Ana Brnabić na čelu skupštine: Šta to govori o podjeli vlasti

Poslije skoro sedam godina na čelu vlade, Ana Brnabić je izabrana za predsjednicu skupštine Srbije, odnosno 'preletjela' je s jedne na drugu granu vlasti, što se i ranije dešavalo na srpskom političkom nebu.

Kada ju je za novu funkciju predložilo Predsedništvo vladajuće Srpske napredne stranke, premijerka koja ima duži staž na vlasti nego u stranci, rekla je da će to za nju biti veliki izazov i da mora mnogo da uči.

“Ovo je sada potpuno drugačiji posao i ja počinjem da učim od večeras”, rekla je Brnabić.

PoslIJe trodnevne burne rasprave, Ana Brnabić je u srijedu, 20. marta izabrana za predsJednicu skupštine, podržana glasovima poslanika Srpske napredne stranke, Socijalističke partije Srbije i drugih u vladajućoj koaliciji koja ima apsolutnu većinu u parlamentu.

Ustav Srbije predviđa princip podJele vlasti na tri grane - izvršnu (vlada), sudsku i zakonodavnu (skupština) koje bi trebalo jedna drugu kontrolišu.

Međutim, taj princip je narušen predominacijom vladajuće partije, ocjenjuje Zoran Krstić, profesor Fakulteta političkih nauka.

“Po Ustavu postoji podela vlasti, ali izvršna vlast praktično kontroliše i sudsku i zakonodavnu vlast u Srbiji”, kaže on.

Poslanicima u skupštini bi, po pravu, ministri trebalo da odgovaraju na pitanja i polažu račune, ali je u praksi je to rijetko bio slučaj.

“Nema govora o istinskoj kontroli ministara koji dolaze iz partijskih vrhova u odnosu na poslanike, koji pripadaju partijskoj bazi”, kaže Krstić za BBC na srpskom.

Brnabić nije prva zvaničnica koja prelazi iz jedne u drugu granu vlasti.

Posle višegodišnje ministarske karijere, Ivica Dačić je došao na čelo parlamenta 2020. godine.

“To je politika rotacije, tako će vjerovatno biti i prilikom formiranja Vlade, biće isti ljudi - ministri sa drugim resorima.

“Reč je o sprezi partijskog i državnog vrha i partijskoj eliti koja samo menja pozicije”, ocjenjuje Krstić, profesor uporedne politike.

Šta radi predsjednik Parlamenta?

Ana Brnabić je izborom za predsjednicu skupštine postala prva među jednakih 250 narodnih poslanika i drugi čovjek po moći u državi.

Dok je uobičajeno zadužen da vodi sjednice parlamenta, predstavlja ovu instituciju i raspisuje predsedničke i lokalne izbore, u vanrednim okolnostima prvi čovjek Skupštine preuzima i predsjedničku ulogu - kada je predsjednik Republike sprečen da je obavlja, ili nije izabran.

Takvih primjer je bilo u novijoj istoriji Srbije - Nataša Mićić, koja je bila na čelu skupštine, 29. decembra 2002, postala je vršiteljka dužnosti predsednice Srbije pošto ni tokom dva izbora nije izabran nasljednik Milana Milutinovića.

Poslije ubistva premijera Srbije Zorana Đinđića 12. marta 2003, kao predsjednica je proglasila vanredno stanje i pokrenula akciju Sablja u kojoj je privedeno i uhapšeno više od11.000 osumnjičenih za umješanost ili povezanost sa atentaom.

Za izbor predsjednika skupštine potrebna je prosta većina od 250 poslanika, a i u novom sazivu parlamenta većinu ima SNS.

“Predsednik parlamenta je spiker koji predsedava sednicama i kreira diskusiju.

“Moć predsednika parlamenta ne izvire iz Ustava već iz partijske hijerarhije”, napominje Krstić.

Zašto je važna podjela vlasti?

Podjela vlasti predstavlja koncept raspodele nadležnosti između tri grane vlasti, a poenta je spriječiti da pojedinac ili grupa ljudi donosi zakone, odlučuje o njihovoj primeni i na osnovu njih i sudi.

Zato jedan čovek ne može istovremeno biti i poslanik i ministar i sudija, već samo jedno od toga.

U Srbiji je Narodna skupština nosilac zakonodavne, a vlada - sastavljena od premijera i ministara - izvršne vlasti.

Mreža sudova čini treću granu vlasti i sudska vlast je nezavisna.

Između njih bi trebalo da postoji ravnoteža i međusobna kontrola.

Nije samo u Srbiji

To što je u Srbiji “vladajuća partija praktično zaposela državne strukture i sve institucije i Vladu, parlament i sud”, nije rijetko, smatra politikolog.

Narušen princip podjele vlasti kao tendencija postoji u mnogim državama u regionu.

“Postoji dominacija partijske elite i izvršne vlasti u Mađarskoj, Hrvatskoj, Crnoj Gori.

“Zbog nedostatka demokratske kulture je to mnogo vidljivije ovde, nego u zapadnim sistemima, gde toga isto ima, ali tamo mehanizmi kontrole ipak ograničavaju (francuskog predsednika) Makrona ili (nemačkog kancelara) Šolca”, kaže Krstić.

Evropske države počele su da uvode podjelu vlasti poslije Francuske revolucije 1789. godine.

Tvorac ove ideje je francuski filozof Šarl Monteskje.

Međutim, u nekim zemljama, od socijalističkih do pojedinih načelno demokratskih, koje su ustavom propisale da će vlast biti podjeljena, bilo je perioda u kojima je u stvarnosti nije bilo, jer su sve poluge moći držale političke stranke ili njihove vođe.

U totalitarnim sistemima - nacističkim i fašističkim - podjela vlasti nije čak ni bila proklamovana.

Podjele vlasti danas nema u Ujedinjenim Arapskim Emiratima, Saudijskoj Arabiji, Sjevernoj Koreji, kao i u nekim afričkim državama u kojima praktično, i pored ustava, postoje diktatorski režimi.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.