Jelena Vučić: Božansko je prisutno u svim aspektima stvaranja (FOTO)

Rekla je ovo za “Glas Srpske” talentovana slikarka Jelena Vučić objašnjavajući šta su joj bili motivi za radove skupljene u izložbu “S one strane nevidljivog”, o kojoj se mnogo govori širom regiona, a i koju je nedavno otvorila u Muzeju Kozare u Prijedoru. Umjetnica naglašava da je pokušala svojim radovima pomiriti duhovne i biološke aspekte ženskog preobražaja tokom materinstva. 

- Savremenim tehnološkim prikazima trudnoće i majčinstva obrušava se slika misterija i preobraženja Velikog Ženskog, a primat se daje samo naučnom i vidljivom ili čisto biološkom. Moja težnja je usmjerena na povezivanje bioloških procesa sa duhovnim preobraženjima kakve srećemo u religiji te kako su ovi procesi neodvojivi jedni od drugih. Tamo gdje nauka gubi moć da dokazuje činjenice, put produžava filozofija i religija, dok umjetnost, na kraju, daje odgovor u beskonačnici simbola i vizuelnih formi. Otkriti šta je s one strane nevidljivog značilo bi upravo zaći u sferu, ne samo onoga što se nalazi ispod ćelija kože, već i dotaći se transcendentnog, rekla je Vučićeva. 

GLAS: Na Vašoj izložbi su zastupljene instalacije, crteži, slike, animacije, video-radovi, što je sve zajedno iz laičkog ugla jako zanimljivo, ali i po mišljenjima stručnih posjetilaca izložbe kreirali ste uzbudljivu postavku. Zašto ste izabrali pomenute forme kreativnog izraza i koliko su one umjetnička reakcija na izazov sveprisutne vladavine tehnologije? 

VUČIĆ: Ideja bira medij u kojem će se izraziti. U savremenoj umjetnosti nije neobično vidjeti kombinaciju različitih medija u jednoj umjetničkoj postavci, jer svaki medij može prenijeti različite slojeve značenja. Tehnologija je neraskidivi dio našeg svakodnevnog života i njena integracija u umjetnički proces omogućava, ne samo nove forme izraza, već i nove načine interakcije sa publikom. Ipak ključno je da ti mediji budu promišljeno odabrani i vizuelno usklađeni da bi doprinijeli dubljem razumijevanju samog djela, umjesto da ga nadvladaju.

GLAS: U jednom intervju ste rekli da neki radovi postavke posebno ispituju teme dualizma, posebno u majčinstvu pa nas zanima koji su to radovi i možete li reći nešto više o motivima za ovaj umjetnički izazov? 

VUČIĆ: Radovi će težiti da razbiju dihotomiju koja vlada u podjeli na muškarac-duh, žena-tijelo. Određeni radovi prikazivaće ženine tjelesne instance, atribute viskoznosti i propustljivosti, dok će nas u nekim preseliti u duhovno, u početak začinjanja života. U radu “Uteroboros” (animacija) dualizam se ispituje kroz simbol uroborosa, koji predstavlja sjedinjenje suprotnosti i neprestano vraćanje na početak. Opisuje se kao simbol koji obuhvata i muško i žensko, svjesno i nesvjesno, pozitivno i negativno, kao prapočetak. Ovaj dualizam nije samo u smislu polariteta, već i kao nešto što je unutrašnje povezano i neraskidivo. Simbol uroborosa (zmije koja pokušava da odgrize svoj rep) poslužio mi je da kreiram likovni identitet animacije “Uteroboros”, predstavljajući matericu kao polazište života, točak koji se vječno okreće, iz kojeg proizlaze ne samo tjelesna bića, već i ideali, riječi i slike, spajajući tjelesno i duhovno. Endometrijumsko tkivo materice važiće za graničnu vrijednost odnosa između ovostranog i onostranog, kao u radu “Ni iznutra ni spolja”. Sve što u matericu dospije ima tendenciju da se razvije u život. Ona materijalizuje stvari i daje im oblik. Mogli bismo je u ontološkom pogledu smatrati vrijednošću koja se rasteže između nebića i bića, onostranog i ovostranog. Kada stanje prapočetka, praarhetipa, uteroboros odmotamo u pravu liniju koja se pruža u nedogled, mogli bismo se pozabaviti njenim tokom i pitanjem spoljašnjeg i unutrašnjeg. Dok teče i mijenja se označava mjesto prolaska između dva svijeta. Stvara se paralela između rijeke Stiks i materice, pri čemu je mitološka rijeka predstavljala granicu donjeg i gornjeg svijeta. Tako i ova materica, svojom propustljivošću, teče i mijenja se u svom oticanju u nedogled, propuštajući ostala nebića da prođu “s one strane zida” endometrijuma i započnu svoj razvoj. Materica ovdje nije samo organ, ona postaje izraz za otjelovljenje. Rasklopljena iz svoje uroboroske faze u pravu liniju - u crtež koji teče kroz galerijske zidove - ona dijeli nematerijalno i bespočetno sa dovršenim i oblikovanim. Tu počinje osnovno pitanje i paradoks - da li se život nalazi sa one strane nevidljivog i kako odrediti šta je spoljašnje, a šta unutrašnje u odnosu na ovu matericu. 

