Sanja Kojić-Mladenov za „Glas“: Umjetnost ne može ignorisati društveni i politički trenutak

Muzeja savremene umetnosti Vojvodine iz Novog Sada, Muzeja savremene umjetnosti Republike Srpske iz Banjaluke i Galerije „Božidar Jakac“ - Muzej moderne i savremene umjetnosti iz Kostanjevice na Krki.

Rekla je ovo za „Glas Srpske“ Sanja Kojić-Mladenov, kustoskinja i istoričarka umjetnosti, objašnjavajući kako je saradnja tri muzeja, tri kustosa, 12 umjetnika i različitih umjetničkih izraza dovela do izložbe „Nova Era“, koja je ovih dana, nakon Novog Sada i Krke, otvorena u MSURS u Banjaluci.

Iskusna kustoskinja kaže da jeu saradnji sa kolegama Mladenom Banjcem i Mihe Colnerom, među najzaslužnijim za njeno kreiranje i kako je stvarno tekao proces od početne ideje do stvaranja izložbe?

- Izuzetno je zadovoljstvo kada pronađete osobe sa kojima delite slična razmišljanja, teorijski pristup, kao i sam način rada. Kroz poverenje celog tima, razmenu mišljenja i zajednički proces traženja najboljih rešenja postavili smo koncepcijski okvir izložbe i selektovali umetnike, umetnice i umetničke grupe iz regiona koji kroz različite uglove posmatranja ukazuju na važnost i međusobnu povezanost klimatskih i društvenih promena - rekla je Kojić-Mladenov.

GLAS: Izložba „Nova Era“ nosi podnaslov „Umjetnički diskursi o društvenim i klimatskim promjenama“, što djeluje vrlo ozbiljno i veoma komplikovano običnom ljubitelju umjetnosti, ali šta u stvari umjetnost govori o promjenama u društvu i klimi ere u kojoj publika i umjetnici okupljeni oko ove postavke žive i stvaraju?

KOJIĆ-MLADENOV: Izložba se bavi aktuelnom temom klimatskih promena, ukazuje na negativne aspekte ljudskog ponašanja koji sveobuhvatno remete prirodnu ravnotežu i ubrzavaju promene u okviru klimatskih ciklusa te ističe neophodnost društvenog i umetničkog delovanja u procesu ekološkog osvešćivanja o potrebi zajedničke brige o prirodnoj sredini u okviru sopstvene zajednice.

GLAS: Generalno gledano, koliko je uopšte moguće modernu umjetnost izdvojiti van društvenog, političkog i kulturološkog konteksta unutar kojeg umjetnici djeluju?

KOJIĆ-MLADENOV: Savremena umetnička praksa reaguje na aktuelni društvenopolitički kontekst u kojem umetnici stvaraju i žive. Međusobna povezanost je neodvojiva danas, bilo da su u pitanju teme koje se tiču problema identiteta, drugosti, geopolitike, ekonomije, medijske percepcije, pozicije umetnika ili ekologije. Umetnost se sve više bavi fenomenima i kontekstima, a ne samo poblemima unutar sopstvenih umetničkih zakonitosti. Teško se može posmatrati kao izolovana pojava. Savremeno doba donelo je pluralizam događaja, medija i informacija. Vreme je interdisciplinarnosti te umetnosti kao pitanja i odgovora, kreativnosti i nove intermedijske interakcije.

GLAS: Problemi zagađenja životne sredine i iskorišćavanja prirodnih resursa i umjetnici i umjetnice povezuju sa aktuelnim društvenopolitičkim kontekstom, koji prate tranzicija, uticaji neoliberalnog kapitalizma, neokolonijalne pozicije zemalja izvan bogatog i urednog Zapada. Ta situacija nam je nažalost veoma poznata i bliska, ali objektivno kolika je odgovornost i moć umjetnika da promijene nešto unutar jednog takvog sistema?

KOJIĆ-MLADENOV: Probleme zagađenja životne sredine, iskorišćavanja prirodnih resursa i pozicije ugroženih vrsta, umetnici i umetnice povezuju sa aktuelnim društvenopolitičkim kontekstom, koji prate tranzicija, siromaštvo, uticaji neoliberalnog kapitalizma, poluperiferne i neokolonijalne pozicije, kao i novi ekstraaktivizam. Pitanje društvene odgovornosti prema životnoj sredini čini osnovu izloženih umetničkih dela, koja uz prateće programe, produkciju podkast emisija i učešće naučnika čini vidljivijim aktuelne probleme te ukazuje na neophodnost kolektivnog oporavka.

