Ivanov let u visine
Jedan od pionira srpskog vazduhoplovstva Ivan Sarić izveo je u Subotici pred više hiljada znatiželjnika let drvenim "monoplanom" koji je sam konstruisao. Uzdigao se na visinu od 30 metara i u širokom luku obletio konjičko trkalište. Sarićev "monoplan" čuva se u Muzeju vazduhoplovstva u Surčinu.
Ivan Sarić (Subotica, 27. jun 1876. - Subotica, 23. avgust 1966.) bio je bunjevački svestrani sportista, atletičar, rvač i jedan od osnivača fudbalskog kluba u Subotici, a isto tako i jedan od najznačajnijih pionira jugoslovenskog vazduhoplovstva. Kao poznati biciklista i motobiciklista takmičio se i pobjeđivao na mnogim trkama širom Evrope.
Biciklizmom se počeo baviti 1891. i to vožnjom na biciklu sa velikim točkom. Na prvoj međunarodnoj trci u Pečuju 1896. osvojio je drugo mjesto. Prva mjesta na deset kilometara osvajao je na prvenstvu Ugarske 1897. i 1898. i prvenstvu Austrije 1899. u Beču, gdje je bio i prvak na 25 kilometara.
Uspješno je iskoristio okolnost da je živo u Austrougarskoj monarhiji i da je mogao da se takmiči i na prvenstvima Austrije i Ugarske, kao i da je kao Srbin iz preka bio dobrodošao na srpskim takmičenjima. Bio je šampion tri zemlje. Na prvenstvu Ugarske u Budimpešti 1900. osvojio je prvo mjesto u disciplini na 100 km i pet drugih mjesta u ostalim disciplinama.
Isti uspjeh postiže i u Novom Sadu na 100 kilometara. Na prvenstvu Srbije u Beogradu osvaja prvo mjesto na jednom i 25 kilometara. Tom prilikom su subotički fudbaleri, pod vođstvom Sarića demonstrirali u Topčideru igru loptom - fudbal. Na prvenstvu Bačke 1901. u Subotici osvaja prvo mjesto na 25 km. Uspješno je završio još 50 drugih takmičenja.
Iz Kraljevine Srbije prvi je avionom letio prestolonasljednik Aleksandar Prvi Karađorđević, 1909. godine u posjeti Francuskoj. Nepunih sedam godina poslije letova braće Rajt i pola godine prije leta prvog Jugoslovena Edvarda Rusijana, Sarić je kao prvi čovjek sa ovih prostora uspješno letio na avionu sopstvene konstrukcije i izrade – "Sarić 1".
Za vrijeme boravka u Parizu 1909. godine Ivan je upoznao neke pionire avijacije i oduševio se njihovim projektima. Vrativši se u Suboticu, odlučio je da napravi sopstveni avion. U prvom modelu motor je bio strane konstrukcije, trocilindrični "delfos" od 24 konjske snage, ali je za sljedeći model i motor bio njegove konstrukcije.
Trup aviona "Sarić 1", sagrađen od priručnih materijala kao što su drvo, laneno platno, točkovi motocikla i klavirske žice, završen je iste, 1909. godine. Na subotičkom Gradskom trkalištu, u ljeto 1910. godine, vršio je prve probne letove istovremeno uvježbavajući se da i sam pilotira.
Sjedište aviona od pruća je sačuvano i nalazi se u Muzeju vazduhoplovstva kod aerodroma Surčin - Beograd. U Muzeju se takođe nalazi i replika aviona "Sarić-1" u čijoj izradi je pomagao i sam Ivan Sarić. Početkom 1911. godine Ivan Sarić je usavršavao konstrukciju svog aviona kome je dao naziv "Sarić 2". Za ovu letjelicu sam je konstruisao i motor.
Prvi svjetski rat prekinuo je Sarićevu letačku djelatnost, ali je konstruktorskim radom nastavio da se bavi cijeloga života. Iako samouk, bio je darovit konstruktor i pronalazač različitih tehničkih izuma. U vazduhoplovstvu, pored aviona, konstruisao je motore, elise i 1917. godine je sagradio i model helikoptera koji je na probama pokazao odlične rezultate.
Doživio je duboku starost kao penzioner u Subotici. Bio je aktivan u sportskim i tehničkim društvima, počasni član Vazduhoplovnog saveza Jugoslavije, Auto-moto saveza Jugoslavije. Dobitnik je velikog broja priznanja. Umro je u Subotici 23. avgusta 1966. godine u 91. godini života. Svojim djelom Ivan Sarić se svrstava među najznačajnije pionire jugoslovenskog vazduhoplovstva.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
