“Ranjav i željan”: Život, djelo i stradanja Bore Stankovića
BEOGRAD - Izdavačka kuća “Laguna” objavila je na srpskom jeziku knjigu “Ranjav i željan”, njemačkog profesora slavistike Roberta Hodela.
Novi životopis Borisava - Bore Stankovića, proslavljenog pisca “Koštane” i “Nečiste krvi”, predstavljen je u ovoj studioznoj knjizi čime se dokazuje da i danas, poslije stotinu godina, Stanković pripada panteonu srpske književnosti i da njegovo djelo duboko plijeni čitaoce širom svijeta.
Obogaćena novim saznanjima, malo poznatim fotografijama i živopisnom evokacijom srpskog i jugoslovenskog društva poslije Prvog svjetskog rata, nova studija poznatog njemačkog slaviste Roberta Hodela rasvjetljava najteži, a pri tome najmanje istražen segment života i stvaranja vranjanskog pisca Bore Stankovića, velikana srpske književnosti s početka 20. vijeka.
Više nego išta drugo, Stankovićevu gorku sudbinu obilježilo je njegovo teško preživljavanje sa porodicom tokom Prvog svjetskog rata. Prethodno interniran, nesposoban za vojnu službu, u Beogradu je uspijevao da sastavlja kraj s krajem objavljivanjem svojih priča i saradnjom na oglasnim stranama u okupacionim “Beogradskim novinama”, zbog čega je poslije rata nepravedno žigosan kao izdajnik i saradnik okupatora.
Do rata proslavljen, prevođen i priznat i u Srbiji i u Evropi kao pisac “Nečiste krvi” i “Koštane”, poslije rata je postao persona non grata, prezren i oklevetan u sopstvenoj sredini. Svoju ispovijest o tim teškim danima objavio je u knjizi “Pod okupacijom”, čiji nastanak i geneza odijuma prema njenom piscu zauzimaju značajan dio ove uzbudljive biografije. Nakon Velikog rata, Stanković više nije mogao da drži svoj život pod kontrolom, preminuo je 1927. sa tek nešto više od pedeset godina, kao zavisnik od alkohola, ranjav i željan, ogorčen i prezren u širokim političkim krugovima zbog svoje “saradnje” sa austrijskim okupatorskim silama.
Sam autor Stankovića vidi u specifičnom sloju srpske i južnoslovenske književnosti u koju još svrstava Andrića, Crnjanskog, Nastasijevića i još neke autore.
- Meni je kao slavisti i čitaocu taj sloj najinteresantniji, a pisci koji ga čine pripadaju više-manje jugu. Tu su Bora Stanković, Ivo Andrić, Hamza Humo, Momčilo Nastasijević, djelimično i Miloš Crnjanski. U njihovom pisanju se na neki način odražava i posljedica kulture Osmanske imperije, dolazi do spoja intelekta, čulnosti i emotivnosti. Krleža je, recimo, potpuno drugačiji autor. Ta visoka emocionalnost kod pomenutih pisaca, to je nešto što je posebno. To je neka vrsta melanholije i bezizlaznosti života koji i takav kakav je, može da bude lijep. Na to me podsjećaju neke pripovijetke Čehova, ali je to za brojne srpske pisce karakteristično. To je jedan dert ili karasevdah. Tu nema velike dijalogičnosti koja postoji kod Krleže ili Dostojevskog. Nema različitih pozicija i spora između tih pozicija. To je lirizacija iz tačke gledišta jednog lika - rekao je Hodel.
Njemački slavista nema dileme gdje da svrsta Stankovićev opus, koji je za njega kako navodi u predgovoru knjige u vrhu evropskog modernizma.
- Stanković danas pripada panteonu srpske književnosti i njegove priče i danas duboko plijene čitaoce, omogućavajući da se ljubav, saosjećanje i čežnja neposredno prenesu. Izgleda da za slikanje i doživljavanje promjena u ljudskoj duši ni vremenski raspon od čitavog vijeka nije prepreka. Iza ove izrazito emotivne proze stoji ličnost koja se jedva obazirala na konvencije, književne, jezičke ili kulturne, pjesnička duša koja je sopstvenu poetsku nit i proživjela i propatila, a da je ovaj samovoljan, autohtoni autor pisao na francuskom, engleskom ili njemačkom jeziku, danas bi se smatrao jednim od najznačajnijih predstavnika evropskog modernizma - jasan je Hodel.
Trebalo bi pomenuti da je Hodel, takođe, u izdanju “Lagune” objavio knjigu “Reči od mramora”, iscrpan životopis velikana srpske književnosti, znamenitog srpskog pisca Dragoslava Mihailovića, autora klasika “Kad su cvetala tikve”, “Petrijin venac”, “Čizmaši” i drugi.
Autor
Književnik i publicista Robert Hodel (1959, Butisholc), njemački je slavista, komparatista i prevodilac rodom iz Švajcarske.
Studirao je slavistiku, etnologiju i filozofiju u Bernu, Sankt Peterburgu, Novom Sadu, Dubrovniku i Pragu. Magistrirao je sa tezom o skazu kod Nikolaja Ljeskova i Dragoslava Mihailovića. Prevodio je djela Momčila Nastasijevića, Dragoslava Mihailovića, Borisava Stankovića i više savremenih srpskih pjesnika na njemački jezik i objavio niz naučnih radova, monografija, prikaza, antologija i komparatističkih priloga o srpskim i ruskim piscima. Od 1997. profesor je na Institutu za slavistiku Univerziteta u Hamburgu. Dobitnik je zlatne medalje za zasluge Republike Srbije 2021. godine.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
