Pola vijeka legendarne predstave “Radovan Treći”: Čovjek koji je izdao sebe i nasmijao druge VIDEO

Predstava “Radovan Treći” otišla je u mitologiju jugoslovenskog i srpskog pozorišta, prije svega zbog svoje legendarne podjele sa Zoranom Radmilovićem na čelu, ali i ostatkom ansambla koji su činili doajeni srpskog glumišta Mira Banjac, Milutin Butković, Maja Čučković, Taško Načić, Milan Caci Mihailović i Tatjana Beljakova. Uz dužno poštovanje odličnom tekstu Dušana Kovačevića i nadahnutoj režiji Ljubomira Draškovića, predstava koja je počela skromno, uz oštre kritike, na kraju se, nošena vulkanskim talentom i scenskom energijom Radmilovića, pretvorila u fenomen domaće kulture.

Živi komad teatra, koji je svakim novim izvođenjem dobijao na snazi, prodornosti i dubini u kontaktu s publikom. Bio je to diplomski rad Dušana Kovačevića, proslavljenog dramskog pisca i scenariste koji je nešto ranije, u februaru te godine, kao student debitovao na velikoj sceni “Ateljea 212”  jednako kultnim komadom “Maratonci trče počasni krug”.

Glavni lik priče je Radovan, “čovjek iz zavičaja”, koji živi u malom stanu sa suprugom, njenim ocem i trudnom ćerkom, kao i mnoge porodice širom SFRJ u to doba.

- Inspiracija je bila neprilagodljivost došljaka u velikom gradu. Projekat migracija iz sela u gradove, započet usponom socijalizma, pretvorio je individualnog seljaka u anonimnu glasačku mašineriju proleterijata. Taj eksperiment pretvaranja čoveka sa sela u građanina doživeo je veliki poraz i to je jedna od priča o Radovanu koji dolazi iz zavičaja. Priča o došljaku koji se ne snalazi i pošto se on ne snalazi i pošto je ljut na ceo svet, taj svoj bes kao pravi autokrata prenosi u porodicu, na ponižavanje i maltretiranje ukućana, i to je neka slična tema, ali iz potpuno drugog političkog ugla, kao Ilija Čvorović iz “Balkanskog špijuna” - rekao je Kovačević o svom komadu.

U praksi se Kovačevićev tekst na sceni pretvorio u svima razumljivu i blisku priču o čovjeku koji se nije snašao, sticajem raznih okolnosti penzionisan u tridesetoj godini svog života (malo radio, ali mnogo upropastio) i koji je došao iz zavičaja u veliki grad (gdje pticu nije vidio dvadeset godina) i stalno lamentira za zavičajem iako se ne smije vratiti tamo, jer je zeznuo lokalce. Živi sa ženom Rumenkom (poznatom i pod umjetničkim imenom Ru Stanislavs, kćerkom seljaka Stanislava, koja je pokondirena modna kreatorka), kćerkom Georginom (koja je u drugom stanju već pet godina, jer od Radovana ne smije da rodi neudata) dok je otac djeteta pripadnik mrskog neprijatelja, komšija Marko iz porodice Vilotić (koji se sad šeta po Amerikama) i tastom Stanislavom (koji je imao neko imanje i ima neke nesređene račune sa Radovanom iz prošlih vremena, a spava u kupatilu). Takođe, član porodice je i Katica, kćerka umjesto koje je Radovan želio da ima sina pa je od Katice stvorio muškaraču koja vozi hladnjaču i zviždi za djevojkama. Tu je i zarobljenik, jedan od Vilotića, Jelenče, neshvaćeni pjesnik (“voleo sam sve nedelje, nedeljom umesto kravata stavljam zmije oko vrata”), kao i kelner Osman Avramović, prvobitno arogantni debeljko, a zatim Georginin udvarač, a potom niko. U pauzama u vječnom ratu sa Vilotićima i diktaturom nad porodicom, Radovan je opsjednut serijom o Džordžu, zbog čijeg odgađanja radi prenosa slijetanja na Mjesec bezuspješno pokušava samoubistvo, nagovještavajući eru televizijske opsjednutosti.

