Milan Koljanin, istoričar, za “Glas Srpske: Stepinac je odavno sredstvo za pranje cijele NDH
U pojedinim evropskim zemljama, već izvjesno vrijeme, traje opasan proces relativizacije i banalizacije zločina počinjenih tokom Drugog svjetskog rata, uloge nacističke Njemačke, ali i određenih istorijskih ličnosti, a u čemu sve više i otvorenije učestvuju pojedini i uticajni zapadni mediji.
Upozorava na ovo ugledni srpski istoričar Milan Koljanin, koji je dobar dio svog života posvetio izučavanju Drugog svjetskog rat i mračne istorije NDH. Kako kaže, prikazivanjem raznih dokumentarnih programa, koji se na banalan i površan način bave ratnom tematikom, gledaoci, pogotovo oni mlađi, mogu steći pogrešan utisak o tom mračnom dobu.
- Pored toga, primjetno je i kako se uloga Crvene armije u ovom ratu sve više marginiluzuje. Prave se zamene teza i nipodoštavanje njihove uloge u borbi protiv fašizma. Čak se toliko daleko otišlo od toga da se boljševizam i fašizam, komunizam i nacizam, izjednačavaju i stavljaju u istu ravan. Neke evropske zemlje su čak to uvele u svoje zakonodavstvo. Izgleda da neki pokušavaju pisati neku novu kvaziistoriju, što uostalom poslednjih nekoliko decenija možemo videti i u susednoj Hrvatskoj, koja nikako ne može da se pomiri sa svojom mračnom istorijom iz vremena NDH. Kažu da svaka generacija piše istoriju, ali to nikako ne sme biti na način da se negiraju ili izvrću istorijske činjenice. Ne sme biti falsifikata - kaže Koljanin.
GLAS: Kako gledate na to što je nedavno dozvoljeno da se u sjedištu Evropskog parlamenta u Strazburu, u srcu evropske demokratije, održi konferencija o nadbiskupu Alojziju Stepincu.
KOLjANIN: Radilo se o skupu koji je imao jednostran karakter. Na njemu nisu bili istoričari koji bi argumentovano, a ne apolegetski, iznijeli drugu strane priče o Stepincu. Onu mračnu. Oni koji ga pokušavaju “oprati” svjesno zaboravljaju na mnoštvo istorijskih činjenica i dokumenata, koji nedvosmisleno ukazuju na to da je Stepinac bio jedan od moralnih oslonaca ustaške države, ali i onoga što je ona tada predstavljala i radila na uništenju celih nacionalnih i verskih grupa u tadašnjoj NDH, u prvom redu Srba, Roma i Jevreja, ali i politički nepoželjnih lica.
GLAS: Konferenciju je organizovala poslanik HDZ-a Željana Zovko. Šta se s ovim željelo postići, zašto je hrvatskoj strani toliko stalo da kanonizuje Stepinca, da li se na taj način pokušava revitalizovati uloga Katoličke crkve u NDH?
KOLjANIN: Sve ovo je samo deo jednog revizionističkog talasa koji traje već nekoliko decenija, a posebno od devedesetih. Ti pokušaji se svode na izjednačavanje komunizma i nacizma, te predstavljenja Stepinca kao nekakvog mučenika, koji je se protivio nacizmu, a nastradao od komunizma. To su osnovne teze tih Stepinčevih apolgeta. I Strazbur, kao mesto, nije slučajno izabran za ovako nešto, jer se na taj način želela poslati jedna šira politička poruka. U stvari, na sve ovo treba gledati kao na novi pokušaj rehabilitacije Stepinca, pa samim tim i uloge Katoličke crkve u NDH, ali i kao jednu vrsta novog pritiska na Svetu stolicu i Vatikan da se Stepinac proglasi za sveca. To bi onda dovelo i do relativizacije ustaških zločina, ali i rehabilitacije NDH.
GLAS: Papa Franjo nije Stepinca proglasio svecem, ali da li se to može promijeniti nakon njega?
KOLjANIN: Sigurno da može. Jednu takvu mogućnost nikada ne treba isključiti. Dio hrvatskih političara, istoričara i crkvenih zvaničnika na tome aktivno radi godinama. I to što je konferencija o Stepincu održana u Strazburu, u Evropskom parlamentu, sjedištu evropske demokratije, govori koliko su oni ozbiljni u svojim namerama.
GLAS: Ko je uopšte bio Stepinac, šta su vaša istraživanja otkrila?
KOLjANIN: Baš nedavno sam u jednom nemačkom okupacionom listu iz tog doba pronašao kako ga nacisti hvale. Stepinac je do posljednjih dana postojanja NDH podržavao ovu tvorevinu. Čak se nadao da će doći do sukoba zapadnih saveznika i Rusije, što bi onda, prema njegovom mišljenju, obezbedilo da NDH opstane. On je nesumnjivo znao za zločine koji se dešavaju, ali i za deportacije u koncentracione logore. Kada bih morao da ga samo u par reči opišem onda bih rekao da je Stepinac bio zagriženi ekstremni hrvatski nacionalista i borbeni crkveni misionar koji je aktivno radio na tome da se stvori velika hrvatska država sa što većim brojem rimokatoličkih vernika.
GLAS: Da li je istina da je Stepinac Srbe nazivao najvećom opasnošću za Hrvatsku i podržavao njihovo masovno ubijanje, pokatoličavanje i deportaciju?
KOLjANIN: Za njega je pravoslavlje bilo najveći neprijatelj, pa samim tim i Srbi. Hteo je da u potpunosti uništi pravoslavnu crkvenu hijerarhiju na prostorima NDH. A to je značilo uništenje SPC i srpskog sveštenstva, jer je to bila, prema njegovom mišljenju, brana za pokatoličavanje pravoslavnog življa. Na tom tragu je bila i Katolička crkva i ustaška država. Pod pretnjom noža čitava sela su prelazila na katoličanstvo.
Oni koji ga brane navode kako je u nekoliko navrata protestvovao zbog masovnih ubistava Srba, ali on to nije uradio iz sažaljenja ili samilosti, već zbog toga što su masovna ubistva pretila da ugroze njegov projekat prekrštavanja. Znači, nije se radilo o humanim pobudama, već praktičnim razlozima, jer je pretilo da dođe do potpunog nestanka tih “budućih vernika katoličke crkve”.
GLAS: U Hrvatskoj su sve češće i pokušaji da se revitalizuju i zločini u Jasenovcu i dječijem logoru Jastrebarsko?
KOLjANIN: Politika ima sve veći uticaj na istoriju, odnosno njeno tumačenje i pisanje. Potreban je veći dijalog, kako bi se sva otvorena pitanja konačno rešila, kako pomenuta politika ne bi mogla uticati na revitalizovanje zločina. Ne treba se igrati sa brojkama. Ima i tamo, savjesnih istoričara, s kojima treba sjesti i razgovarati.
Vatikanska građa
GLAS: Prije par godina omogućen je pristup dijelu vatikanske građe koja se odnosi na period Pape Pija. Očekujete li i da ova građa rasvijetli ulogu Stepinca tokom Drugog svjetskog rata?
KOLjANIN: Ova istorijska građa Vatikana će sigurno doprineti tome, naravno pod uslovom da sva dokumenta budu dostupna istraživačima. Veliki broj istoričara već radi na njoj i videćemo šta će na kraju ona pokazati te koliko će, u ostalom rasvetliti i ulogu Pape Pija u tim kriznim i ratnim vremenima
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
