Goran Radovanović za “Glas Srpske”: Politička korektnost Zapada prevazilazi i Orvelove vizije

Rekao je ovo za “Glas Srpske” Goran Radovanović, proslavljeni srpski režiser i scenarista, čiji je novi film “Bauk” nakon svjetske premijere filma u Moskvi ovih dana predstavljen pred srpskom publikom na Festivalu filmskog scenarija u Vrnjačkoj Banji, objašnjavajući da li je imao malo treme pred prvo prikazivanje

filma na domaćem terenu. Umjetnik poznat po igranim filmovima “Enklava”, “Hitna pomoć”, “Pileći izbori”, ali i po dokumentarnim “Čekajući Handkea”, “Uz Fidela do kraja”, “Slučaj Makavejev ili Proces u bioskopskoj Sali” kaže da je na ideju da snimi film, čija se radnja dešava tokom NATO bombardovanja, došao na osnovu ličnih iskustava, biografskih detalja njemu bliskih ljudi i na osnovu literature, želeći da ispriča priču o događaju koji je prema njegovom mišljenju, ključ sudbine srpskog naroda u 21. vijeku.

- Na neki način ovim filmom jesam sklapao jednu triologiju, u kojoj je “Hitna pomoć” bila film o nadi u promene, dok je “Enklava” o posledicama propasti nade, nigde vidljivije nego u mračnoj sudbini Srba na Kosovu i Metohiji, dok je bombardovanje Srbije ključ za čitanje svih socijalno-političkih kretanja i kolektivnog stanja srpskog naroda u 21. veku - rekao je Radovanović.

GLAS: Tema s kojom se bavite u “Bauku” je duboko ratna, po smatrana iz vizure djeteta, a staro pravilo kaže da je sva ki pravi ratni film antiratni i niste prvi režiser koji se dotakao tog kukavičkog bombardovanja, čije su posljedice bolne i tragične, ne samo za nas već i daleko šire. Iz kojeg ugla prilazite tragediji od koje je prošlo četvrt vijeka, a koplja se i dalje lome o tome šta se desilo te 1999. godine?

RADOVANOVIĆ: Pa lepo ste rekli, “kukavičko” bombardovanje! Nama, normalnim i nepolitički korumpiranim Srbima, jasno je da je to bila kukavička agresija SAD i njenih satelita oličenih u savezu koji se i dalje blasfemično naziva “odbrambenim”! Pa mi ovde imamo i poluzvanične i zvanične NATO lobiste, koji su često i deo državne strukture, što je vidljivi dokaz kolonijalnog statusa naše voljene zemlje! Dakle, ovo “kukavičko” bombardovanje opravdavaju glavni junaci u mom filmu: osmogodišnji dečak, njegova majka, njegov otac koji plovi po dalekim morima i sveštenik koji dečaku postaje zamena za odsutnog oca. Šta je njihova krivica? Što pripadaju narodu čija politika nije u skladu za globalnim trendom! Ili što su, možda, pripadnici niže rase za koju ne važe pravila takozvanog civilizovanog sveta?! U svakom slučaju, izborom ova četiri lika i smeštanjem priče sa kolektivnog epskogka intimno dramskom ambijentu, mislim da smo jasno odgovorili na vaše pitanje. Moj pristup je duboko antiratni i pokazuje sav apsurd zla koji se dijabolično sručio na Srbiju 24. marta 1999! Zato smo i izabrali taj datum kao početak snimanja našeg filma, ali 23 godine kasnije.

GLAS: Zanimljivo je da ste u prethodnom Vašem filmu “Enklava”, takođe, za pripo vjedača izabrali dijete čiji život protiče između porodičnog okruženja, kroz ne ke normalnosti djetinjstva i stalne prijetnje za život i biološki opstanak porodice, pri čemu se to sve de šava u Evropi, pred nosem kolijevke demokratije, ali djeluje kao da se dešava u nekoj dalekoj zemlji trećeg svijeta zaboravljenoj od svih osim od Boga, iako su djeca najmanje kriva za takvo stanje?

RADOVANOVIĆ: Samo da ne pričamo o Evropi kao “kolevci” demokratije! Ta evropska kolevka koja je izrodila Hegela i austro-germanski porod samo je u toku 20. veka tri puta ubijala moju porodicu na njenom kućnom pragu, u selu Barzilovica kod Lazarevca, 80 ki lometara južno od Beograda! Prvi put mog deda Aleksandra u Prvom svetskom ratu, drugi put moga oca Radovina u Drugom svetskom ratu, a pokušala je i mene u Beogradu 1999. godine. I sada bi moja deca, koja su tada bežala od njihovih bombi, trebalo da poštuju postulate njihove demokratije i interese nemačke spoljne politike?! Ili je možda ponovo, po stoti put, Milošević kriv za sve!?

GLAS: Sa pomenutom “Enklavom”, ali i nekim drugim srpskim filmovima, poput “Mraka” Dušana Milića brzo je postalo jasno da evropski i svjetski festivali imaju prilično rastezljive standarde, kada su u pitanju umjetničke slobode ili teme filmova koji se ne uklapaju u unaprijed definisanu priču o podobnim temama i dobrim i lošim momcima novog svjetskog poretka? “Bauk” se takođe dotiče nepopularne teme iz ugla zapadne filmske industrije, kakva su očekivanja od njegovog festivalskog života?

