PRIKAZ “Lauški intermeco”, Saša Šmulja - Svijet u esejističkim minijaturama
Knjiga esejističkih minijatura pod naslovom “Lauški intermeco” autora Saše Šmulje, redovnog profesora Filološkog fakulteta u Banjaluci i uglednog proučavaoca srpske književnosti, dopadljivo je i iz više razloga zanimljivo štivo.
Kada univerzitetski profesor i književni tumač, čiji tekstovi podrazumijevaju strogu naučnu aparaturu, opusti ruku, kada razotkrije ono drugo lice svoga stvaralačkog bića, onda on potvrđuje hrabrost, izlažući se potencijalnoj opasnosti. Opasnosti da bude nezanimljiv i neprijemčiv širem čitalačkom krugu (ako je on ikad kroz istoriju bio naročito brojan!).
Šmulja je sa uspjehom izbjegao obje zamke zato što jednostavno umije da piše i zato što njegovi redovi nerijetko zaiskre prvorazrednom literarnom ornamentikom.
U napisu “Lauški intermeco”, prema kojem je ova zbirka i naslovljena, Šmulja efektno predočava formulu zavodljive i zahtjevne forme za koju se opredijelio: bar jedna kritička nota, bar jedna aktuelna politička poruka i bar jedna književna preporuka po tekstu. Pouzdani recept ne samo da nije iznevjeren u njegovim esejističko-beletrističkim medaljonima, već je upadljivo premašen.
Autoru tema za tekstove u našem oblačnom stanju svijeta i svijesti nije nedostajalo. Ali, već njihovim selekcioniranjem Šmulja zasvjedočuje visoku akademsku i intelektualnu svijest, iako se ponekad usredsređuje na događaje i pojave koji amblematično predstavljaju sumornu svakodnevicu. Njegove sažete “studije slučaja” otkrivaju oštro oko posmatrača i uzornu analitičnost, razblaženu slojevitim slikama, anegdotama i diskretnim humornim obasjanjem.
Profesor i proučavalac književnosti, ali nadasve strastveni čitalac i knjigoljubac, Šmulja ne bježi niti od svoje primarne vokacije niti od strasti kojoj je čitavim bićem predan. Zato su njegovi tekstovi premreženi detaljima iz lektirnog iskustva, te prilepčivim literarnim asocijacijama i aluzijama.
Treba posebno izdvojiti napise čija zapažanja zasijecaju u naše svagda nevesele političke neprilike, specifične naravi, zatim istorijske događaje (kao što je usud vječitih seoba), jer one na reprezentativan način, kondenzovanim uvidima, potvrđuju snažan sintetički duh Saše Šmulje. Sposobnost da se preko skrivenih, ponekad teško uhvatljivih naznaka, raskrije suština nekog fenomena, pojave ili kretanja. Šmuljine kritičke opaske nisu previše ubojite - on uvijek drži visoku mjeru intelektualne ozbiljnosti i odgovornosti - ali im ne nedostaje oštrine, stava bez uvijanja, kao ni duhovitih uboda.
Skrojeni prema dovitljivom receptu, pisani odnjegovanim esejističko-beletrističkim stilom, odmjereni u kazivanju i dokazivanju, tekstovi Saše Šmulje objedinjeni u knjizi “Lauški intermeco” privlačni su i obimom i uspjelim, efektnim naslovima. Oni su prijatna čitalačka poslastica, ali i dokaz da akademska zajednica (ako taj starovremenski lijepi termin još uvijek ima svoje nekadašnje značenje) ne ćuti, pa i onda kada je - kao u slučaju našeg epohalnog momenta - niko ne pita i ne zarezuje. Možda će, ipak, jednog njenog istaknutog pojedinca, da čita! Evo, s naše strane, svesrdne preporuke za to!
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i Twitter nalogu.
