Vjera kao vječna inspiracija
Od davnina je poznato da je Vaskrs najradosniji hrišćanski praznik, čiji su običaji poslužili kao predivni motivi umjetnicima za stvaranje, kako u muzici, tako i u slikarstvu, poeziji, ali i drugim umjetnostima.
Ovom prazniku neopisivo se raduju najmlađi, koji su ove godine imali priliku da kroz različite kulturne manifestacije obilježe Vaskrs.
Praznična idila nastanila se u Banjaluci, gdje je u okviru Međunarodnog festivala dječije poezije “Dječije carstvo” održana tradicionalna radionica ukrašavanja vaskršnjih jaja u Paviljonu parka “Petar Kočić”. Mališani su zajedno sa svojim roditeljima, bakama i dekama pustili mašti na volju i kistovima ukrasili vaskršnja jaja.
Veliki praznik nije zaboravila ni redakcija časopisa za duhovnu i kulturnu prosvjetu “Soko” Srpskog sokolskog društva “Soko” iz Dobruna kod Višegrada, pa su i ove godine raspisali tradicionalni konkurs za najbolju kratku priču o temi “Hristos vaskrse”.
Redakcija “Sokola” nagradiće autora najuspješnije priče sa 200 KM, drugoplasiranog sa 100, a trećeplasiranog sa 50 KM.
Osim tri najbolje, redakcija će odabrati određeni broj kvalitetnih kratkih priča, koje će biti objavljene na stranicama ovog časopisa i u okviru posebne zbirke.
Putujući kroz aleje umjetnosti nezaobilazna je, naravno, muzika za najljepše vaskršnje pjesme.
Mladi kompozitor iz Istočnog Sarajeva Đorđe Jovančić rekao je da su motivi vjerskih praznika i duhovnosti prisutni u umjetnosti od samih početaka.
- Evropska muzička kultura, koja se proširila po cijelom svijetu, nastala je u crkvi. Prvi napjevi stvarani su u službi božijoj i u svrhu njegovog veličanja iliti praznovanja. Iako je ta muzika evoluirala do danas u raznim pravcima, i dalje postoje umjetnici koju svoju inspiraciju pronalaze u njenim izvorištima. I sam sam određeni dio svog stvaralaštva i upoznavanja sa muzikom posvetio duhovnoj muzici. To je rezultiralo mojim etno-mjuziklom “Toplik”, koji je imao vjeru, duhovnost i radost kao glavni motiv - kaže Jovančić.
Pisanje i veličanje vjere u Boga, kako je rekao, treba smatrati blagoslovom i ta uzajamna iskrena veza između umjetnika i Boga daje predivne plodove.
- Takva muzika se izdiže iznad prostora umlja svojom jednostavnošću kao savršenstvom i svojom dušom. Tu je racionalnost apsolutno nepotrebna. Tako je i sa vjerom i sa praznovanjem. Vjera u Hristovo vaskrsenje nas izdiže iznad samih nas i dokazuje koliko smo kadri spoznati suštinu postojanja dušom, a ne umom - kaže Jovančić.
S njim se složio i mladi i talentovani kompozitor David Mastikosa.
- Mnogi od nas nose u sebi tu potrebu i smatram da su veliki praznici poput Božića i Vaskrsa, pa i drugi, prvenstveno važni za nas kao pravoslavni narod. Samim tim muzika kao naš kulturni identitet trebalo bi u jednom trenutku i da se dotakne duhovnih ideja - rekao je on.
Mastikosa je podsjetio da su pojedini kompozitori u nekim epohama bili naklonjeni crkvi, te dobijali određenu sigurnost stvarajući pod njenim okriljem.
- Takve ideje su i danas prisutne pa tako i u savremenoj muzici imamo kompozitore koji se inspirišu duhovnim temama i duhovnim životom i to im naprosto odgovara kao zvijezda vodilja - kaže ovaj kompozitor.