GLAS: Jedan od motiva koje često dotičete u svom radu jeste sudar ljudskog i božanskog u umjetničkoj i životnoj kreaciji. Može li se ovaj dualizam uopšte razdvajati ili je jedno bez drugog izrugivanje shvatanju umjetnosti i života? 

VUČIĆ: Želja i jeste da se prikaže prisutnost božanskog u svim aspektima stvaranja. Čak i u najsitnijim detaljima, u procesu koji je naizgled čisto biološki, kao što je spajanje muških i ženskih ćelija pri začeću, koji izgleda kao puki sudar na molekularnom nivou, prisutan je božanski poredak. Prilikom tog sudara, kada se muške i ženske ćelije spoje, oslobađa se svjetlost, što je naučno dokazan fenomen. Ovaj blijesak svjetlosti je rezultat oslobađanja molekula cinka, koji se dešava tokom samog procesa začeća. Oslobađanje svjetlosti može se posmatrati kao simbolični trenutak koji ukazuje na prisustvo božanskog u samom aktu stvaranja života, osnažujući ideju da je božansko duboko utkano čak i u materijalne procese koji na prvi pogled izgledaju kao čisto biološki. U toj najmanjoj jedinici božansko djeluje na isti način kao što djeluje u čitavom kosmosu. Odnosi između ćelija, ma koliko male i nevidljive bile, mjerene u mikrometrima, reflektuju iste principe koji upravljaju makrokosmosom. 

GLAS: Izlagali ste širom regiona, kakve su reakcije bile u različitim društvenim i kulturološkim sredinama na Vaše radove i koliko Vam generalno kao umjetniku znači reakcija publike? 

VUČIĆ: Reakcije publike su važne, ali moji radovi su takođe usmjereni na pokretanje dijaloga o egzistencijalnim i društvenim pitanjima i ne nastoje da pruže lako razumljive poruke, iako su vizuelno zanimljivi. Pored toga što otvaraju prostor za lična iskustva, cilj je da podstaknu dublje razmišljanje i promišljanje. Reakcije su bile raznovrsne - pojedinima su određeni objekti izazvali odbojnost i osjećaj abjekcije, posebno zbog izvrnute unutrašnje, organske prirode koja je postala vidljiva. S druge strane, neki su u istim instalacijama pronašli mir, doživljavajući ih kao meditativne ili simbole snova i himeričnih pejzaža. Radovi su, na taj način, uspjeli da probude različite emocije i interpretacije, što je za mene bilo zanimljivo i značajno.

GLAS: Živimo u nekom čudnom vremenu kad se sve naziva “umjetnost”, preplavljeni smo autorima koji se predstavljaju, mahom trendovskim izložbama u vidu raznih performansa pa je teško odrediti jasnu granicu između umjetničkog i pomodnog shvatanja kulture, posebno u eri nedostataka jasne kritičke misli. Koliko takve okolnosti otežavaju umjetničko djelovanje? 

