Dragiša Vasić za „Glas“: U federalnim udžbenicima Srbi su apsolutno zlo

Istakao je ovo u intervju za “Glas” profesor istorije na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Banjaluci Dragiša Vasić koji je posljednjih godina istraživao upotrebu i zloupotrebu istorije, uključujući i nastave savremene istorije, u funkciji bošnjačke ideologije i politike. Osvrćući se na nedavne žustre reakcije iz FBiH koje su izazvane izmjenama nastavnog programa istorije za deveti razred osnovnih škola u Srpskoj, odnosno sadržajima koji se odnose na izučavanje rata u BiH 1992 - 1995. godine, Vasić naglašava da kritičari ne vide ili ne žele da vide velike mane nastavnih programa i udžbenika najnovije istorije u FBiH.

- Kritizeri nisu didaktičari i istoričari, već uglavnom političari, politički analitičari i novinari, koji očigledno ne razlikuju ni osnovne didaktičke pojmove. Neki od njih su napali i sadržaj postojećeg udžbenika istorije za deveti razred, čiji sam autor. Taj udžbenik su pojedini mediji predstavili kao novi, iako je u upotrebi od 2018. godine i pisan je po nastavnom programu koji je važio do ovogodišnjih izmjena - kazao je Vasić.

GLAS: Šta je sa udžbenicima istorije u FBiH, na koji način se u tom entitetu đacima prezentuju istorijske lekcije?

VASIĆ: Građanski rat 1992 - 1995. godine, koji je u njihovoj interpretaciji agresija na BiH, sagledali su izrazito monoperspektivno. Izdvojili su svega nekoliko zbivanja i prostora (dio Sarajeva, Srebrenica jula 1995) iz konteksta propasti Jugoslavije i rata u BiH, pri tome su manipulisali istorijskim izvorima i utvrđenim činjenicama i nisu poštovali didaktičke principe naučne zasnovanosti nastave i njene prilagođenosti uzrastu učenika. Takva interpretacija ratnih dešavanja agresivno se nameće drugima, što je vidljivo u reakcijama iz bošnjačke sredine na bilo kakve izmjene nastavnih programa i udžbeničkih sadržaja savremene istorije u Republici Srpskoj.

GLAS: U kojim konkretno udžbenicima u FBiH se izvrću ili prikrivaju istorijske činjenice?

VASIĆ: Različita polazišta u sagledavanju istorije BiH uzrokovana su vjekovnim nasljeđem, posljedicama građanskog rata i društvene stvarnosti zemlje tri konstitutivna naroda i dva entiteta. Ona nisu problem ako je interpretacija istorijskog razvoja u školama čvrsto utemeljena na didaktičkim principima, u prvom redu principu naučne zasnovanosti nastave. O iznevjeravanju ovog principa u nastavi historije i povijesti u BiH svjedoči više primjera. Tako u udžbeniku historije za deveti razred, koji se koristi u cjelokupnom bošnjačkom obrazovnom sistemu, Gojkomir Glogovac opisan je kao “prvi vitez bosanskohercegovačkih jedinica i nosilac visokog odlikovanja austrougarske vojske - ordena Marije Terezije”. Inače Glogovac, navodno Srbin porijeklom iz Hercegovine, odlikovan je zbog ubijanja velikog broja srpskih vojnika u austrougarskoj ofanzivi na Srbiju 1914. godine. Takođe, u udžbeniku su nađene i pohvalne riječi za “13. SS ili Handžar diviziju”, a prećutani grozni zločini koje su počinili njeni pripadnici. Nadalje, u udžbeniku historije za deveti razred i njegovoj dopuni, Dejtonski mir, Republika Srpska i uopšte ustavni poredak BiH su nepravda za žrtve rata koju treba ispraviti.

Po gimnazijskom udžbeniku za četvrti razred u Drugom svjetskom ratu desio se “četnički genocid nad Muslimanima”, dok su istovremeno u NDH trajali “progoni srpskog i jevrejskog stanovništva”.

U “Nastavnom materijalu” koji se koristi u više kantona kao dopuna udžbenika historije za deveti razred neumjesno se poredi stradanje muslimana/Bošnjaka u ratu 1992 - 1995. sa holokaustom. Tako su uporedo postavljene, između ostalih, fotografije nacističkog logora smrti Buhenvald i logora Trnopolje kod Prijedora. Snimak mršavog logoraša pored žice u Trnopolju objavljen je 1992. godine na naslovnicama brojnih časopisa i listova na Zapadu, a danas se u stručnoj literaturi navodi kao primjer manipulacije fotografijom. Jedan od autora tog “Nastavnog materijala” je nastavnik u OŠ “Alija Nametak” u Sarajevu. Nametak je bio jedan od najaktivnijih književnika i javnih ličnosti u Nezavisnoj državi Hrvatskoj, a koji je u svojim tekstovima odobravao likvidacije Srba.

GLAS: Ima li još primjera glorifikovanja zločinaca u obrazovnom sistemu FBiH?

