Tri decenije od Pada crnog jastreba, fijaska intervencije u Somaliji

OUN su tom misijom koja je trajala od marta 1993. do marta 1995. pokušale da utiču na smirivanje prilika u Somaliji, zemlji razorenoj građanskim ratom, sukobima klanova, kao i nasleđenom teškim bijedom.

Somalija je zemlja vječitog siromaštva, izuzetno suva zona, polupustinja velikim dijelom, ali strateškog značaja na Rogu Afrike, na obali Indijskog okena, nedaleko od Bab el Mandeba. Podeljena je tradicionalno na plamena odnosno klanove, nerijetko teško sukobljene polunomadske grupacije, iako svijest o zajedničkom nacionalnom identitetu Somala nesumnjivo postoji. 

Bilo je to takoreći nerazmrsivo klupko teških sukoba koje na kraju nisu uspjele da razriješe ni Ujedinjene Nacije, ni vojna interevencija SAD. Povukli su se pošto je postalo jasno da su predviđene misije doživjele fijasko.

Ambiciozno zamišljena misija Ujedinjenih Nacija, u skladu s težinom tamošnjih okolnosti, sadržala je u sklopu UNOSOM II čak 30.000 ljudi, od čega su 22.000 bili pripadnici vojnih formacija niza zemalja, njih čak 40. Kontigent SAD sačinjavalo je 1.167 lica.

Trupe SAD intervenisale su tada u Somaliji u pokušaju da unište otpor odnosno vladavinu najistaknutijeg predvodnika somalske gerile generala Mohameda Faraha Aidida. Međutim, poslije borbi tog i narednog dana, 3. i 4. oktobra 1993. uz brojne žrtve, američki komandosi su za izvjesno vrijeme odustali, napustivši teritoriju te zemlje.

Događaj koji je zaprepastio svijet, zbog činjenice da su se somalski gerilci uspješno suprotstavili najelitnijim trupama SAD (Delta Fors) nanijevši im znatne gubitke, poslužio je kao predložak za zapaženu knjigu autora Marka Boudena, zapravo prvobitno feljton publikovan u listu Filadelfija inkvajer, za koji je Bouden radio. Potom je uslijedio i istoimeni film Ridlija Skota "Pad crnog jastreba".

Pošto su odgovarajuće službe pri vojnim formacijama SAD dobile informaciju da se dva visokorangirana pripadnika Nacionalne alijanse generala Mohameda Aidida nalaze na poziciji u centru Mogadiša, gdje je prethodno isplaniran upad s namerom da se oni zarobe, uslijedio je pokret trupa SAD u popodnevnim satima 3. oktobra 1993.  

Riječ je bila o Aididovom savetniku Avaleu i njegovom ministru spoljnih poslova Saladu. Namjera je bila da se munjevitom akcijom elitnih formacija, oni zarobe i odmah izvuku iz Mogadiša.

Mohamed Farah Aidid (1934 - 1996) tada lider Nacionalne alijanse Somalije, bio je general vojske Somalije, blizak saradnik dugogodišnjeg (1969 – 1991) čelnika te zemlje Mohameda Sijada Barea (1909 - 1995). Školovao se u Italiji i Sovjetskom Savezu, gdje je završio Frunze vojnu akademiju. Bio je visokopozicionirani policijski oficir još u vreme italijanske uprave, do 1960.

Prema planu, u operaciji tog 3. oktobra trebalo je da učestvuje 160 SAD rendžera i pripadnika jedinice Delta, sa 12 vojnih vozila i 19 helikoptera tipa UH-60 Blek Huk kao i MH6. Ideja je bila, munjevit helikopterski upad, zarobljavanje Avalea i Salada, i zatim brzo izvlačenje van urbane zone kolonom vojnih vozila put baze trupa SAD. Intrevenciju su sprovodili pripadnici elitne Delta jedinice, a konvoj je trebalo da obezbijede rendžeri.

Operacija je započela uspješno. Upad u zgradu u centru, kod pijace Bakara, gde su se našle mete akcije, obavljen je munjevito. Dvadeset minuta nakon početka operacije Salad i Avale su zarobljeni. Brzina i iznenađenje su dali rezultate.

Uslijedio je međutim potom preokret. Prije svega, tokom zaposjedanja prostora oko objekta koji je bio meta, jedan pripadnik Delta je ispao iz helikoptera. Ubrzo počinje opšta pucnjava. Paralelno, dolazak kolone vozila koja je trebalo da brzo izvuče Amerikance i zatočenike u bazu van grada, onemogućen je barikadama i napadima. Odnosno, bitno je usporen.

Koristeći protivoklopne raketne bacače uspješno, Somalcima uspijeva da obore dva helikoptera tipa UH-60 Blek Huk. Pripadanik Delta Majkl Duran je zarobljen.

Uslijedio je pravi rat na ulicama Mogadiša, uz brojne žrtve. Dijelu vojnika SAD je uspjelo da se izvuku iz grada u bazu, ali u Mogadišu je ostalo odsječeno približno stotinu Amerikanaca.

Pomoć koja je iz baze poslata nije uopšte uspjela da se probije kroz mrežu preprečenih ulica Mogadiša, sve vrijeme izložena jakoj vatri. Tako da su preostali američki vojnici, okruženi u gradu, noć proveli dijelom u borbi, nadajući se pomoći.

Negdje u jutranjim satima 4. oktobra, vojna grupacija sastavljena od Amerikanaca, Pakistanaca i Malezijaca, pod borbom se probila do okruženih američkih vojnika koji su noć proveli u Mogadišu. Uslijedilo je potom izvlačenje van grada u bazu. 

Prema zvaničnim podacima, poginulo je 18 vojnika SAD, dok su 73 ranjena.

Posljedica je bio odustanak Vašingtona od daljeg prisustva u akciji hapšenja generala Aidida, što je bio glavni vojni cilj.

Posebno su snimci razvlačenja tijela američkih vojnika ulicama Mogadiša izazvali šok i reakciju koja je dovela do povlačenja iz Somalije. Zarobljeni Majkl Duran oslobođen je poslije 11 dana.

General Mohamed Farah Aidid bio je predsjednik Somalije od juna 1995. do 1. avgusta 1996, kada je umro poslije ranjavanja u sukobu klanova.

Nestabilno stanje, građanski sukobi i sepratne pobune u Somaliji nisu okončani do danas. Ta zemlja postala je simbol divlje piraterije uz obale Roga Afrike.

Zanimljivo i paradoksalno, Husein Mohamed Farah, sin generala Aidida, emigrirao je u SAD, gdje je stekao tamošnje državljanstvo i čak postao marinac u američkoj vojsci.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.