Akademik Rajko Kuzmanović: ANURS stub razvoja Republike Srpske

Rekao je to u intervjuu za “Glas Srpske” predsjednik ANURS-a akademik Rajko Kuzmanović i dodao da su svi dugoročni i kratkoročni planovi Akademije usmjereni ka stavljanju univerzalnih vrijednosti nauke i umjetnosti u službu narodnog preporoda.

- ANURS se zalaže za naučni dijalog, za sučeljavanje činjenica, za poštovanje Ustava i prava, za bolju budućnost - naglasio je Kuzmanović.

* GLAS: Prošlog mjeseca ponovo ste izabrani za predsjednika ANURS-a. Šta će Vam biti prioritetni zadaci u sljedećem četvorogodišnjem mandatu?

KUZMANOVIĆ: Ponovni jednoglasan izbor za predsjednika ANURS-a i povjerenje koje su mi time ukazale kolege akademici pričinjava mi čast i zadovoljstvo, ali me i podstiče na izvršavanje velike obaveze koja proizlazi iz tog izbora, a tiče se daljeg razvoja Akademije. U proteklih nekoliko godina, zajedno sa mojim najbližim saradnicima, uporno sam radio na stvaranju i realizaciji trajnog projekta i programa izgradnje, modelovanja i profilisanja ANURS-a, u skladu sa višestruko provjerenim kriterijumima i vrijednostima prihvaćenim u svjetskoj nauci i umjetnosti. Zahvaljujući tome, Akademija je postala stub nauke, kulture i sveopšteg razvoja u našoj Republici i, kao takva, već je postala poznata i priznata širom Evrope. ANURS je radna i reprezentativna institucija od posebnog značaja za Republiku Srpsku i kao takva ostvaruje utvrđene opšte, trajne ciljeve svoga djelovanja i rada, kao što su razvijanje naučne misli, njegovanje umjetnosti i podsticanje kulturnog razvoja, podsticanje proučavanja značajnih problema u oblasti nauke i umjetnosti, učešće u procesu izgrađivanja politike sveopšteg razvoja u RS... Dosad, a tako će biti i ubuduće, rad Akademije se bazirao na utvrđenim opštim standardima i zadacima, iz kojih su proizlazile konkretne aktivnosti usmjerene ka razvoju svih oblasti našeg društva i to putem pokretanja naučnoistraživačkih projekata, organizovanja naučnih skupova, publikovanja naučnih i stručnih radova i rezultata istraživanja i saopštenja sa skupova i tematskih rasprava o bitnim i aktuelnim pitanjima za Srpsku i mnoštvo drugih aktivnosti. Dakle, svi dugoročni i kratkoročni planovi Akademije usmjereni su ka stavljanju univerzalnih vrijednosti nauke i umjetnosti u službu narodnog preporoda. To se postiže između ostalog i jačanjem međunarodne i međuakademijske saradnje, kao na primjer sa asocijacijom koja okuplja akademije zemalja Podunavlja, ali i učešćem u značajnim međunarodnim projektima i slično.

* GLAS: Koje su najvažnije aktivnosti i projekti koje Akademija trenutno realizuje?

KUZMANOVIĆ: Brojne su aktivnosti koje se planski odvijaju u Akademiji. Među njima značajno mjesto zauzimaju naučnoistraživački projekti koji su bitni za Republiku Srpsku, među kojima su Enciklopedija Republike Srpske, Energetski potencijali alternativnih izvora - sunca, vjetra i biomase i Reproduktivno zdravlje u RS. Akademija je u proteklim godinama svog rada realizovala dvadesetak projekata od izuzetnog značaja, ostvarujući time ulogu lidera u oblasti nauke i umjetnosti, ali i aktivnog učesnika u svim pitanjima važnim za Republiku Srpsku. Pominjem samo neke od njih: Dejtonski mirovni sporazum kao pravni i politički osnov razvoja Republike Srpske, Zaštita jezika i pisma u Republici Srpskoj, Alternativni izvori energije kao model održivog razvoja zemalja zapadnog Balkana, Harmonizacija domaćih propisa iz oblasti elektronskog poslovanja sa pravom Evropske unije, Citiranost istraživača u RS i niz drugih. Neki od projekata uvršteni su u trajne zadatke Akademije, pa se tako na projektima Ispitivanje srpskog dijalekatskog kompleksa BiH i Građa o prošlosti Bosne radi neprekidno već šest godina. Među ove projekte možemo uvrstiti i pomenute projekte iz oblasti obnovljivih izvora energije.

