Nastala Kraljevina Jugoslavija
Jugoslovenski kralj Aleksandar I Karađorđević ukinuo je Vidovdanski ustav, raspustio Narodnu skupštinu i zaveo ličnu vlast u državi. Bila je to takozvana Šestojanuarska diktatura. Vidovdanski ustav izglasan je 28. juna 1921. godine na Vidovdan (Vidovdanski ustav) kao prvi ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Po Ustavu jugoslavenska država je ustavna, parlamentarna monarhija. Unutrašnje uređenje države strogo je centralističko (centar je Beograd). Centralizam je posebno istaknut jedinstvenom teritorijom na kojoj se ukidaju entiteti i uspostavljaju oblasti.
Ukidanje Ustava objavljeno je putem Radio Beograda. Šestojanuarska diktatura kralja Aleksandra I isprva je dočekana s odobravanjem, ali se kasnije pokazala kao nastavak dotadašnje dvorske politike. Aleksandar I Karađorđević raspustio je Narodnu skupštinu, zabranio rad svih političkih stranaka i sindikata te političke skupove, uveo cenzuru, proglasio ideologiju "integralnog jugoslovenstva" i državi promijenio ime u Kraljevina Jugoslavija. Jedini otpor diktaturi došao je od Komunističke partije Jugoslavije, koja je pozvala narod na oružani otpor, koji je policija krvavo ugušila.
Otvorena diktatura je formalno ukinuta donošenjem Oktroisanog ustava 3. septembra 1931. godine, kojim je dozvoljena samo režimska Jugoslovenska nacionalna stranka, pod vođstvom nosioca diktature generala Petra Živkovića. Međutim, tek nakon marseljskog atentata na kralja Aleksandra 1934. godine dozvoljen je rad strankama i raspisani su novi izbori 1935. godine, čime je diktatura faktički okončana. Niko nije bio zadovoljan promjenama, pa ni srpski političari, kojima su kraljevskim pučem potkresana krila.
Najradikalniji hrvatski političar Ante Pavelić emigrirao je i počeo, uz Musolinijevu pomoć, da organizuje ustaški pokret koji će zagovarati nezavisnost Hrvatske. Poslije atentata u Marselju i ubistva kralja Aleksandra novi regent, knez Pavle, pustio je Mačeka iz zatvora, raspisao 1935. godine nove izbore i povjerio srpskom političaru Milanu Stojadinoviću da sastavi kompromisnu vladu.
U pozadini događaja koji su se tih godina dešavali bilo je neriješeno agrarno, nacionalno i radničko pitanje. Postojalo je nezadovoljstvo naroda i nestabilnost Kraljevine SHS. Koristeći ovakvo stanje Seljačko-demokratska koalicija, koju su činile Hrvatska seljačka stranka Stjepana Radića i Samostalna demokratska stranka Svetozara Pribićevića, pokrenula je borbu protiv vlasti kralja Aleksandra I Karađorđevića i tražila reviziju Vidovdanskog ustava iz 1921. Stvaranje Seljačko-demokratske koalicije je zaoštrilo sukob ove dvije stranke sa Radikalnom strankom. Dvadesetog juna 1928. radikalski poslanik Puniša Račić ubio je poslanike Hrvatske seljačke stranke Pavla Radića i Đuru Basaričeka i teško ranio Stjepana Radića, koji je umro od posljedica ranjavanja 8. avgusta 1928. Narodna skupština se sastala ponovo 1. avgusta, ali poslanici Seljačko-demokratske koalicije su odbili da učestvuju.
Diktaturom je proklamovana ideologija "integralnog jugoslovenstva", a ime države je promijenjeno 3. oktobra 1929. u Kraljevina Jugoslavija. Zemlja je administrativno podijeljena u devet banovina. Djelovanje je dozvoljeno novim i postojećim organizacijama koje su promovisale jugoslovenstvo: Jugoslavenska akcija, Soko Kraljevine Jugoslavije, Narodna odbrana itd.
KPJ je pozvao narod da se oružano suprotstavi diktaturi. Prva polovina 1929. godine obilježena je serijom oružanih okršaja između komunista i policije. Malobrojni komunisti su uzalud pokušavali da pokrenu mase na "oružani ustanak" putem izolovanih uličnih borbi. Ova taktika KPJ je izazvala neizbježne odmazde jugoslovenske policije, tokom kojih su ubijene i uhapšene mnoge vođe komunista. Svelo se na to da su naoružani fanatici i policajci sačekivali jedni druge u mračnim uličicama.
Većina opozicionih srpskih političara je primila uvođenje diktature bez aktivnog otpora. Srpska opozicija se uglavnom nečujno povukla sa političke pozornice.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
