Legendarni strip “Marti Misterija” slavi 40 godina postojanja: Običan čovjek u neobičnoj misiji

Slavni arheolog i istraživač započeo je svoj strip život u aprilu 1982. godine, u prvoj epizodi nazvanoj “Ljudi u crnom”. Rođendanska epizoda izašla je u aprilu (pod rednim brojem 386), a trenutno je stigao do 388. epizode “Fantasmagorija”, koja se na kioscima pojavila tokom maja. Nastao početkom osme decenije prošlog vijeka u procesu modernizacije Bonelijevih stripova, do tada uglavnom baziranih na vestern ili avanturističkim zapletima, lik Martija Misterije, detektiva nemogućeg, stvoren je iz pera scenariste Alfreda Kastelija uz pomoć crtača Đankarla Alesandrinija.

Jedan od nas

Početak nije bio uspješan, jer je prva sveska prodata u skromnom tiražu od 30 hiljada primjeraka, ali stvari brzo dolaze na svoje mjesto. Prije svega zbog Kastelijevih sjajnih priča koje njegovog junaka uvode u svijet naučnih tajni i zabranjene istorije iz vremena kontinenata Atlantide i Mu, misterije Svetog grala, NLO fenomena, parapsiholoških fenomena, drugih dimenzija i sličnih misterioznih tema jako popularnih u to vrijeme, nakon uspjeha filmova o Indijani Džonsu, velikog uspona pseudoistorijskih časopisa i autora poput Eriha fon Denikena.

Strip je brzo svojom pojavom izazvao revoluciju u kući “Boneli “, kada je uz, već staru gardu (Teks, Zagor, Mister No), došlo do prave poplave novih junaka (Dilan Dog, Nik Rajder, Natan Never i dr.), koji će proširiti teme i publiku ovog izdavača. Napisan kao lik naučnika zainteresovanog za ideje koje zvanična nauka odbacuje, smatrajući ih smiješnim i nemogućim on je scenaristima dao na prvi pogled neiscrpno bogatstvo ideja, dok je sa crtačke strane takav predložak bio idealan poligon za vizuelne eksperimente, koji se hronološki protežu od praistorije do svemirske budućnosti. I definitivno njegova (ne)običnost jeste bila važna za publiku kojoj je bio potreban junak iz svog vremena, ali i dalje zanimljivog kao fiktivnog heroja. Profesor Misterija živi u Njujorku, sa vjerenicom a kasnije i suprugom Dijanom, u ulici Vašington Mevs broj 3 (koja zaista postoji) i kada nije na putu Marti svoje vrijeme provodi pišući knjige, članke i emisije svoje TV-serije “Misterijine misterije”.

Sa druge strane najveći Martijev prijatelj i pomoćnik je Java, neandertalski čovjek, kojeg je Marti pronašao tokom svoje ekspedicije u Mongoliji. Osim njih tu se racionalni pomagači poput inspektora njujorške policije Trevisa ili iracionalnih poput Krisa Tauera, bivšeg pripadnika CIA, a danas upravnika tajne vladine baze “Drugdje”. Najveći neprijatelj, a nekada najbolji Martijev prijatelj, je Serž Orli, čovjek ogromnog znanja i intelekta, ali bez skrupula, koga interesuje samo moć i novac, a čiji je lik baziran na konceptu ludog naučnika, koji bi bio sušta suprotnost Martiju. Tu je i dijabolični Mister Džinks, jedan od najmarkantinijh negativaca serijala, ludi naučnik koji je opsjednut idejama kao što su besmrtnost, vječna mladost i tome slično, ali su tu i bezlične birokrate “Ljudi u crnom”, tajno udruženje formirano još u vrijeme Atlantide, posvećeno brisanju tragova civilizacija koje ne postoje u udžbenicima, da se ne bi poremetila ravnoteža u svijetu.