* GLAS: Dokle se stiglo sa projektom Enciklopedija Republike Srpske?

KUZMANOVIĆ: Izradu enciklopedije preduzimaju samo jake naučne institucije, kao što su narodne matice, akademije ili leksikografski instituti. Mi u Republici Srpskoj mislimo da je ANURS izrasla u snažnu naučnu, kulturnu i umjetničku instituciju i da može preuzeti ovu tešku ulogu izrade enciklopedije. Enciklopedijska izdanja u svim državama svijeta predstavljaju jedan od najpouzdanijih i najznačajnijih izvora, registara, baza podataka određene zemlje. Tako je i projekat Enciklopedija RS jedan od najvećih i najznačajnijih projekata Akademije, koji je od velikog značaja za Republiku Srpsku. Širokoj javnosti je možda malo poznato šta znači izrada enciklopedije i koliko je ona zahtjevna. Za onoga ko je priprema predstavlja, na neki način, vrstu obaveze da to bude izdanje sa tačnim i pouzdanim podacima i, bez obzira na naučnu težinu pojedinih tekstova, pristupačno svakom čitaocu. Specifičnost Enciklopedije RS ogleda se u obradi više od 3.000 naseljenih mjesta u 63 opštine i grada u Republici Srpskoj, što nije slučaj u drugim enciklopedijama, koje pažnju posvećuju isključivo većim naseljenim mjestima. Na taj način će ova publikacija predstavljati ličnu kartu, zemljišni i imovinski grunt Republike. Takođe, u Enciklopediji RS biće obrađene sve oblasti društvenog života Republike, uključujući privredne, kulturne, obrazovne i druge sfere, kao i ličnosti koje njima pripadaju ranije i u vremenu u kojem živimo. Enciklopedija će biti sveobuhvatno izdanje, koje će stvoriti objektivnu sliku o Republici Srpskoj, te će služiti svakom čovjeku koji živi na prostoru Republike Srpske i izvan nje. Dosad je registrovano oko 11.000 odrednica, a planira se oko 20.000. Sve to biće objavljeno u tri do četiri toma.

* GLAS: Kada bi Enciklopedija trebalo da bude u potpunosti završena?

KUZMANOVIĆ: Na pripremi prvog toma Enciklopedije RS, u okviru stručnih i lokalnih redakcija, aktivno radi više od 300 saradnika. U ovoj fazi rada već se vide konture prvog toma, koji će obuhvatiti azbučnik od A do D sa oko 4.000 odrednica na oko 800 stranica, sa blizu 1.200 ilustracija u najsavremenijoj tehnici. Očekujemo da će, uz ubrzan rad, prvi tom biti predat u štampu krajem 2013. godine. S obzirom na to da objavljeni sadržaji u Enciklopediji moraju biti tačni i pouzdani i na to da se većina odrednica piše prvi put, biće potrebno duže vrijeme da se sakupe potrebni podaci za ostale tomove, da se obrade te da se štampaju. Ovo je projekat na kojem će se raditi sljedećih desetak godina, upravo zbog toga što je složen i odgovoran rad i, što je najbitnije, da bi svaki sljedeći tom koji izađe iz štampe bio što potpuniji i kvalitetniji.

