Atentat u Sarajevu

Iako austrougarska vlada nije raspolagala ni sa jednim materijalnim dokazom o umiješanosti Srbije u atentat i iako se u tako komplikovanim situacijama ne može prebaciti odgovornost jednoj državi, Austrougarska je optužila Srbiju da je ona organizovala atentat.

Ubrzo je Austrougarska objavila rat Srbiji, a atentat se smatra povodom za izbijanje Prvog svjetskog rata.

Preduslovi

Na Berlinskom kongresu 1878. odlučeno je, između ostalog, petom tačkom sporazuma, da Austrougarska ima pravo da okupira BiH na trideset godina. Teritorije su formalno i dalje bile pod turskom vlašću, ali pod očiglednom kontrolom Austrougarske.

Okupacija teritorija od strane Monarhije značila je njihovo kontrolisanje. Monarhija je zavela svoj režim zvanično kontrolišući samo finansije, ali je to u praksi značilo cjelokupnu kontrolu države.

U BiH počinju da niču nacionalno-revolucionarne organizacije. Jedna takva organizacija bila je i “Mlada Bosna”, koju je stvorila omladina iz redova sva tri naroda u BiH, a čiji je cilj bio borba protiv austrougarske okupatorske vlasti. Krajnji cilj njihove borbe bilo je oslobođenje i ujedinjenje svih južnoslovenskih zemalja.

Atentat

Sam atentat nije bio usmjeren da značajno oslabi Monarhiju i namjerno pokrene rat jer nijedan od atentatora nije bio dovoljno politički obrazovan da bi mogao tako nešto iskovati. Svi učesnici u atentatu su bili studenti ili maloljetnici.

Atentat nije u početku ni bio usmjeren na prestolonasljednika, već na guvernera BiH Oskara Poćoreka. Planovi za Ferdinandovo ubistvo počeli su da se kuju tek pošto se saznalo da dolazi u Sarajevo da nadgleda vojne manevre. Austrougarska je naime, na Vidovdan organizovala vojne manevre kod Sarajeva, a čiji je cilj bio provokacija.

U samom atentatu učestvovalo je sedam osoba raspoređenih po maršruti od polja gdje su se održavali manevri do Gradske vijećnice: Muhamed Mehmedbašić, Vasa Čubrilović, Nedeljko Čabrinović, Cvetko Popović, Danilo Ilić, Trifko Grabež i Gavrilo Princip.

Čabrinović je bacio bombu na povorku, ali je Ferdinand odgurnuo sa krova i ona je pala na sljedeći automobil u koloni. Gavrilo Princip, kao i ostali atentatori niz ulicu su čuli eksploziju bombe i napustili svoja mjesta.

Neobičnim spletom slučajnosti nadvojvodin automobil je u trenutku prošao pored Principa koji je iskoristio priliku i potegao pištolj. Prvi hitac je ranio nadvojvodu u vrat, a drugi, namijenjen Poćoreku, ranio je Sofiju. Oboje su podlegli ranama na putu ka rezidenciji guvernera.

Princip je, kao i Čabrinović, pokušao da počini samoubistvo, kapsulom cijanida, no i u njegovom slučaju je otrov zatajio. Pokušaj da sebi ispali hitac u glavu preduhitrili su pripadnici policije.

Sudski proces

Princip i ostali atentatori, kao i brojne osobe koje je austrougarska policija identifikovala kao saradnike, bili su uhapšeni. Suđeno im je u Sarajevskom procesu od 12. do 23. oktobra 1914. godine. Presude su donesene 28. oktobra.

Petorici zavjerenika izrečena je smrtna kazna (Iliću, Čubriloviću, Keroviću, Jovanoviću i Miloviću), dok su Princip i Čabrinović, jer su bili maloljetni, dobili maksimalnu kaznu od 20 godina zatvora.

Princip je kaznu služio u češkom Terezinu, gdje je i umro od tuberkuloze 28. aprila 1918. Pri kraju života je imao oko 40 kilograma.

Posljedice

Vijest o ubistvu je bila kao poručena za Austrougarsku koja je samo tražila povod da zarati sa Srbijom, ubijeđena da će je pokoriti i uništiti jednim udarcem. Austrougarska monarhija je tako odmah po dospijeću vijesti o atentatu optužila Srbiju i njenu vladu za organizovanje prevrata van svoje teritorije, a zatim sprovela samo formalnu istragu.

Objava rata Austrougarske Srbiji aktivirala je niz savezništava koja su pokrenula lančanu reakciju objava rata. Do kraja avgusta 1914. veći dio Evrope se našao ratu.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.