RADOVANOVIĆ: Pa već je dramatično! Nekoliko festivala je film odbilo jer je “Bauk” prikazan u Moskvi i prebačeno mi je da sam na taj način “postao propagator ruskog režima i time opravdavam rusku agresiju u Ukrajini”. Dakle, radnja mog filma koji se događa u Srbiji 1999. za vreme NATO agresije je opravdanje ruskog ekspanionizma i posledica ruskog malignog uticaja!? Politička korektnost Zapada u ovom slučaju baš prevazilazi i samog Orvela! Srećom, postoje festivali širom sveta koji su selektovali moj film: Montevideo, Sao Paolo, Panama, Atina, Lisabon, Avanca... Na redu je Azija i Afrika i naravno, evropski festivali čije finansiranje ne zavisi toliko od državnih centralnih vlasti....

GLAS: Pomenuli smo da se film premijerno prikazao na festivalu u Moskvi, a sarađivali ste i sa ruskim filmskim radnicima. U pitanju je veoma značajna država kada je riječ o filmskoj umjetnosti, ali i država čija je umjetnost takođe pod teškim udarima cenzure, prilično licemjernih cenzorskih standarda?

RADOVANOVIĆ: Direktor fotografije je čuveni Vladislav Opeljanc, koji je radio poslednje filmove Nikite Mihalkova i sve filmove Kirila Serebrenikova. To je bila moja rediteljska odluka da sarađujem sa njim. On se odazvao i napravio je možda najubedljiviju fotografiju u čitavom svom opusu. Ruskim filmskim umetnicima trenutno nije lako, izloženi su ne samo nekoj vrsti kulturnog embarga već često i otvorenom rasizmu!

GLAS: U filmskoj industriji ste preko četiri decenije, niste se baš uklapali u žanrovske, klanovske ili bilo koje druge obrasce domaće filmske industrije. Gdje danas vidite sebe unutar srpskog filma?

RADOVANOVIĆ: Pa u nekom procepu srpskog filma, takvom kakav jeste! Između klanova, jake drugosrbijanske retorike, nasilnih “jakih” likova u direktnoj i otvorenoj sprezi sa vlašću, u okeanu sujete i gordosti, u imitatorskom provincijskom pokušaju da se dodvore i da nekako skoče na crveni tepih Kana, Berlina ili Venecije, tematski gotovo “denucirajući” savremene teme srpskog društva i gotovo likujući nad njegovim traumama. Međutim, Bogu hvala, ima divnih reditelja koji su svoji i istrajavaju na svom nepatvorenom doživljaju sveta, poštujući i voleći Srbiju: Mladen

Đorđević, Dušan Milić, Marko Đorđević...

GLAS: Sa druge strane, kako Vam se danas čini srpski film? Godinama su dominirali tzv. festivalski arthaus filmovi koji

nisu mnogo marili za publiku u bioskopu. Sa druge strane, javlja se jedna generacija režisera koja svjesno koristi žanrovske obrasce da privuče publiku u bioskop, imamo i hiperprodukciju serija, što je dobro za praksu filmskih radnika, ali iz Vaše perspektive posmatrano koliko smo generalno sposobni da stvaramo jake filmove, koji mogu razbiti granice lokalnog tržišta?

RADOVANOVIĆ: Ne znam kako da odgovorim na ovo pitanje. Čudno je sve to! Imate, na primer, genijalni film “Radnička klasa ide u pakao” režisera Mladena Đorđevića, koji je po meni i izuzetno gledljiv i komunikativan arthaus film, ali je lošije prošao kod publike uprkos njegovom ubedljivom festivalskom internacionalnom uspehu (Toronto i drugi festivali) i festivalskoj domaćoj supremaciji (FEST!).

GLAS: Za kraj, od ekranizacije Vašeg scenarija za film “Oktobarfest” proteklo je skoro 40 godina. Iz stečenog režiserskog i filmskog iskustva kako gledate na tu davnu adaptaciju i da li biste drugačije režirali taj film kada biste imali priliku da sjednete u režisersku stolicu?

RADOVANOVIĆ: To je kao druga planeta. Knjiga, to jest, predložak za film “Oktoberfest” nije bio moj. Dodavao sam tu svašta iz svog okruženja, neke male činove socijalne pobune u vreme posttitoizma. To su ljudi i najviše voleli. To je jedini moj scenario kojeg sam radio za drugoga. Posle tog iskustva zarekao sam se da samo pišem za sebe...

Margina

GLAS: Osim igranih filmova radili ste veliki broj dokumentaraca, koji su birali vrlo zanimljive teme sa jednom zajedničkom niti, a to je da su Vam glavni junaci često ljudi koji se ne uklapaju u opšteprihvaćene društvene ili kulturne obrasce?

RADOVANOVIĆ: U dokumentarnom žanru dominiraju ljudi sa margine. Generalno to su likovi koji imaju nekakav problem! Ne možete imati u dokumentarnom filmu karakter, na primer, bankarskog činovnika koji ima svoj posao, svoj stan, oženjen je i vodi nekakav očekivan život. Pod uslovom da nije psihički bolesnik...

Likovi u dokumentarnom filmu moraju da imaju nekakav problem! A čim likovi imaju nekakav problem, onda smo na polju margine i protiv ustaljenih socijalnih i kulturnih obrazaca.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.