Mogao je biti bilo šta, ali bio je i ostao rokenrol

Ovim riječima novinar, pisac i muzičar Branko Rosić opisao je značaj lika i djela pokojnog Bore Đorđevića za domaći rokenrol. Frontmen grupe “Partibrejkers” Zoran Kostić Cane kaže da je lider “Riblje čorbe”, bio veliki čovjek rokenrola.

- Boro je bio veliki čovek rokenrola, veliki pevač, mnogo dobrih pesama napisao je u životu. Mnogo mi je žao i veoma sam tužan - rekao je Cane. Nekadašnja Borina koleginica iz grupe “Suncokret”, glumačka diva Gorica Popović kaže da je Bora bio veliki umjetnik, pjesnik, sjajan muzičar i da je  živio rokenrol, obožavajući scenu i nastupe.

Ove riječi su samo dio oproštaja i panegirika kojima se kolege,  publika i poštovaoci širom regiona opraštaju od legendarnog rokera i frontmena grupe “Riblja čorba”, koji je preminuo  u 72. godini života u Ljubljani nakon teške borbe sa opakom bolešću pluća.

Tokom života Bora je ostavio neizbrisiv trag u srpskoj muzici, stvorio je brojne hitove, a njegova životna priča je prepuna turbulencija, uspona i padova, tragedija, trijumfa, jedna vrsta muzičke paradigme sudbine regiona, u kojem je potekao kao mlad umjetnik i umro kao rok legenda.

Karijeru je počeo u Čačku, svirajući u lokalnim sastavima, potom je ekspresno otišao za Beograd tokom srednje škole zbog mladalačkih problema sa zakonom, gdje je nakon završene srednje škole i propalih glumačkih pokušaja prešao na učenje muzičkog zanata u akustičarskim sastavima “Zdravo”, “Suncokreti” i “Rani mraz”. Ipak, forma akustičarskog folk zvuka bila je previše mirna za Borin neukrotiv duh i opore ulične stihove pa je zajedno sa članovima grupe “SOS”, basistom Mišom Aleksićem, gitaristom Rajkom Kojićem i bubnjarem Vickom Milatovićem, 15. avgusta 1978. godine, osnovao grupu “Riblja čorba”, koja je uskoro pojačana drugim gitaristom Momčilom Bajagićem Bajagom. Tada je objavila prvi singl “Lutka sa naslovne strane” i ostalo je legenda.

Tokom 46 godina karijere snimili su 20 studijskih albuma i osam živih izdanja, na kojima su zabilježeni klasici poput pjesama “Lutka sa naslovne strane”, “Nemoj srećo, nemoj danas”, “Ostani đubre do kraja”, “Pekar, lekar, apotekar”, “Kada hodaš”, “Na Zapadu ništa novo”, “Pogledaj dom svoj anđele”, “Jedino moje”, “Dva dinara druže”, “Amsterdam”, “Ljubav ovde više ne stanuje”, “Poslednja pesma o tebi” i brojne druge na kojima je grupa uspješno spojila žestoki hard rok zvuk i uticaje akustičnog roka sedamdesetih, u specifičan autorski izraz, koji je predstavljao idealnu muzičku pratnju za proživljenu i strastvenu uličnu poetiku Bore Đorđevića.