* GLAS: ANURS ima 15 inostranih članova, među kojima su najuglednija imena iz SAD, Rusije, Ukrajine, Austrije, Bugarske, a neki od njih su Emir Kusturica, Filip Govorov, Džerald Polak, Peter Handke... Kada bi trebalo da se obavi izbor novih članova? KUZMANOVIĆ: Akademija za svoje inostrane članove bira ugledne naučnike i umjetnike iz svijeta, koji su dali značajan doprinos svjetskoj nauci, ali i radu Akademije i razvoju naučne, umjetničke i obrazovne misli u Republici Srpskoj. Oni su značajna spona između, ne samo članova Akademije, već i svih naučnika Republike Srpske sa naučnicima iz zemalja iz kojih dolaze. Mogli bismo reći da su oni “ambasadori nauke i umjetnosti” Srpske. Oni aktivno učestvuju u radu naših naučnih skupova, prenoseći najaktuelnija saznanja iz svojih oblasti našim naučnicima i istraživačima. Takođe, značajan doprinos je u učešću na zajedničkim naučnoistraživačkim projektima i povezivanju ne samo na ličnom, već i na institucionalnom nivou. Tako je na primjer inostrani član akademik Filip Govorov inicirao saradnju između Ukrajinske akademije nauka za visoko obrazovanje i naše Akademije, akademik Jelena Guskova na povezivanju Ruske akademije nauka i ANURS-a, akademik Hil Aluha za saradnju Kraljevske akademije za ekonomiju i finansije Španije sa našom Akademijom. I tako dalje. Prema Statutu Akademije, pokreće se postupak izbora novih članova u sve kategorije svake četvrte godine. Ova, 2012. godina je izborna. Procedura izbora novih članova Akademije je u toku i njihov izbor biće obavljen na Izbornoj skupštini Akademije, 21. decembra ove godine. Po konkursu je prijavljen 51 kandidat. U dosadašnjoj strogoj proceduri u odjeljenjima i Predsjedništvu, tajnim glasanjem, 14 kandidata dobilo je “prolaz” u završnu fazu izbora. Ko će biti izabran, opet tajnim glasanjem, znaće se 21. decembra, poslije zasjedanja Izborne skupštine. Imena ne možemo saopštiti, jer do Izborne skupštine niko ne zna ko će biti izabran.

* GLAS: Istakli ste nedavno da SANU, ANURS i Matica srpska imaju zadatak da čuvaju identitet srpskog naroda i integritet Srbije i RS, te da je njihov poseban zadatak reafirmacija istorijskih istina i vrijednosti danas, kada se mnoge istorijske istine prekrajaju i falsifikuju?

KUZMANOVIĆ: Cijela istorija Balkana jasno ukazuje na to da su se na Balkanu ukrštali strani interesi, posebno tri faktora i tri politike, a to su srednjoevropska, čiji su nosilac Austrougarska i Njemačka; zatim istočnoevropska, čiji je nosilac Rusija, a vidno izražen je bliskoistočni faktor, čiji je nosilac Turska. Savremena turska politika zakulisno, a vrlo često i otvoreno i javno pokazuje interes za navodno svoje, nekadašnje zemlje Balkana, prije svih BiH, a potom i Srbiju, Makedoniju i Bugarsku, zaboravljajući da u tim zemljama nikada nisu bili domaći i autohtoni, već viševjekovni okupatori. Takvoj tendenciji i politici povratka turskog uticaja na Balkan treba vrlo jasno staviti do znanja, diplomatskim i političkim putem, da na taj način samo stvara probleme unutar multinacionalnih zajednica u državama Balkana, a posebno u BiH. Poslije raspada Jugoslavije svjetska politika prema Balkanu, a posebno prema područjima na kojima pretežno žive Srbi, predstavlja stvaranje javnog mnjenja i istorije na pogrešnim premisama i na činjenicama i podacima i drugim izvorima nesigurne provenijencije. Tako se stvara kriva slika koja ugrožava identitet naroda i integritet Republike (jezik, pismo, običaji, kultura, teritorija. SANU, ANURS i Matica srpska, kao naučne institucije, dužne su da putem argumenata - knjigama, naučnim skupovima, politikom obrazovanja i kulturom mira i tolerancije, ukazuju i ispravljaju neistine.

* GLAS: Najavili ste u septembru, poslije naučnog skupa “Republika Srpska 20 godina razvoja” da će u sljedećem periodu biti održano još naučnih skupova s ciljem da se utvrdi objektivna istina u BiH?

KUZMANOVIĆ: Fabrikovanje neobjektivnih i netačnih istina, a posebno onih o srpskom narodu i Republici Srpskoj ima velike i trajne loše posljedice, jer se njima ne stvara kultura mira, tolerancija, saradnja i mirniji život ljudi. ANURS se zalaže za naučni dijalog, za sučeljavanje činjenica, za poštovanje Ustava i prava, za bolju budućnost. Činimo to održavanjem domaćih i međunarodnih skupova, kao što su “Poštovanje prava i sloboda prema Evropskoj konvenciji”, “Dejtonski mirovni sporazum kao akt pomirenja”, “Republika Srpska, 20 godina razvoja”, “Zaštita jezika i pisma” i tako dalje. Planiramo i naučni skup “Ustav BiH - mijenjati ili primjenjivati”.