VASIĆ: Jedna od osnovnih škola u Sarajevu zove se “Mustafa Busuladžić”, po vodećem pripadniku organizacije “Mladi Muslimani”. Zbog aktivnog profašističkog djelovanja partizani su ga 1945. likvidirali. Uklanjanje njegovog imena iz naziva škole svojevremeno su tražile ambasade SAD i Izraela. Donedavno u školama gdje se nastava izvodi na hrvatskom jeziku u upotrebi su bili udžbenici povijesti čiji autor je sljedbenik ideologije Ante Pavelića, o čemu svjedoči njegova objavljena fotografija ispod portreta Pavelića i zastave zločinačke NDH.

Iako nastava treba strogo da se zasniva na nauci, u FBiH se organizuju đačke ekskurzije u “Bosansku dolinu piramida”, jedan od najpoznatijih pseudonaučnih projekata u Evropi.

GLAS: Na koji način Srpska može i treba da se bori sa takvim pojavama?

VASIĆ: Politika prošlosti koja se nastoji kreirati u Sarajevu dio je šire politike unitarizacije i centralizacije BiH, odnosno potčinjavanja Srba i Hrvata, koja se vodi od 1992. godine, pa i ranije. U zapadnim centrima moći ta politika i takvo tumačenje istorije uglavnom nailazi na odobravanje, jer je u skladu sa njihovom politikom na Balkanu. U Srpskoj moramo biti svjesni ovih pojava, dobro ih upoznati i suprotstaviti im se. Kada je riječ o nastavnim programima, udžbenicima i izvođenju nastave istorije oni se moraju strogo zasnivati na rezultatima istoriografije široko prihvaćenim od naučne kritike. Naučni pristup podrazumijeva sagledavanje istorijskih pojava u kontekstu, tj. uzimanje u obzir zbivanja pojava, procesa i ideja koji su prethodili i koji su se zbivali istovremeno u bližem i širem okruženju. Istinskih naučnih rezultata, kada je u pitanju izučavanje građanskog rata u BiH, još je malo zbog nedovoljne dostupnosti arhivskih i drugih izvora, kao i nezavršenosti mnogih pojava i procesa. Na našim javnim univerzitetima izučava se i istorija Republike Srpske. Veći broj istraživača objavilo je posljednjih godina više vrijednih knjiga i naučnih članaka na ovu temu. Njihova dostignuća potrebno je pretočiti u nastavu istorije. Nisam siguran da se to izvodi na kvalitetan način. Stoga, aktuelne promjene nastavnog programa za deveti razred trebaju ozbiljnu, stručnu i dobronamjernu kritiku didaktičara, kao i istoričara koji se bave istorijom Republike Srpske.

GLAS: Koliko je po jedno društvo i buduće generacije porazno izvrtanje ili prećutkivanje istorijskih činjenica?

VASIĆ: Neko mudar svojevremeno je kazao da pisati pogrešne istorije jednako je kao crtati moreplovcima pogrešne karte.

GLAS: Kakav je Vaš stav o konstantnoj težnji Bošnjaka da svijetu prezentuju isključivo “svoju istoriju” neprestano forsirajući priču o “agresoru i žrtvi”?

VASIĆ: Jednu naciju čvrsto povezuje sjećanje na zajedničke žrtve, a još čvršće mržnja prema vinovnicima kolektivnih patnji. Otuda se toliko potenciraju zločini iz prošlog rata. Otuda su samoviktimizacija i srbofobija među glavnim karakteristikama bošnjačkog istorijskog narativa. Za bošnjačkog istoričara Envera Redžića “opasno je po narod ako mit genocida postane značajka i refleks njegove istorijske svijesti, jer se pokazalo da mit istorijske tragike sprečava da racionalno gledište i odnos dođe do izražaja u načinu života i duhovnosti naroda”. U tajne istorije BiH, pored književnika Ive Andrića, vjerovatno je najdublje pronikao istoričar Milorad Ekmečić. Po njegovom mišljenju, “mitologizovana istorija je gora od gorkih istorijskih istina koje jednom narodu ne idu u prilog.”

Pseudonauka

GLAS: Koliko je javnost upoznata sa izvrtanjem istorijskih činjenica u FBiH i prezentovanjem lažne istorije?

VASIĆ: O zloupotrebi nastave istorije u drugom entitetu malo je i uglavnom površno govoreno i pisano. Kada je u pitanju ekspanzija pseudonauke, a posebno pseudoistorije, u bošnjačkoj sredini, ona privlači sve veću pažnju stručne javnosti. Američka naučnica Tera Pruit je na slavnom Univerzitetu Kembridž odbranila doktorsku tezu u kojoj se uveliko bavila pseudonaučnim fenomenom “bosanskih priramida”. Univerzitetski profesor iz Londona Zoran Milutinović napisao je knjigu o osporavanju Ive Andrića od bošnjačkih nacionalista i islamista. Takođe nedavno su mladi istoričari iz Banjaluke Milena Mihaljević i Dejan Došlić objavili knjigu o zloupotrebi i zanemarivanju ljiljana kao heraldičkog simbola. Temom upotrebe i zloupotrebe istorije u BiH bave se i profesor iz Sidneja Danijel Džino i politikolog iz Zagreba Marija Kasapović. Ovu temu je obrađivalo i više bošnjačkih naučnika, ali su u svojoj sredini skrajnuti.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.