Krajem sedamdesetih preko noći je “Riblja čorba” od lokalnog beogradskog sastava postala autentični narodski bend, a Bora ultimativni rok heroj jugoslovenskog lumpenproleterijata od Vardara do Triglava. Onog sloja stanovništva koji je jednom nogom ili, bolje rečeno, gepekom svog “stojadina” i “fiće” svake nedjelje bio u rodnom selu, a drugom u urbanim ulicama socijalističkih gradova tokom radnih dana. Borinu publiku činila su bezimeni pripadnici samoupravne radničke klase, hiljade i hiljade stolara, bravara, tokara, zidara, taksista, konobara, pekara, kojima je naglašeni urbani zvuk bendova novog talasa bio previše radikalan, a pastirski rok “Bijelog dugmeta” previše vukao na selo iz kojeg su pobjegli u “veliki prljavi grad”. Borino hrapavo režanje i urlanje iz stomaka stihova o pokvarenim ženama, urbanoj usamljenosti i crnohumornom viđenju svijeta, uz silovitu i energičnu hard rok svirku grupe, ako ništa drugo bili su prirodni saundtrek uz par vinjaka nakon završene smjene. Svi ti gubitnici munjevite jugoslovenske tranzicije iz ruralne u urbanu industrijsku sredinu, koji nisu uspjeli ostvariti socijalistički san, već su ostali niže kvalifikovana radna snaga samoupravnog sistema, pronalazili su se u Borinim stihovima brzo i lako kao pogledom u ogledalo, dok je silovita muška estetika svirke i dramatičnih emocija u zvuku prirodno pronalazila put do srca publike, koja je na neki način odskakala iz prirodne baze njihove publike.

Siloviti uspjeh nakon tri prva albuma “Kost u grlu” (1979), “Pokvarena mašta i prljave strasti” (1981) i “Mrtva priroda” (1982) doveo je do jednako silovitog pada, praćenog brojnim problemima unutar grupe, što uz obilje alkohola i narkotika u njihovim redovima, svakako nije pomoglo stabilizaciji pa se prva postava grupe razilazi 1984. godine, odlaskom Kojića i Bajage iz grupe. Ipak, već otpisani Bora ponovo se diže iz kafanskog pepela, dovodi gitariste Zorana Božinovića Džindžera i Nikolu Čuturila, s kojima 1985. godine snima album “Istina” i na njemu pjesmu koja će u svakom pogledu obilježiti život i karijeru Bore Đorđevića, upisujući ga definitivno u muzičku vječnost.

Mračna himna jednog vremena i labudova pjesma jedne države, koja nije bila svjesna da broji posljednje dane, numera “Pogledaj dom svoj, anđele” dobila je ime po istoimenom romanu Tomasa Vulfa, a Đorđević je svojevremeno objasnio da se pjesma sama pisala, predstavljajući sudbinu pojedinca u sistemu dehumanizovanih  institucija.

- Pesma “Pogledaj dom svoj, anđele” nastala je neobično, jer se sama pisala. Otišla je mimo moje volje, slike su same dolazile. Nije baš najpravilnija rima, ali tako mi je došla. Jako sam je dugo pisao kako bih bio sasvim zadovoljan svakom rečju. I onda je pesma imala svoj život. Na svakom mestu različito zvuči,  kada je bend svira, kada je peva hor i svira simfonijski orkestar, različito zvuči u razrušenom Vukovaru, gde su u publici bila samo deca, različito zvuči u Štrpcu na Kosovu i Metohiji - ispričao je svojevremeno Đorđević.

U svakom slučaju vratila je bend i Boru u sami vrh domaćeg rokenrola, gdje se grupa uspješno održavala albumima “Osmi nervni slom” (1986), “Ujed za dušu” (1987) i “Priča o ljubavi obično ugnjavi” (1988), ali je Bora, uz brojne probleme sa cenzurom i provokacijama na račun sistema, svojim žestokim izjavama i sve radikalnijim političkim stavovima, dodatno dizao prašinu u medijima, često na vlastitu štetu. Bend albumom “Koza Nostra” objavljenim početkom devedesetih polako ulazi u fazu karijere, gdje je bilo sve manje dobrih pjesama, a sve više Borinih političkih obračuna sa neistomišljenicima od Vardara do Triglava. Raspad države dodatno otežava situaciju gdje su njegove brzopotezne podrške političarima u rasponu od Miloševića, Karadžića i Arkana do Koštunice, okretale dio fanova iz drugih nacionalnosti protiv njega, dok ga je drugi dio neumjereno glorifikovao kao srpskog nacionalnog heroja. Ipak, teško je bilo osporiti da je Bora u ratu bio jedan od rijetkih koji je ostao uz svoj narod u dobru i zlu, iskreno dijeleći sa njim i pobjede i poraze, snove i zablude do samog kraja. On sam priznao je u jednom intervjuu da je od politike imao više štete, ali da se za nekog mora navijati, jer jedni navijaju za Zvezdu, a ima i takvih koji navijaju za Partizan. Treba li reći da su posmrtnu posvetu napisali navijači oba srpska kluba, što nije čest slučaj.