* GLAS: Rekli ste da bi akademije trebalo da organizuju i naučni skup posvećen Prvom svjetskom ratu. Da li je već bilo dogovora po tom pitanju?

KUZMANOVIĆ: Prvi svjetski rat veoma je značajna tema za naš “balkanski” prostor, a posebno za srpski narod. ANURS i SANU imaju poseban razlog da organizuju zajednički veliki međunarodni skup o toj temi. Određeni razgovori o tome su u toku. Prvi prijedlozi kreću se u smjeru da se skup održi na Vidovdan 2014. godine i to u Višegradu, na dan otvaranja Andrić grada.

* GLAS: ANURS je sklopio više sporazuma sa akademijama u inostranstvu?

KUZMANOVIĆ: Veoma značajne aktivnosti na afirmaciji Akademije i Republike Srpske odvijaju se kroz međunarodnu/međuakademijsku saradnju, u okviru koje Akademija ostvaruje intenzivnu saradnju sa SANU, Ruskom akademijom nauka, Crnogorskom akademijom nauka i umjetnosti, Kraljevskom akademijom za ekonomiju i finansije Španije, Akademijom nauka Češke Republike, Slovačkom akademijom nauka, Evropskom akademijom nauka i umjetnosti, Bugarskom akademijom nauka i drugim naučnim institucijama u svijetu. Jedan od najznačajnijih uspjeha na polju međunarodne saradnje jeste prijem u članstvo Međunarodnog vijeća za nauku (ICSU), najstarije asocijacije naučnih institucija u svijetu. Takođe, veoma je značajno učešće Akademije u radu Konferencije akademija podunavskih zemalja, koja djeluje u okviru Evropske akademije nauka i umjetnosti, a okuplja više od 20 nacionalnih akademija iz regiona. Time je Akademija, na naučnom nivou, na neki način preuzela ulogu diplomatskog predstavnika Republike Srpske u svijetu. Sa svim ovim institucijama Akademija sarađuje na različite načine: članovi ANURS-a i članovi drugih naučnih institucija iz svijeta učestvuju u radu skupova koje institucije organizuju, izradi projekata, kao recenzenti publikacija, razmjenjuju se publikacije.

Matica srpska

* GLAS: Počasni ste predsjednik Matice srpske - Društva članova Matice srpske u RS. Kakva je saradnja Matice i ANURS-a, rade li se neki zajednički projekti?

KUZMANOVIĆ: Bio sam prvi zagovarač toga da se u Republici Srpskoj osnuje ogranak Matice srpske. To se i dogodilo, pa je 2010. godine osnovana Matica sa sjedištem u zgradi Akademije nauka i umjetnosti RS. Njeno postojanje je od vitalnog interesa za Republiku Srpsku. Sada su aktivnosti Matice u izdavačkoj djelatnosti, promocijama knjiga i izložbama.

Obnovljivi izvori energije

* GLAS: U prostorijama ANURS-a prije nekoliko dana otvorena je laboratorija za solarnu energiju, a Akademija je zainteresovana i za druge projekte u vezi sa obnovljivim izvorima energije?

KUZMANOVIĆ: Prateći probleme i trendove u vezi sa proizvodnjom energije, Akademija je u proteklih nekoliko godina radila na više projekata iz oblasti obnovljivih izvora energije (energija sunca i vjetra), stvarajući time direktan doprinos energetskom sektoru RS. Manja solarna elektrana, koja je postavljena na zgradi Akademije, a povezana je sa Akademijinom laboratorijom za solarnu energetiku, otvorila je mogućnost da se neprestano vrše ispitivanja iskoristivosti energije sunca na području Banjaluke. Ovim je ANURS postala prva javna institucija koja dio električne energije koristi iz obnovljivih izvora energije i prva naučnoistraživačka institucija sa ovakvom laboratorijom. Time je stvoren preduslov za još jedan trajni projekt Akademije, koji će bar djelimično dati doprinos podizanju nivoa svijesti o korišćenju “čistih” izvora energije.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.