GLAS: Čuvena kletva glasi: „Dabogda živjeli u zanimljivim vremenima“, a djeluje da vremena nikad nisu bila zanimljivija i izazovnija posebno za umjetnike, kojima nedostaje sve više vremena da isprate šta se zanimljivo mijenja ili dešava preko noći ili je to samo spoljni utisak koji zavarava?

KOJIĆ-MLADENOV: Umetnici reaguju na ono što im je blisko, sa čim se sami suočavaju i osećaju kao problem i potrebu, a kako bi se postigla dubina istraživačkog procesa i konzistentna realizacija umetničke prakse neophodan je i vremenski kontinuitet, ponekad i izolacija od svakodnevnih medijskih šumova ili praćenja istih kroz razvijenu metodologiju. Smatram da je danas prilično teško biti umetnik i odgovoriti na sve zahteve savremenog društva, na sve tehnološke i ekonomske izazove. Udruživanjem, kao u slučaju ove izložbe, postiže se bolja fokusiranost na aktuelne teme, otvaraju se zajednička pitanja, a problemi i rešenja čine vidljivijim.

GLAS: Ono što je zajedničko za sva tri muzeja koji stoje iza ovog projekta jeste to da ne djeluje u glavnim umjetničkim centrima regiona, ali da im ta činjenica ne smeta da organizuju veoma zapažane i zanimljive izložbe uz snažan odjek u umjetničkoj javnosti?

KOJIĆ-MLADENOV: Centralizacija kulturne politike se često pokazala kao ograničenje za razvoj umetnosti. Same umetničke teorije naglašavaju važnost nehijerarhizovanih struktura i mrežne saradnje te je tako i u domenu umetničke prezentacije koja više ne podržava samoelitizam i dominaciju. U projektu „Nova Era“ okupili su se stručni timovi tri institucije koji imaju veliko iskustvo u radu i međunarodnoj saradnji. Pokretanjem novih projekata samo se potvrđuje kvalitet institucija i sposobnost za angažovanim praćenjem i povezivanjem savremene regionalne scene.

GLAS: Tokom karijere radili ste brojne projekte, izložbe, postavke od matične kuće, MSUV do Venecijanskog bijenala i brojnih drugih sredina. Iz tog ugla i stečenog iskustva, gdje vidite mjesto moderne umjetnosti u regionu unutar šire globalne umjetničke scene?

KOJIĆ-MLADENOV: Od samih početaka moje kustoske prakse bila sam usmerena na obnavljanje saradnje, kao i proces pomirenja u regionu, smatrajući da delimo slične kulturne obrasce, društvenopolitički kontekst, način života i vrednosti. Cilj nije bio kreirati samo kratkotrajne događaje, već višegodišnje projekte koji bi doveli do dubljeg povezivanja i razmene novih generacija umetnika i kustosa. Dugačka je lista institucija, organizacija i pojedinaca iz regiona sa kojima sam do sada sarađivala te koje kroz različite projekte i dalje povezujem. Sve naše umetničke scene dele poteškoće poluperiferije Evrope i skrajnutosti u odnosu na dominantne internacionalne tokove, ali istovremeneno i specifične vrednosti i različitosti. Smatram da stalnim razmenama umetničkih sadržaja možemo jačati međusobne produkcijske i izlagačke kapacitete te postati konkurentniji i međunarodno vidljiviji. U poslednje vreme nastojim da zajednički region povežem sa širim evropskim kontekstom kroz projekat nemačkog instituta za međunarodnu saradnju - „Evrovison crosing stories and spaces“. Tako su prošle godine pojedini umetnici i umetnice iz regiona bili prezentovani u Atini, Nikoziji, nedavno u Tbilisiju u Gruziji, a predviđena su i nova gostovanja.

Podrška

GLAS: Brojni uspjesi naših umjetnika širom svijeta pokazuju jasno ono što manje ili više znamo svi, da nam talenata ne manjka, ali šta je još potrebno da talenti ne ostanu samo potencijal koji nije dočekao pun razvoj?

KOJIĆ-MLADENOV: Kontinuirano ulaganje države u razvoj savremene umetnosti i kulture je neophodno, kao stalna podrška i zajednička, ravnopravna strategija svih aktera umetničke scene.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.