kao ishod Prvog balkanskog rata ustanovljena je država Albanija i srušen turski feudalni sistem.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
