“Gračanica” Nadežde Petrović nastala prije 110 godina
BANjALUKA - “Svi možemo izginuti, ali naše spomenike moramo sačuvati” riječi su srpske slikarke Nadežde Petrović, koja je oslikala jedan od najljepših srpskih manastira Gračanicu u polju crvenih kosovskih božura.
Ovo remek-djelo srpskog ekspresionizma naslikala je prije 110 godina, a slika je danas izložena u Narodnom muzeju u Beogradu.
Nadežda Petrović, akademska slikarka, jedina žena čiji je lik utkan na srpsku novčanicu pored toga što je bila vanserijski talenat, bila je i patriota, ratna bolničarka koja je njegovala stotinu srpskih ratnika koji su prošli golgote balkanskih ratova, humanitarac, ali i osnivač Kola srpskih sestara.
Rođena je prije 150 godina u Čačku. Otac joj je bio Dimitrije Mita Petrović, a majka Mileva, oboje su bili učitelji. Višu žensku školu završila je u Beogradu 1891. godine, a već naredne je položila ispit za nastavnicu crtanja u srednjim školama i postala učenica u ateljeu Đorđa Krstića. Od 1898. godine počela je školovanje u Minhenu u ateljeu Slovenca Antona Ažbea. Boravila je u Parizu u ateljeu Ivana Meštrovića, gdje je upoznala Pikasa i Rodena.
Tokom balkanskih ratova Nadežda Petrović je radila kao bolničarka. Naime od početka Prvog balkanskog rata (1912), pa do svoje smrti, bila je na braniku otadžbine. Neizmjerno rodoljublje pokazivala je time što se prijavljivala kao dobrovoljna bolničarka i sa srpskom vojskom proživljava teške trenutke na prostoru Kosova i Metohije. Ni dramatični prizori u sanitetu u pozadini fronta, a ni bolest, jer je preležala tifus, koleru i upalu pluća, nisu je omeli da pokaže ljubav prema svom narodu i svojoj zemlji. Njegovala je 80 tifusnih bolesnika i istovremeno je bila prva žena ratni fotograf na svijetu.
Ponesena nacionalnim zanosom posebnu pažnju je posvetila Kosovu polju i manastiru Gračanica, zadužbini kralja Milutina s početka 14. vijeka. Ovaj manastir Nadežda Petrović je slikala u nekoliko navrata sa različitih pozicija i pod drugačijim svjetlosnim uslovima. Jasnim potezima i pastuoznim nanosom boja stvorila je remek-djelo srpskog ekspresionizma, sliku “Gračanica”.
- Ovde svratih da vidim ovu našu najlepšu arhitekturu - napisala je u pismu Kosari Cvetković 29. maja 1913. godine, kada je i naslikala predivni srpski manastir i polja crvenih božura. Koristila je tehniku ulja na kartonu. Ljepota manastira Gračanica oduševila je srpsku slikarku i podstakla je da napravi više djela. Kompozicije su sačinjene tako da je u centru sam manastir ili okužen poljem božura. Ponesena tom ljepotom, te živošću boja na fasadi i boja u samoj okolini, slikala je manastir iz istog ugla u različitim svjetlosnim uslovima.
Gračanica je na njenoj slici simbolički nosilac srpskog nacionalnog i kulturnog identiteta. Nadežda Petrović sliku s jedne strane gradi kao samostalnu umjetničku formu, dok sa druge strane u nju ugrađuje nacionalnu ideologiju kroz prikaz istorijskog spomenika.
Nadežda Petrović bila je i prva umjetnica sa ovih prostora, a donedavno i jedina kojoj je priređena velika retrospektivna izložba u nekoj svjetskoj muzejskoj instituciji, tačnije u minhenskoj Novoj pinakoteci.
Preminula je 3. aprila 1915. godine u Vojnoj bolnici u Valjevu od tifusa. Posmrtni ostaci Nadežde Petrović preneseni su iz Valjeva u porodičnu grobnicu na Novom groblju u Beogradu 2. juna 1935. godine.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
