Sjećanje na legendarnog umjetnika Endija Vorhola: Genije masovne pop kulture
NjUJORK - Slavni američki slikar, režiser, publicista i jedna od najvećih figura popularne kulture 20. vijeka Endi Vorhol preminuo je na današnji dan prije 35 godina.
Tokom svog živopisnog života kontroverzni stvaralac je odavao utisak ekscentrične ličnosti prepoznatljive izblajhane frizure. Međutim, iako je za života bio istovremeno omiljen i osporavan, on je prije svega intrigirao svojim slikama, muzikom i filmovima, ali i burnim privatnim životom. Šezdesetih godina postao je umjetnička ikona i uspio je da preživi pokušaj atentata, da bi do kraja života postao umjetnički superstar.
Rođen kao Endru Varhola u Pitsburgu u Pensilvaniji u radničkoj porodici slovačko-rusinskog porijekla rano je pokazao talenat za umjetnost. Nakon studiranja dizajna na univerzitetu u Pitsburgu, seli se u Njujork 1949. gdje gradi novi dizajn sopstvene ličnosti, a potom i svoje umjetničke karijere.
Napušta vode marketinga i okreće se slikarstvu, koje je spojio sa komercijalnom umjetnošću, stvorivši pravac poznat kao pop art. Njegove prve slike prikazivale su likove iz crtanih filmova i reklama, koje je radio ručno, da bi potom teme tražio u brendovima američke kulture od hrane preko “koka kole” do poznatih ličnosti poput Merilin Monro, Elizabet Tejlor i Elvisa Prislija. Godine 1963. osnovao je atelje “Fabrika” i oko sebe je skupio slikare, pisce, muzičare i poznate andergraund ličnosti. Počeo je da se bavi štampom na tkanini, dizajnom muzičkih omota, a slike je radio u serijama, postižući time ne samo da se bavi umjetnošću masovne proizvodnje, već i da sama umjetnost postane masovni produkt. Izjavljujući da želi da bude mašina i konstantno umanjujući značaj kreativnosti u produkovanju svojih radova Vorhol je načinio revoluciju u modernoj umjetnosti. Njegov rad brzo postaje kontroverzan i popularan, a sam Vorhol odbija da se definiše kao nezavisni ili andergraund umjetnik.
- Kada ljudi objašnjavaju ko sam, onda ili kažu “Endi Vorhol, pop umjetnik, ili “Endi Vorhol, andergraund filmadžija”. Da budem iskren, ja pojma nemam šta znači to andergraund, osim ako pod tim ne podrazumijevaju da ti ne želiš da iko sazna za tebe. Ako je tako, onda meni nije jasno po čemu sam ja andergraund, jer je moja jedina želja da me ljudi primijete - rekao je Vorhol.
Slijedeći komercijalnost umjetničke vizije Vorhol je njegovao ličnu ekscentričnost, sa kojom je prezentovao svoje superstarove među kojima su bile Edi Sedžvik, Viva, Niko, Kandi Darling, grupa “Velvet andergraund”. Važne ličnosti iz njujorškog umjetničkog i filmskog svijeta pojavljivale su se u njegovim filmovima, a što ukazuje na Vorholovu povezanost sa različitim umjetničkim krugovima u tom periodu.
Godine 1968. umjetnica i feministkinja Valeri Solanas, marginalna ličnost u ateljeu, poznata po grupi S.C.U.M. - Društvo za sječenje muškaraca, puca u Vorhola, koji je jedva preživio ranjavanje. Ova tragedija radikalno mijenja Vorhola koji se sve više povlači iz “Fabrike”. Nakon skandalima obilježenih 60-ih, sljedeće dvije decenije u njegovoj karijeri bile su mirnije i komercijalnije, uz stalni rast popularnosti njegovih radova. Vorhol je u tom periodu počeo da okuplja oko sebe nove, bogatije ličnosti, koje je portretisao, uz radove okrenute popularnim i bogatim galerijama, koje su zarađivale ogromne sume novca.
Sredinom sedamdesetih postao je ogromna zvijezda i pojavljivao se često u štampi, kao ikona mondenskog života okružen filmskim i muzičkim zvijezdama poput Mika Džegera ili Dejvida Bouvija. Vorhol je preminuo relativno rano, u 58. godini u Njujorku. Prema novinskim izveštajima, on se dobro oporavljao poslije rutinske operacije žučne kese, prije nego što je umro u snu od iznenadnog infarkta.
Njegova bliska prijateljica Pet Haket, sa kojom je preko 20 godina vodio iscrpne telefonske razgovore kasnije objavljene u formi dnevnika, kaže da joj često postavljaju pitanje šta bi danas mislio o svijetu.
- Moj odgovor je uvijek potpuno isti. Nemam nikakvu ideju. Kako bih ja mogla imati ikakvu predstavu o tome, kada je bilo nemoguće shvatiti šta će reći dok je bio živ? Nemoguće je zaključiti ili uhvatiti tok misli jednog genija - rekla je Haketova.
Vorhol je sahranjen na groblju u Pitsburgu po grčkokatoličkom obredu pošto je bio deklarisani vjernik i što nije isticao, jer je to po njegovim riječima bila privatna stvar.
Karijera
Vorhol se kao umjetnik bavio i komičnim i ozbiljnim temama, birajući predmete od konzerve supe do električne stolice. Koristio je istu tehniku bez obzira na to da li slika glamurozne zvijezde, predmete iz svakodnevnog života ili slike samoubistava, saobraćajnih nesreća i sl. Slike iz serije “Dead and Disaster” transformisale su ličnu tragediju u javni spektakl. Osim slikarstva, fotografija, crteža i skulptura, između 1963. i 1968. snimio je preko 60 filmova. Neke od njegovih slika, poput “Udes srebrnog automobila”, dostigle su cijene od preko 100 miliona dolara.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
