Istoričar Draženko Đurović za "Glas": Srpsko jedinstvo smeta onima koji žele unitarnu BiH
Deklaracija o zaštiti nacionalnih i političkih prava i zajedničkoj budućnosti srpskog naroda trebalo bi da afirmiše srpsko jedinstvo i doprinese da se nikada više ne ponovi crnogorski scenario, gdje je višedecenijsko, mirnodopsko sprovođenje antisrpske politike i nacionalno-društvenog inženjeringa ozbiljno dovodilo u pitanje opstanak gotovo svih elemenata na tom prostoru vijekovima prisutnog srpskog identiteta, a na kraju i Srpske pravoslavne crkve.
Kaže ovo u intervjuu za “Glas Srpske” istoričar i docent doktor Draženo Đurović sa Filozofskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu, katedra za istoriju i arheologiju, komentarišući aktuelnu političku situaciju u BiH, a u kontekstu svih istorijskih dešavanja s kojima su se Srbi na ovim prostorima suočavali.
GLAS: Zašto Deklaracija toliko smeta pojedinim zapadnim zvaničnicima, ali i bošnjačkoj političkoj eliti?
ĐUROVIĆ: Zapad u Svesrpskom saboru i Deklaraciji vjerovatno prepoznaje elemente kulturne, ekonomske i političke homogenizacije naroda bliskog Rusima i Ruskoj Federaciji, dok bošnjačka politička i intelektualna elita to percipira kao prepreku ostvarivanju projekta takozvane “građanske” BiH, što, u stvari, potpuno odgovara konceptu “bosanskog” unitarizma, odnosno uspostavljanju dominacije Bošnjaka muslimana. Već vijek i po u pozadini je pulsiranje eruptivnog muslimanskog nacionalizma, koji se temelji na identifikovanju bosanskih srednjovjekovnih krstijana sa bogumilima, njihovoj prevlasti u srednjovjekovnoj Bosni i masovnom prelasku na islam poslije osmanskog osvajanja, iz čega proizlazi romantičarsko shvatanje o muslimanima - Bošnjacima kao “starosjedilačkom” narodu u BiH, ali i negiranje autohtonosti srpske i hrvatske nacije. Ako pogledamo istorijsku vertikalu afirmacije takvog stanovišta, uočljivo je da skoro ne postoji razlika u njegovom artikulisanju, od vremena Safvet-bega Bašagića, preko Huseina Husage Ćišića, muslimanske bošnjački nacionalno orijentisane emigracije oko Adila Zulfikarpašića, te Muhameda Filipovića, do kruga danas aktivnih političara i intelektualaca koji nastupaju sa sloganom “Bosna Bosancima” i “Bosna je naša - bosanska”.
GLAS: Jednom prilikom ste istakli da su Srbi narod koji ima nesreću da proizvodi mnogo istorije. Možete li to pojasniti, te dovesti u kontekst i svega ovog što nam se i danas dešava?
ĐUROVIĆ: Tim terminom sam se poslužio u jednom autorskom tekstu o ustaškim zločinima na Glasincu februara 1942. Suština je u činjenici da je istoriju prostora na kojem žive Srbi samo u 20. vijeku obilježilo nekoliko “kotrljanja” krunisanih glava, da se dogodilo pet-šest promjena državnih i društveno-političkih sistema i da je bilo čak 18 ratnih godina. To sve govori u prilog “hiperproizvodnji” istorije, koja pored epizoda slavnih epopeja u sebi sadrži ogromne razmjere tragedije. U ratnim požarima nestalo je nekoliko miliona Srba, što je devastiralo populacioni potencijal srpskog naroda. To je jedan od značajnijih razloga zbog kojeg Srbi danas spadaju u grupu malobrojnih naroda, a to sa sobom nosi brojne političke, ekonomske i druge posljedice.
GLAS: Kako da konačno siđemo sa mnogih istorijskih stranputica na koje nas guraju mnogi? Zbog čega to rade?
