Jugoslaviji Istra i Zadar
U Parizu 1947. godine potpisan je mirovni ugovor zemalja pobjednica u Drugom svjetskom ratu i Italije, Mađarske, Rumunije, Bugarske i Finske. Jugoslaviji je dodijeljen grad Zadar, poluostrvo Istra i ostrva Cres, Lošinj i Lastovo, Italiji je dat manji ustupak u zoni Gorice, a Trst i teritorija oko njega dobili su specijalni status.
Ministri spoljnih poslova velikih sila utvrdili su 1946. u Njujorku status Slobodne teritorije Trsta, koja je trebalo da nastane spajanjem zone "A" pod okupacijom angloameričkih snaga i zone "B" pod jugoslovenskom vojnom upravom. Dogovoreno je da prije toga Savjet bezbjednosti UN postavi guvernera u dogovoru sa italijanskom i jugoslovenskom vladom, što nikad nije učinjeno. Kriza je završena 1954. pripajanjem zone "A" (grad Trst) Italiji, a zone "B" Jugoslaviji.
Prema odredbama mirovnog ugovora Italiji, Rumuniji, Mađarskoj, Bugarskoj i Finskoj je omogućeno da kao suverene države ponovno steknu status međunarodnog pravnog subjekta i postanu članice Ujedinjenih nacija. Ugovorima je regulisano plaćanje ratnih reparacija i set obaveza u vezi sa poštovanjem prava nacionalnih manjina u državama potpisnicama. Oni su označili kraj italijanske kolonijalne vladavine u Africi i legalizovali teritorijalne promjene na granicama između Italije i Jugoslavije, Mađarske i Čehoslovačke, Mađarske i Rumunije, Sovjetskog Saveza i Rumunije, Rumunije i Bugarske, Italije i Francuske i Sovjetskog Saveza i Finske.
Ugovori su obavezali zemlje potpisnice da moraju preduzeti sve mjere koje će obezbijediti da sve osobe pod (njihovom) jurisdikcijom budu zaštićene, bez diskriminacionih odredaba na temelju rase, pola, jezika ili religije, kao i da će poštovati ljudska prava i sve temeljne slobode pojedinca, uključujući i slobodu govora, štampe i religije, političkog organizovanja i javnog okupljanja. Svaka zemlja potpisnica obavezala se da će preduzeti potrebne korake da bi spriječila ponovno rađanje fašističkih ili drugih političkih, vojnih ili paramilitarnih organizacija, koje za cilj imaju uskraćivanje demokratska prava građana.
Problem ratnih reparacija se dokazao kao jedan od najtežih na konferenciji, a i poslije nje. Sovjetski Savez, kao zemlja najteže pogođena ratom, tvrdo je ustrajavala na zahtjevu za maksimalne moguće reparacije od svih neprijateljskih zemalja u ratu. Jedino su pokazali izvjesnu samilost prema Bugarskoj, vjerovatno zbog Georgija Dimitrova, koji je sve do 1943. godine bio generalni sekretar Kominterne. Ali su se pokazali tvrdi i nemilosrdni prema Rumuniji i Mađarskoj, kojima su određene visoke reparacije.
Finska je bila jedina država koja je u potpunosti isplatila ratne reparacije. Dogovorene su sljedeće ratne reparacije (po parametrima iz 1938. godine):
Italija je trebalo da isplati reparacije u iznosu od 360 miliona dolara, od čega 125 miliona dolara Jugoslaviji, 105 miliona Grčkoj, 100 miliona Sovjetskom Savezu, 25 miliona Etiopiji i pet miliona dolara Albaniji. Finska je Sovjetskom Savezu isplatila reparacije u iznosu od 300 miliona. Mađarska je trebalo da isplati reparacije u iznosu od 300 miliona, od čega 200 miliona Sovjetskom Savezu, a 100 miliona dolara Čehoslovačkoj i Jugoslaviji.
Rumunija je Sovjetskom Savezu trebalo da isplati reparacije u iznosu od 300 miliona, Bugarska u iznosu od 70 miliona, 45 miliona dolara Grčkoj, a 25 miliona Jugoslaviji.
Danas Italija službeno tuguje, a Hrvatska slavi, ili bi barem trebalo da slavi. Na osnovu ugovora o miru s Italijom, Istra, Rijeka, Kvarnerska ostrva, Zadar, te još neki priobalni dijelovi međunarodnopravno su došli u okrilje Hrvatske.
Ugovorom o miru s Italijom, u sastav tadašnje NR Hrvatske vraćena su gore spomenuta područja, određene su nove međunarodno priznate granice između Italije i tadašnje FNR Jugoslavije, dok su se ostale granice italijanske države zadržale na onima važećim od 1. januara 1938. godine.
Službena Italija danas obilježava Dan sjećanja na veliki istorijski poraz i cijenu koju je platila zbog sramne uloge u Drugom svjetskom ratu.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