Na premijeri je predstava trajala sat i 45 minuta, a kasnije puna tri sata zbog mnogih improvizacija Radmilovića, što se otelo kontroli i tako je skoro uvijek dvostruko duže trajala od planiranog. Dešavalo se da je Ljiljana Dragutinović igrala kasnije umjesto Mire Banjac, Milan Caci Mihailović je došao na mjesto Bore Todorovića, dok je Danilo Bata Stojković zamijenio ulogu kelnera koga je upečatljivo tumačio Taško Načić. Kovačević kaže da je predstava vremenom dobila neke nove kvalitete, uglavnom zahvaljujući Radmilovićevim improvizacijama, o kojima su se često dogovarali zajedno. Za Radmilovića dramaturg kaže da je imao neobjašnjiv šarm, kao i da je bio jedinstven, osoben i jedan od onih velikih, neponovljivih glumaca.

- Zvao sam ga čovek-mačka, jer se kretao na sceni skoro ne dodirujući daske, ostavljajući ostale glumce sa lakoćom u seni. To ne može da se nauči i postigne bilo kakvom tehnikom, to se jednostavno rodi, da čovek ima tu harizmu - jasan je Kovačević.

Sa piscem se saglasila i Mira Banjac, koja u brojnim intervjuima datim na ovu temu nije imala dileme u vezi sa faktorima koji su doveli do uspjeha.

- Predstava je imala tri velika majstora. Duško Kovačević sa njegovim tekstom, Muci Draškić kao veliki reditelj i Zoran sa velikom imaginacijom, neponovljiv glumac, koji je obuhvatao celu predstavu. Sve je bilo dobro složeno i smišljeno. On je do kraja predstave ostao Radovan, nije menjao ni lik, ni žanr predstave. I to sve ide iz Radovanove glave i u tome je veličina tog glumca, a mi ostali smo imali zadatak da budemo tu oko njega i da se vrtimo kao ražnjići - pričala je Banjčeva.

Nakon početnog uigravanja predstava je postala legendarna među publikom, karta je tražena danima unaprijed za svako izvođenje, a sam komad počesto se pretvarao u Zoranove eksplozivne improvizacije, često na aktuelne društvene događaje na koje su, osim publike, smijehom reagovali i ostali glumci na sceni. Radmilović je predstavu odigrao 299 puta plus premijera, posljednji put 9. juna 1985. godine i od tada predstava nije izvođena. Radmilović je brzo otišao u bolnicu iz koje se nije vratio, jer je preminuo 21. jula 1985. godine.

Samom nastanku kulta predstave, osim pozorišnog izvođenja, doprinos je dao televizijski snimak jubilarne, 250. predstave, odigrane 27. marta 1983. koja je tajno snimana, a potom izdata na VHS kaseti od strane PGP RTS-a, a od 2004. i na DVD disku.

Takođe, postoji i amaterski VHS snimak 281. predstave, odigrane 30. oktobra 1984. godine, a ovi snimci su putem regularne i piratske distribucije dostizali milionske tiraže, da bi u internet eri snimci predstave putem društvenih mreža postali beskrajni izvor gegova i mimova ulazeći u sve pore domaće kulture.

Knjige, tekstovi, usmeni mitovi, snimci, Kovačevićev tekst i nova izvođenja čuvali su decenijama sjećanje na mali komad koji je u velikom stilu, pričom o Radovanu, čovjeku koji je tvrdoglavo ratovao protiv svih, a na kraju, nakon što je izdao samog sebe i prešao na stranu neprijatelja, ostavio iza sebe monumentalno nasljeđe, koje i danas živi svoj život nezavisno od ideja autora, scenskih izvođenja i emocija publike. Baš kako prava umjetnost mora da čini.

Postavke

Povodom dvije decenije od smrti Radmilovića u njegovoj matičnoj pozorišnoj kući “Ateljeu 212” tokom 2005. godine je ponovo izvedena predstava sa Branimirom Brstinom u naslovnoj ulozi. Igrana je 43 puta i posljednje izvođenje je bilo 8. oktobra 2006. godine i uz sav trud nove autorske ekipe, nikada nije uspjela da ponovi uspjeh originalnog komada. Pola vijeka poslije prve premijere,”Radovan Treći” dobio je prošle godine novu verziju u režiji Vita Taufera. Predstava je urađena u koprodukciji Somborskog narodnog pozorišta i festivala “Grad teatar Budva”, gdje je sa velikim uspjehom imala prvu premijeru, a potom počela pozorišni život.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.