Zanatlija iza junaka

Kasteli je tokom prethodnih 40 godina, radio na serijalu prvo kao glavni scenarista, a potom i šef kreativnog tima koji su činili brojni scenaristi i crtači Karlo Rekanjo, Mikelanđelo la Neve, Paolo Morales, Franko Binjoti, Franko Deveskovi, Nando i Denizio Espozito, Lučo Filipuči i Anđelo Marija Riči... Rekanjo, koji je od sredine devedesetih Kastelijeva desna ruka, kaže da je možda i tajna opstanka stripa u prethodne četiri decenije upravo u posvećenosti glavnog autora i kreatora.

- Gledao sam ga godinama kako prepisuje dijaloge priča od glave do pete, mijenjajući njihovo značenje i pretvarajući ih u nešto potpuno drugačije od originala. Vidio sam ga kako prepisuje, razbija i bukvalno “secira” table, ponovo sastavlja vinjete drugim redoslijedom. Ponekad da bi “spasili” priče koje nisu baš sjajne, ali češće jednostavno da poboljšamo proizvod koji je već bio dobar - rekao je Rekanjo.

Strip je imao uspone i padove, brojne specijalne i spinof serije (“Italijanske misterije”, “Almanah misterija”, “Zona X”, Doktor “Misterija”), te ukrštanja sa ostalim junacima “Boneli” univerzuma poput Dilana Doga, Zagora i Natana Nevera. Godine 2003. godine napravljena je i animirana serija, koja ima uporište u likovima iz strip serijala, a 2006. godine i video-igra “Marti Misterija: Operacija Dorijan Grej”.

Ipak, simpatični i uvijek pouzdani naučnik, avanturista i pisac, uspio je da preživi brojne tektonske promjene u svijetu stripa i izdavaštva, kraj hladnog rata, globalizam, neprijatelje svih rasa, vrsta i ideologija i da dogura do svog zrelog doba, a sam Kasteli kaže da je rođendan bio greška.

- Dati mu datum rođenja bila je teška greška. Bio sam uvjeren da će serija potrajati vrlo kratko, a umjesto toga 2022. godine “detektiv nemogućeg” slavi četrdesetu godišnjicu. Marti, koji je rođen 1942. godine, napuniće osamdesetu, što muči čitaoce, koji se pitaju hoće li se još moći penjati na planine ili ulaziti u neistražene tunele. Objašnjavam da, za razliku od mačaka i pasa, strip junaci stare sporije od nas. Dakle, Marti je samo deceniju stariji od četrdeset, koliko je imao na početku. Razumne godine, šta ja to govorim? On je dijete! - kazao je Kasteli.

On je dodao da svaki autor beletristike teži da neke svoje karakteristike prenese na svoje likove.

- Sa vremenom Martijev lik je postajao sve ljudskiji. Razvio je određenu sposobnost da se ne shvata previše ozbiljno dok pokušava da svoj posao obavi na najbolji mogući način i veliku radoznalost bez predrasuda prema svemu što ga okružuje. Čitaoci ga zovu “dobri stari ujka Marti” i smatraju ga pomalo stvarnom osobom - objasnio je Kasteli.

Strip, od 2005. godine izlazi u dvomječenom ritmu i ovim tempom sljedeće godine stići će do 400. epizode, a pošto se zna da je u arheologiji broj 400, a kamoli 40 godina, skoro pa ništa, možemo očekivati i nove avanture najpoznatijeg strip arheologa dostojne njegovog poziva i reputacije.

Marti kod Srba

“Marti Misterij”a se brzo nakon italijanske premijere, već 1983. godine pojavio na srpskom jeziku u legendarnoj ediciji “Magnus Strip”, novosadskog “Dnevnika”. Prva epizoda “Ljudi pod crnom, izašla je pod imenom “Marti Misterija”, a do gašenja edicije izašlo je 107 redovnih epizoda te nekoliko specijalnih izdanja. Nakon toga Misterija je sporadično i neredovno izlazio za nekoliko izdavača (“Horus”, “Vanini”, “Marketprint”, “Politikin Zabavnik”...), da bi “Veseli četvrtak” ponovo preuzeo prava za serijal 2008. godine, uz 62 objavljene epizode do sada, zaključno sa epizodom “Filozofsko drvo”, koja je u Italiji izašla 2015. godine, a kod nas u aprilu ove godine.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.