Snimala je “Čorba” posljednjih 20 godina beznačajne, ali i solidne albume. Bora je lutao u svojim bitisanjima, od velikog pjesnika, rok legende do nastupa u žiriju “Zvezde granda”, ali sa koncertima “Riblje čorbe” nije bilo greške, sviralo se do posljednje kapi znoja, pošteno i profesionalno do samog kraja. Prerana smrt Borine desne ruke i vjernog pratioca, basiste Miše Aleksića tokom pandemije 2020. godine, dodatno je narušila njegovo ionako narušeno zdravlje nakon godina burnog života. Nakon dva razvoda i brojnih ličnih tragedija, posljednjih godina se smirio uz treću suprugu Dubravku, živeći u Sloveniji, mirno i uglavnom povučeno, osim snimanja, solidnog albuma “Da tebe nije” (2019) i koncerata “Čorbe”, na kojima je u novoj i proširenoj postavi prolazio kroz repertoar sastavljen od klasičnih hitova, dovoljnih za deset sati uzbudljive svirke, a kamoli za klasični rok koncert od dva sata.

Jedan od posljednjih koncerata bio je odličan nastup u Banjaluci 20. maja ove godine, tokom “Banjalučkih dana muzike”, kada je Bora, u svom mračno duhovitom stilu za “Glas Srpske”, rekao da će živjeti dok mogu svirati.

- Moramo da sviramo dalje jer bi, ako prestanemo, i sami bili samo fizički živi. Postoji ona fraza da se rokenrol živi, a mi ga bukvalno i živimo. Sviramo i dalje - rekao je tada Đorđević.

I tako je bilo, do momenta kada mu je prije nekoliko sedmica, zbog hronične opstrukcije pluća, pozlilo pa je primljen u bolnicu u Ljubljani, gdje se nažalost nije uspio izboriti sa bolešću.

Naravno, o jednoj legendarnoj i kontroverznoj ličnosti poput Bore, lomiće se koplja i nakon njegove smrti. Jedni će ga dostojno ispratiti zbog velike karijere i lične sklonosti njegovoj muzici, drugi će ga manje dostojno napadati zbog političkih stavova, treći će pokušati biti glas razuma na društvenim mrežama bezuspješno mireći prve i druge, ali u principu sada od toga više ništa nije važno.

Da parafraziramo pjesnikove riječi napisane na remek-djelu “Mrtva priroda”: “Mogao sam biti bilo što, ali nisam mogao bez rokenrola”. I Đorđević je stvarno mogao biti bilo šta, ali je bio i ostao rokenrol do samog kraja. I do posljednjeg daha.  Ostalo je ćutanje i desetine velikih pjesama, koje niko i ništa ne može da ospori.

Poezija

Beogradski novinar i publicista Aleksandar Žikić u svojoj knjizi “Fatalni ringišpil - Hronika beogradskog rokenrola” tvrdi da je tajna uspjeha “Riblje čorbe” bila upravo u stihovima i pjevanju njenog frontmena.

- Posmatrano iz tržišnog ugla, “Riblja čorba” je odmah bila spremna za ulaz u onaj najuži krug grupa čije pesme funkcionišu svuda. Ne uvek istim intenzitetom, niti na isti način, ali svuda. Osim ukupnog demistifikovanog stava, tome su najviše doprineli Borini tekstovi i neposredan, ali sugestivan način interpretacije, u kome je mnogo važnije bilo pravo osećanje nego pravi ton - napisao je Žikić.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.