ANALIZA Brisel u strahu od koalicije dviju dama
BRISEL - Izbori za Evropski parlament, koji se u 27 zemalja članica Evropske unije održavaju od 6. do 9. juna, mogli bi u dobroj mjeri preoblikovati Evropu, utičući na sve, od načina na koji se rješavaju klimatske promjene, preko roditeljskih prava i identiteta, do toga ko je dobrodošao na kontinent, a ko nije, ali i ko bi i na koji način mogao voditi spoljnu politiku Evropske komisije u narednih pet godina.
Mnogi smatraju da se radi o istorijskim izborima, jer bi se prvi put desničarske stranke, a nakon udruživanja, mogle naći u poziciji da imaju značajnu, a možda i nezaobilaznu ulogu prilikom odlučivanja o važnim temama. Ukazuju i da će ovo biti dobra prilika, odnosno najbolji lakmus papir da se vidi kako građani 27 zemalja članica Evropske unije ocjenjuju dosadašnje nacionalne politike svojih vlada, ali i onih koje su vođene od strane još aktuelne briselske administracije.
Otklon udesno
Od početka godine brojne ankete ukazuju da bi Identitet i demokratija, kao politička grupacija stranaka desnice, odnosno takozvanih suverenista, kojoj pripadaju i Nacionalno okupljanje Marin le Pen i Liga Matea Salvinija, kao i ECR, u kojoj su dominantne stranke Braća Italije italijanske premijerke Đorđe Meloni, poljska Pravo i pravda i španski Voks, mogle da značajno povećaju broj poslaničkih mjesta. Na ovo ukazuju i sva dosadašnja istraživanja sprovedena u Francuskoj, ali i nacionalni izbori održani u Grčkoj, Španiji, Holandiji, Slovačkoj, Mađarskoj i Italiji, koji su pokazali taj otklon udesno. Koliki bi taj pomak mogao i biti, odnosno “potresti” EU i ugroziti dosadašnju većinu koju drže - Evropska narodna partija (ENP), socijaldemokrate lijevog centra (SiD) i liberalno-centristička Obnovimo Evropu, znaće se tek nakon izbora, kada budu zatvorena biračka mjesta i prebrojani glasovi. Jedna od nedoumica je - kako bi se taj desni blok mogao postaviti kada je riječ o dosadašnjem evropskom kursu bezrezervne pomoći Ukrajini, ali i prema SAD, odnosno da li se i koliko Vašington može ubuduće smatrati pouzdanim saveznikom.
Evropski konzervativci i reformisti i Identitet i demokratija, dvije najjače desničarske grupacije, prema ocjenama analitičara mogli bi dobiti značajan broj mjesta u EP. U toj grupaciji su još Alternativa za Njemačku, kojoj se predviđa minimum 16 mandata, Fides mađarskog premijera Viktora Orbana, koji bi trebalo da ima 10, francuska Rekonkvista sa pet, poljska Konfederacija sa šest i Bugarska stranka za preporod sa tri mandata. I bivši poljski premijer Mateuš Moravjecki ostavio je otvorena vrata za moguće spajanje njegove evroskeptične političke grupacije i krajnje desnice u EP.
Otvoreni poziv
Predsjednica francuskog Nacionalnog fronta Marin le Pen već je u nekoliko navrata poslala poziv italijanskoj premijerki Đorđi Meloni da formiraju ultradesničarsku supergrupu u parlamentu i tako postanu jedna od vodećih političkih snaga. Melonijeva joj je odgovorila da je otvorena za saradnju sa bilo kojom stranom na desnici, poručujući da očekuje da će dugogodišnja koalicija između EPP i SiD konačno biti osporena, te da će desni blok postati atraktivniji koalicioni partner od Zelenih. Podršku eventualnom udruživanju Melonijeve i Le Penove pružio je i mađarski premijer Viktor Orban, navodeći da bi ovo partnerstvo “moglo biti dovoljno da preoblikuje konfiguraciju evropske desnice, ali i skine sa trona EPP”. Ove dvije države, inače, popunjavaju 157 stolica u EP.
Interesantno, Orban i Marin le Pen su najveći protivnici dosadašnje politike EU prema Ukrajini, otvoreno se protiveći slanju oružja, za koje smatraju da samo produžava rat i agoniju kako ljudi u Ukrajini, tako i u evropskim zemljama. Druga zanimljivost, a koja bi mogla ići naruku desničarima, jeste da se širom Evrope dešavaju masovni protesti nezadovoljnih farmera koji krive poljoprivrednu politiku Brisela za svoje nevolje.
Ključne teme
Bivši diplomata Ognjen Pribićević kaže da je gotovo sigurno da će Evropa nakon ovih izbora otići udesno. Kako je pojasnio, ključno pitanje neće biti rat u Ukrajini, već svakodnevni život unutar Evropske unije, a što se prije svega odnosi na sve veću društvenu polarizaciju, osiromašenje značajnog dijela društva i pitanje migranata koji ugrožavaju identitet Evrope. Slično mišljenje dijeli i profesor Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Banjaluci Miloš Šolaja, navodeći kako će ovi izbori sigurno biti više nego interesantni.
