Centar za srpske studije: Pisani trag bremenitog vremena

Osnovna zamisao bila je da se pokrene jedno glasilo u kome bi se na kompetentan način raspravljalo o važnim pitanjima srpske duhovne tradicije, srpskog jezika i književnosti, te uopšte nacionalnog identiteta, iz perspektive savremenog trenutka. Ukratko, da se ostavi trag o našem, po mnogim osobenostima zanimljivom i bremenitom vremenu.

Počeci

Sredinom 2017. godine objavljen je prvi broj časopisa za filologiju, filozofiju, umjetnost i nauku “Srpski pregled”. Jedno kratko vrijeme, 1895. godine, već je izlazilo glasilo pod ovim imenom. Pokretač i urednik “Srpskog pregleda”, s kraja devetnaestog vijeka, bio je znameniti srpski književni kritičar Ljubomir Nedić, a časopis je, iako kratkovjek, ostavio zapažen trag u srpskoj književnoj periodici i najavio moderna i uticajna glasila, mostarsku “Zoru” i beogradski “Srpski književni glasnik”. Časopisu smo odredili naslov iz poštovanja prema utemeljivaču srpske književnokritičke misli, kao i iz još dva, kako se nama čini, važna razloga: da naglasimo nacionalni karakter naše publikacije i da riječju pregled istaknemo sadržajnu i tematsku raznovrsnost. Do sada je objavljeno osam brojeva “Srpskog pregleda”, jedinog časopisa koji redovno izlazi u Republici Srpskoj. Prema ocjenama naših saradnika i čitalaca, “Srpski pregled” je naišao na lijep odjek i izuzetan prijem. Ubrzo se ispostavilo da je jedno glasilo postalo pretijesno za oživotvorenje programskih ciljeva Centra za srpske studije. Do sada su se, izuzimajući časopis, u izdavačkoj djelatnosti našeg udruženja profilisale četiri biblioteke: FILOLOGIJA, FILOZOFIJA, POSEBNA IZDANjA I LIK PROŠLOSTI.

Stvaraoci

Oblikujući izdavački koncept i pripremajući dosadašnja izdanja, trudili smo se da obratimo pažnju na neopravdano skrajnute i zaboravljene stvaraoce iz naše tradicije, da obilježimo velike godišnjice značajnih stvaralaca, te da prezentujemo i savremeno stvaralaštvo (književno i filozofsko prvenstveno).

Posebne tematske zbornike posvetili smo Ljubomiru Nediću, Savi Mrkalju, Svetozaru Ćoroviću (to su prvi zbornici koji su do sada njima posvećeni) i Gojku Đogu. U posebnim knjigama smo predstavili dijelove opusa Gavrila Stefanovića Venclovića, Nikanora Grujića, Vase Živkovića, Isaije Mitrovića i Slobodana Jovanovića. Kao naročitu dragocjenost izdvajamo objavljivanje, prvi put na savremenom srpskom jeziku, “Slaveno-srpskog magazina”, prvog srpskog književnog časopisa koji je prije 250 godina štampan u Veneciji. Priredili smo i Srpsku knjigu Stojana Novakovića i njome aktuelizovali jedan od gorućih problema srpske kulture, kako u prethodnim decenijama njene egzistencije, tako i danas: zloćudnu fragmentiranost i neuvezanost, najvidljiviju kroz nepostojanje književnog saobraćaja među našim narodom i njegovim institucijama. Objavili smo zbirku vinske poezije Zdravka Miovčića, vrijednosno reprezentativnu u ovom žanru naše lirike, zatim obnovili izdanje prve pjesničke zbirke Đorđa Sladoja, koja je propraćena zanimljivim autorovim pogovorom. Iz oblasti filozofije štampali smo zanimljive knjige: ruskog filozofa Sergeja Horužija, te srpskih autora Danila Baste i Zorana Arsovića.

U pet odvojenih izdavačkih putanja zaokružena je jedinstvena izdavačka platforma Centra za srpske studije, a time i vidovi njegovog dominantnog djelovanja. “Srpskim pregledom” i drugim izdanjima striktno slijedimo srbističku platformu i temeljne postavke srpskog filološkog programa. Njegujući i afirmišući srpski jezik, književnost i kulturu okupljamo autore i saradnike sa čitavog srpskog jezičkog područja (Srbija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina i Hrvatska). Više od pedeset uglednih proučavalaca srpske književnosti, filozofa i književnih stvaralaca nalazi se na spisku saradnika Centra za srpske studije. Za nešto više od tri godine rada objavili smo trideset i pet izdanja, te organizovali dvadesetak promocija, predavanja i tribina. Radili smo i radićemo nacionalno važne poslove koji spadaju u djelokrug zaduženja nacionalnih kulturnih i naučnih institucija. One, nažalost, u Republici Srpskoj, u njenoj tridesetogodišnjoj istoriji, ili samo formalno postoje ili još uvijek nije shvaćena nužnost njihovog zasnivanja.

Zrno na guvno

Djelatnost Centra za srpske studije utemeljena je na sabornosti, tom najdrevnijem obliku srpske demokratske svijesti, kao i na dobrovoljnosti i ličnom entuzijazmu, spremnosti da se sopstvenim znanjem i iskustvom radi na polzu vlastitog naroda. Uspjeli smo u našim nastojanjima zahvaljujući finansijskoj pomoći nadležnih ministarstava Republike Srbije, te razumijevanju naših prijatelja dobrotvora. Na taj način smo, na jednom mikro primjeru, vratili princip mecenatstva, koji je odigrao krupnu ulogu u razvoju srpske književnosti od druge polovine osamnaestog do kraja devetnaestog vijeka, s tim da ova plemenita praksa nikad do kraja nije iščezla iz naše kolektivne svijesti.

Blaženopočivši patrijarh srpski Pavle podsjećao je svoje sunarodnike da Hram Svetog Save treba graditi bez hitnje, tako što će vjernici, za tu namjenu, prinositi onoliko koliko im u ličnom životu pretekne. Mudri pastir nenametljivo je poručivao da se i najkrupniji poduhvati opošljavaju strpljivo, na duge staze, ali sa jasnom sviješću i tihom trudoljubivošću.

Tvrdo smo uvjereni da će rad Centra za srpske studije u narednim godinama biti još zapaženiji, da će se plodonosno ukrstiti naše znanje, iskustvo i htijenje sa dobrom voljom onih koji će biti voljni da nas pomognu, a da ne naškode sebi i svome poslu. Da ćemo svi mi, okupljeni oko Centra za srpske studije, prislužiti svoje zrno na opšte guvno.

Duško Pevulja, profesor na Filološkom fakultetu u Banjaluci

Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.