Sjećanje na slavnu glumicu Žanku Stokić: Legenda koja zauvijek ostaje ministarka
BANjALUKA – Životi velikih umjetnika i umjetnica često su tragični, ispunjeni tugama, nedaćama i progonima, iz koji nekako uvijek nastaje velika umjetnost koja sve nadvlada i pobijedi, čak i kad oni koji je stvaraju ostanu potpuno zanemareni i zaboravljeni.
Takav je bio život velike srpske glumice Žanke Stokić, koja je rođena prije 135 godina. Prvu ulogu odigrala je prije 120 godina, a preminula je prije 75 godina.
Rođena u Velikom Gradištu 24. januara 1887. godine. Sa 14 godina prisilno je udata za jednog zaječarskog abadžiju, a ubrzo nakon toga pobjegla je s pozorišnom trupom Ljubomira Rajičića Čvrge. Vraćali su je kući, dobijala je batine, sve dok je pod zaštitu nije uzeo glumac Aleksandar Gavrilović, kasnije njena velika ljubav.
Žanka Stokić osvojila je publiku ulogom Tereze u predstavi “Bračne noći”, kako bilježi Petar Volk u knjizi “Žanka Stokić”. Kasnije je u Varaždinu 1907. godine glumila u predstavi “Nada”, što je bila njena prva dramska uloga, a njena karijera kreće uzlaznom putanjom 1911. godine kada je došla u Narodno pozorište Beograd.
Premda je sjećanje na nju danas prilično blijedo, u zaborav nikad neće otići zapisi o njenoj glumi, jer je zbog svojih sjajnih uloga okarakterisana kao kraljica komedije, heroina srpskog pozorišta i jedna od najvećih legendi.
Igrala je u mnogim komadima rađenim po Molijerovim dramama, a od tih uloga izdvajaju se likovi Toanete u “Uobraženom bolesniku” i Dorine u “Tartifu”. Među ulogama po kojima je ostala zamćena su i Ana Andrejevna u Gogoljevom “Revizoru”, Kaćuša u “Vaskrsenju”, Vera u Glišićevoj “Podvali”, ali ipak, ono zbog čega je stekla veliki uspjeh i po čemu je ostala upamćena su predstave rađene po djelima Branislava Nušića.
Glavna od njih je uloga gospođe ministarke Živke u komadu “Gospođa ministarka”, zatim Savke u “Ožalošćenoj porodici”, Juliške u “Putu oko sveta”, poslovne žene u “Mister dolaru”, Mice u “Vlasti” i gospođe Spasić u “Uježu”.
- Draga Žanka, Vi i ja danas imamo malu, intimnu svetkovinu. Mogu događaji menjati režime, mogu se krize zavitlavati i obarati kabinete. Vas se kriza ne može dotaći. Vi ostajete ministarka, jedina ministarka, uvek ministarka - ovo je o Žanki Stokić, prije nekoliko decenija napisao Branislav Nušić, povodom jubilarnog, 100. igranja “Gospođe ministarke”, iako, kako bilježi Kosta Dimitrijević u feljtonu “Neka bude smeh”, prvobitno nije bio zadovoljan njenom interpretacijom.
Kako je zapisao Dimitrijević, navodeći riječi sjećanja Gite Predić, Nušić je želio da Stokićeva igra Živku kako je ona zamislila, a ne kako su joj drugi rekli.
- I stvarno, igrajući po svome “Gospođu ministarku”, Žanka je doživela svoje najveće uspehe na sceni što joj je priznao sam Nušić - bilježi Dimitrijević u feljtonu čiji arhivski zapis je postavljen na sajtu “Jugopapir”.
Slobodno vrijeme van pozorišta Stokićeva je provodila u skadarlijskim kafanama, od kojih se posebno izdvaja kafana “Tri šešira”. Njen boemski život promijenjen je dolaskom rata, a tada su krenule bolesti (dijabetes) i nedaće, kao sjena na život i dobru, blistavu i kvalitetnu karijeru. Žanka Stokić je 1942. godine pozvana na razgovor u njemačku komandu, gdje je prihvatila angažman da igra kabaretske uloge, da se vrati pozorištu, što će joj kasnije stvarati probleme. Naime, dolaskom komunista na vlast, Stokićeva biva uhapšena pod optužbom da je, zbog rada u “Veseljacima” i “Centrali za humor”, te u emisiji Radio Beograda “Šareno popodne” “kulturno i umetnički sarađivala s okupatorom i domaćim izdajnicima, stavljajući u službu svoje umetničke sposobnosti i svoj veliki glumački renome”.
Ona je osuđena na osam godina gubitka nacionalne časti te na društveno koristan rad. Čistila je ulice, a dvije godine kasnije, poslije molbe za pomilovanje, dobila je dopust da se vrati umjetničkom životu. Glumac Milivoje Živanović kasnije joj je donio vijest da joj je sve oprošteno, a reditelj Bojan Stupica da je dobio saglasnost da je angažuje u Jugoslovenskom dramskom pozorištu koje je tada osnovano. Tri dana nakon oprosta i angažmana Žanka Stokić preminula je u Beogradu.
Prije nekoliko godina, 2009. godine, Okružni sud u Beogradu usvojio je zahtjev za rehabilitaciju Žanke Stokić, navodeći da je početkom Drugog
svjetskog rata bila članica Narodnog pozorišta u Beogradu, te da nije bila politički aktivna i da je stoga izrečena kazna bila zasnovana na političkim i ideološkim razlozima.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