ĐUROVIĆ: Na istorijske stranputice nas za račun svojih interesa guraju različiti strani faktori, ali, nažalost, i mi sami. Ako me pitate kako sa stranputice sići, referisao bih se na mišljenje jednog od najumnijih Srba druge polovine 19. i početka 20. vijeka Stojana Novakovića. On je govorio da jedan narod od budućnosti može očekivati onoliko koliko uloži u obrazovanje. Drugim riječima, uz solidan obrazovni sistem i najbolje na ključnim polugama društva možemo očekivati izvjesniju budućnost.
GLAS: Nedavno ste objavili knjigu “Politički odnosi u BiH: 1945-1958”. Zašto ste izabrali baš ovaj period?
ĐUROVIĆ: Knjiga predstavlja u manjoj mjeri korigovan i dopunjen rukopis istoimene doktorske disertacije, odbranjene u maju 2022. na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Period prvih skoro deceniju i po funkcionisanja sistema vlasti na čijem je čelu stajala Komunistička partija Jugoslavije, odnosno Savez komunista Jugoslavije, karakterističan je po događajima i sprovođenju nekih od ključnih revolucionarnih mjera koji su imali krupne političke refleksije decenijama unaprijed, a može se slobodno reći i do danas. Upravo iz tog razloga sam se odlučio da moj istraživački zahvat bude u tom hronološkom okviru i u domenu lepeze takvih tema.
GLAS: Koliko je taj period važan za razumijevanje aktuelnih političkih prilika u BiH?
ĐUROVIĆ: Ako govorimo o značaju knjige sa stanovišta današnjih političkih procesa, izdvojio bih rezultat istraživanja o problemima nekih od temeljnih načela na kojim je BiH konstituisana kao ravnopravna federalna jedinica Jugoslavije, njenoj ulozi u takozvanoj federaciji ravnoteže, kao i ustavnom uobličavanju i protivrječnostima ustavnog definisanja nacionalnog pitanja. Istraživanja pokazuju da je srećna budućnost BiH ponajviše zavisila od stabilnosti i postojanosti jugoslovenske države. Takođe, s obzirom na to da je BiH od strane jugoslovenskih komunista izvorno bila zamišljena kao “republika pomirenja”, “najčvršći potporni stub” nove Jugoslavije i “Jugoslavija u malom”, može se dosta pouzdano zaključiti da je njenu egzistenciju izvan jugoslovenskog državnog okvira u startu opterećivalo postojanje brojnih bazičnih, pokazalo se, teško prebrodivih protivrječnosti.
GLAS: Vjerujem da ima još zanimljivih činjenica?
ĐUROVIĆ: Naravno. Jedna od bitnih stvari je analiza načina na koji je revolucionarna vlast poslije Drugog svjetskog rata rješavala izbjegličko pitanje i sprovodila kolonizaciju u Vojvodinu, jer je njeno držanje prema ovim pitanjima imalo dalekosežne posljedice na nacionalno strukturisanje BiH. U istu grupu spada osvrt na probleme oko nacionalnog pitanja muslimana i političke integracije Hrvata. Isto se odnosi i na pokušaj sagledavanja razvojne linije muslimanskog bosanskog unitarizma, te srpskog i hrvatskog pozicioniranja u skladu sa kulturno-političkim interesima matičnih nacionalnih republika, što je bilo vidljivo već krajem pedesetih godina.
Istorija se ne piše unaprijed
GLAS: Sve je više onih koji upozoravaju da sve što se danas dešava u Evropi podsjeća na period pred početak Prvog svjetskog rata. Da li smo uistinu toliko blizu jednog takvog crnog scenarija?
ĐUROVIĆ: Iako sadašnja dešavanja u Evropi u pojedinim aspektima možda podsjećaju na odnose između velikih sila pred početak Prvog svjetskog rata, budući da sticajem okolnosti predajem i opštu savremenu istoriju, pojedini autori ukazuju da ni najvatreniji nacionalisti i imperijalisti tog vremena ne bi pribjegli ratu da su znali šta će uslijediti. Oni navode da nekontrolisani fatalni sukob, koji je donio ogromna razaranja i odnio više od 15 miliona života, nije bio plan glavnih protagonista rata, već ga je takvim učinilo niz poteza koji su posljedica ljudskih iskrivljenih i subjektivnih predstava o stvarnosti. Dakle, istorija nije unaprijed napisana. Možda će današnji moćnici imati realnije predstave.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