Motivi Vaskrsa su za mnoge najljepše prikazani na ikonama.
Na najveći hrišćanski praznik Vaskrs se polaže ikona koja se zove Vaskrsenje Hristovo. Prikaz je to završetka zemaljskog života Spasitelja u veličanstvenom trenutku njegovog vaskrsenja. Zbog univerzalnog i sveobuhvatnog značaja tog događaja za cjelokupno čovječanstvo, tema vaskrsenja još je u Vizantiji našla svoje ostvarenje u nekoliko ikonografskih kompozicija, koje su se formirale postepeno, paralelno s formiranjem načina crkvene proslave Vaskrsa. Hrista na tim ikonama vidimo kako stoji na srušenim vratima pakla u trijumfalnoj pozi, sa krstom u ruci, ili pak u dinamičnom zaokretu prema Adamu i Evi, kojima pruža ruke. S obje strane Hrista nalaze se starozavjetni proroci i praoci, među kojima se ističu figure cara Davida, Solomona i Jovana Preteče: naime, Hristos izvodi pravednike iz pakla, u kojem su oni prebivali još od vremena Adama, da bi ih uveo u carstvo nebesko. Na taj način i u ikonografiji su se starozavjetni događaji povezivali s novozavjetnima, što je za pravoslavnu tradiciju uvijek bilo od izuzetnog značaja, pa se zbog toga ikona nerijetko naziva i Vaskrsenje Hristovo - Silazak u ad. Kasnije su ikone dopunjene dodatnim detaljima i scenama u kojima još više dolazi do izražaja suprotstavljenost Nebeske vojske duhovima zla i to kroz naglašeni kontrast crnog paklenskog prostora, kao vladavine smrti, i svjetlosti nebeskog carstva vječnoga života. Na taj način ikona vjernicima razotkriva smisao iskupiteljske žrtve Hrista.
Zanosni crteži
Freske u manastirskoj crkvi Svete Bogorodice u Sićevačkoj klisuri nose svjedočanstvo o uticaju motiva Vaskrsa na umjetnike. Manastirska crkva sagrađena je i živopisana 1644. godine. Priprata crkve je ponovo oslikana krajem 19. vijeka scenama iz Bogorodičinog akatista, najuzvišenijeg djela vizantijske crkvene poezije. Prelijepi živopis sićevačkog manastira su oslikali, po svemu sudeći, umjetnici iz sjeverne Grčke, iz tog vremena znamenitih zografskih škola, a u vrijeme duhovnika Jovana, ktitora Veselina i patrijarha Pajsija. Živopis obiluje prelijepim koloritom, divno složenim bojama, zanosnim crtežima i nesvakidašnjim ikonografskim detaljima i mnogim pojedinostima. Manastir Svete Bogorodice nalazi se u živopisnom predjelu Sićevačke klisure, u podnožju stjenovitog brda Kusača.
Varava, jedan pogled
na činjenice
Kroz sve ove vijekove neki optužuju Varavu,
mada je u njegovu krivicu teško uprijeti prstom;
kriv je onaj koji je podlegao pritisku rulje
i umjesto njega izabrao Drugog. Prvog, zapravo.
Ako se stvari postave na svoja mjesta, možda ćemo
doći do nepobitne činjenice da kriva je rulja,
a na običnom grešniku nije da sudi o tome
koliko je i da li je kriv onaj koji vjeruje rulji.
Dotle Varava, bez imalo griže savjesti, luta,
bludniči, opija se i svud unaokolo pripovijeda
(onima koji još žele da ga slušaju, a ima takvih)
da on niti je luk jeo ni luk mirisao (tako govori,
i zašto da mu uljepšane riječi stavljamo u usta?)
I još tome dodaje: Da ne bijaše onog Drugog,
Prvog zapravo, pitanje je da li bi iko znao
da je ovim svijetom hodio nekakav Varava?
Ranko Pavlović
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