Prema njegovim riječima, sve veći je broj ljudi koji se sve otvorenije protive politikama koje njihove vlade vode, ali i briselski zvaničnici, poput Ursule fon der Lajen koja ne krije da joj je želja da i dalje ostane na mjestu predsjednika Evropske komisije, poziciji na koju otvoreno puca i francuski diplomata Šarl Mišel.
- Sve ovo ukazuje da postoji ozbiljna kriza. Vlade ne nude adekvatna rješenja za mnoga sporna društvena, ekonomska i socijalna pitanja. Vjerujem da će ovi izbori zbog svih ovih spornih tema, ali i rata u Ukrajini, mobilisati veći broj glasača nego inače. Ovu situaciju će sigurno pokušati da iskoriste ultradesničarske snage. Ali, i pored toga, nisam baš uvjeren da bi one mogle značajnije ugroziti dosadašnji odnos snaga unutar Evropske unije, odnosno parlamenta, koji će i dalje ostati pod kontrolom ENP i njenih članica - kaže Šolaja.
Profesor geopolitike Srđan Perišić, međutim, navodi kako se bespotrebno uveličava značaj EP, ali i da je pogrešno desničarske partije tako nazivati, te da je daleko ispravnije dati im etiketu suverenista.
- Mnogi polažu nadu da će ta suverenistička politika nadvladati globalističku. Oni će sigurno ostvariti dobar rezultat, ali ne i dovoljan da bi mogli nešto značajnije promeniti unutar EP. Te snage danas se nalaze pod strašnim udarom. Pogledajte samo šta se radi sa AFD-om u Nemačkoj. Kada je u pitanju eventualna koalicija Le Penove i Melonijeve, nisam baš optimista. Ne verujem da će italijanska premijerka pristati na tako nešto. Neće joj dozvoliti globalisti. Da se pita samo Mateo Salvini, tako nešto bi bilo moguće - kaže Perišić.
Procedure
Procjenjuje se da u Uniji ima oko 373 miliona birača sa pravom glasa od kojih, prema nedavno sprovedenoj anketi, čak 71 odsto planira da glasa. Na posljednjim izborima 2019. bila je znatno manja izlaznost - 50,7 procenata. Doduše, i to se smatralo dobrom izlaznošću, jer se prvi put od uvođenja direktnih izbora za EP 1979. taj broj povećao, prekinuvši loš trend stalnog pada broja građana koji su izlazili na birališta. Naravno, ti brojevi se znatno razlikuju u državama članicama. U Belgiji i Luksemburgu, gdje je glasanje obavezno, skoro 90 odsto ih je izašlo na birališta prije pet godina, a u Češkoj Republici samo 28 procenata i 22 u susjednoj Slovačkoj.
Novoizabrani poslanici će nakon izbora formirati političke grupacije na osnovu zajedničkih političkih uvjerenja. Svaka politička grupacija u EP mora da ima najmanje 23 poslanika iz sedam zemalja EU.
Do novog mandata na staroj funkciji Fon der Lajenova ima dvije velike političke prepreke. Prvo, treba da dobije podršku kvalifikovane većine od 27 lidera EU za stolom Evropskog savjeta na postizbornom sastanku krajem juna. Drugo, mora da obezbijedi najmanje 361 glas od ukupno 720 poslanika EP tokom tajnog glasanja. Minimalna starost za glasanje u većini zemalja je 18 godina, ali u Njemačkoj, Austriji, Malti i Belgiji mogu da glasaju i oni koji imaju 16 godina. U Grčkoj je minimalna starosna granica za glasanje 17 godina, dok u Mađarskoj oženjeni ili udati mogu da glasaju nezavisno od svojih godina. Glasanje na izborima obavezno je u Belgiji, Bugarskoj, Grčkoj i Luksemburgu. Samo u Estoniji moguće je onlajn glasanje, dok je u većini zemalja, osim u Češkoj, Irskoj, Malti i Slovačkoj, dozvoljeno glasanje iz inostranstva.
Broj mjesta
Broj poslanika iz svake zemlje u Evropskom parlamentu zavisi od njenog broja stanovnika, pa će tako Njemačka imati 96 poslanika, Francuska 81, Italija 76, Španija 61, a Poljska 53, dok će najmanje, po šest poslanika, imati Kipar, Luksemburg i Malta.
Raspodjela snaga
Na izborima učestvuju nacionalne političke stranke, ali kada budu izabrani poslanici, većina se odlučuje da postane dio transnacionalnih političkih grupacija, kojih trenutno ima sedam: Evropska narodna partija (EPP), Progresivni savez socijalista i demokrata (SiD), Obnovimo Evropu, Evropski konzervativci i reformisti (ECR), Identitet i demokratija (ID), Zeleni-Evropski slobodarski savez i Evropska ujedinjena ljevica - Nordijska zelena ljevica. Pored njih, postoje poslanici i partije koji nisu povezani ni sa jednom većom političkom grupacijom.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