VUČIĆ: U savremenom dobu granice umjetnosti su sve teže odredive, jer se ona više ne definiše samo svojim objektom, već i kontekstom, idejama, procesima i interakcijom sa publikom. Prelomna tačka u ovoj evoluciji jeste vrijeme ruske avangarde, a najradiklaniji od ovih predstavnika bio je Kazimir Maljevič, koji je 1913. izdao manifest suprematizma, oslobađajući se vizuelnih fenomena samih po sebi i prikazujući crni kvadrat na bijeloj površini. Da bismo shvatili značaj performansa i ostalih vidova umjetnosti trebalo bi najprije potražiti odgovore u epohama iza nas. Svako vrijeme nosi neku specifičnost koja se u tom datom trenutku čini možda manje “umjetničkom”. Za suprematiste, kubizam, impresionizam, naturalizam itd. su na neki način dijalektičke metode, jer se bave istraživanjem kontrasta različitih aspekata stvarnosti. Za razliku od njih, suprematizam teži ka čistom osjećaju i suštini, odbacujući svaki vid imitacije prirode, sabijajući čitavu sliku u crni kvadrat na bijelom platnu i postavljajući tako temelje za oslobođenje od forme, boje i prostora. Uplivom tehnologije javljaju se novi fenomeni koji dovode do pojave performansa sredinom 20. vijeka u kojima prisustvo umjetnika postalo jednako važno kao konačan ishod. Umjetnici koriste svoje radove kao medij za kritiku društva te i njihovi radovi postaju domen aktivizma. Danas umjetnost zalazi i u sfere nauke, gdje se ove dvije oblasti prepliću i preispituju odnos tehnologije i čovjeka često uključujući prirodne procese, čak i žive organizme ili šta više genetske eksperimente kao sredstvo umjetničkog izražavanja. Međutim, nijedna od ovih “metoda” umjetničkog istraživanja ne može se okarakterisati kao manje “umjetnička” ili loša ukoliko je konceptualno utemeljena i ukoliko ne dovodi u pitanje etičnost rada. Ako rad postane puko koketiranje sa provokacijom, igranje samo na kartu iznenađenja i šoka, onda gubi dubinu i smisao. Umjetnost bi trebalo da pruži nešto više od trenutne reakcije, da podstakne na razmišljanje, dijalog i da ostavi dugotrajan utisak. Rad koji se oslanja samo na efekat senzacije ostaje površan i nedovoljno promišljen. 

GLAS: Za kraj, kakvi su dalji umjetnički planovi, pominjala se nova izložba i da li nastavljate liniju započetu prethodnim postavkama ili tražite nove motive i inspiracije? 

VUČIĆ: Za sada želim da zaokružim cjelinu još jednim radom koji se nadovezuje na obrazloženu tematiku. Ovaj rad uključiće prisustvo umjetnika i publike kroz jedan vid performansa. Da bi bila zaokružena cjelina putovanja iz onostranog u tjelesno, paradoksalno, povratak u početnu tačku biće prikazan kao smrt - odnosno napuštanje tjelesnosti i odlazak u onirično, u san. U posljednjem dijelu rada zaživjeće simboli putovanja: lađe kao utrobe, simboli rijeke i obale.

PEDAGOGIJA

GLAS: Diplomirali ste u Banjaluci, stvarate tokom cijele karijere na ovom prostoru, sada radite kao pedagog sa novim studentima umjetnosti, kako Vam tokom tog životnog i umjetničkog puta djeluje odnos prema kulturi i umjetnosti?

VUČIĆ: Svaka generacija nosi svoj lični pečat i specifičnosti karakteristične za njihovo doba. Ne radim dovoljno dugo kao pedagog da bih mogla uporediti razvoj umjetnosti među mlađim generacijama s prethodnim. Međutim, smatram da su mladi ljudi uvijek dovoljno kreativni i inspirativni. Ono što im ponekad nedostaje jeste veća podrška - u vidu prostora za rad, materijalne podrške za izlaganja i generalno malo više sluha za umjetnost i kulturu.

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.